علل بروز فوبیا در کودکان چیست و چگونه درمان می‌شود؟

«احتمالا فرزند شما فوبیا دارد!» ولی فوبیا در بچه‌ها چیست؟ اگر می‌خواهید بیشتر با فوبیا در کودکان و نشانه‌ها و درمان آن آشنا شوید تا پایان مقاله در دانزی بمانید.

فوبیا، که می‌توانیم بگوییم همان ترس بیش‌ از حد از بعضی مسائل است، می‌تواند زندگی آدم را فلج کند؛ خواه ترس از گربه و عنکبوت باشد یا از ارتفاع. این مشکل به‌ویژه برای بچه‌ها که طبع حساس‌تری دارند می‌تواند خیلی آزاردهنده باشد. در این مقاله کوتاه در دانزی درباره این نوع ترس کودکان یعنی فوبیا، علائمش و درمان‌های کلی آن صحبت می‌کنیم.

فوبیا چیست؟

«فوبیا» یا «هراس» وضعیتی است که در آن، فرد از یک شیء، شخص، حیوان یا موقعیت خاص، شدیدا دچار وحشت شود. این ترسِ شدید، طولانی‌مدت و نامعقول است؛ یعنی آنکه دلیلی منطقی ندارد یا به‌عبارت بهتر، شدت آن با موقعیت تناسبی ندارد. فوبیا همچنین به ترس ناخواسته‌ای گفته می‌شود که بر اثر یک موقعیت، اتفاق یا شیء خاص به وجود می‌آید.

فوبیا در دسته اختلالات اضطرابی قرار می‌گیرد و انواع مختلفی دارد. کودکانی که به یک یا چند فوبیا دچار هستند، دائما اضطراب دارند. ترس از تاریکی در کودکی، ترس از ارتفاع، حضور در اجتماع، خون، حشرات و حیوانات، از شایع‌ترین انواع فوبیا هستند.

علت بروز فوبیا در کودکان

علت بروز فوبیا می‌تواند ژنتیک (ارثی) یا محیطی باشد. اگر اولین برخورد کودک با یک وسیله، شخص، حیوان یا موقعیت برایش ترسناک باشد، او ممکن است دچار فوبیا شود، ولی متخصصان درباره اینکه در معرض ترس قرار گرفتن می‌تواند به فوبیا منجر شود یا خیر مطمئن نیستند. به‌هرحال موارد زیر می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری فوبیا در بچه‌ها باشد:

• خجالتی بودن یا دوری کردن از افراد و موقعیت‌های ناآشنا در کودکی (اصطلاحا بازداری رفتاری)
• تجربه اتفاقات تلخ یا آسیب‌های روحی در اوایل دوران کودکی
• وجود مشکلات سلامت روان در اعضای خانواده
• بیماری‌های جسمی خاص، مانند پرکاری-کم‌کاری تیروئید و ضربان نامنظم قلب، یا مصرف بعضی داروها و ترکیبات. مشکلات جسمی می‌تواند علائم اضطراب را به وجود بیاورد یا آن‌ها را تشدید کند

علائم فوبیا در کودکان

هر کودکی در مقابل فوبیا علائم متفاوتی را از خود نشان می‌دهد، ولی شایع‌ترین علائم عبارت هستند از:

• افزایش ضربان قلب
• عرق کردن
• لرزش و رعشه
• تنگی نفس
• احساس خفگی
• درد یا احساس ناراحتی در قفسه سینه
• دل‌درد و درد معده
• احساس سرگیجه یا ضعف
• ترس از دست‌ دادن کنترل یا دیوانه شدن
• ترس از مرگ
• بی‌حسی و کرختی
• لرز یا گُر گرفتگی

اگر کودکی حداقل ۴ مورد از این علائم را داشته باشد، احتمال دچار شدن به حمله پانیک یا پانیک اَتَک (وحشت‌زدگی یا حمله عصبی) را هم دارد. بسیاری از بیماری‌ها و ناراحتی‌های جسمی هم علائم مشابهی دارند؛ پس برای مطمئن شدن از وضعیت فرزندتان به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص فوبیا در کودکان

در ابتدا باید خاطرجمع شوید که علائم فرزندتان به‌خاطر بیماری و ناراحتی جسمی نباشد. بعد باید به روانپزشک کودکان یا سایر متخصصان سلامت روان کودک و نوجوان مراجعه کنید. اگر علائم و سابقه فرزندتان با فوبیای خاصی مطابقت داشته باشد، تشخیص برای او انجام خواهد شد.

تشخیص اختلال پانیک ممکن است دشوار باشد و شاید لازم باشد از فرزندتان چندین تست و آزمایش در شرایط مختلف گرفته شود.

انواع فوبیا در کودکان

انواع مختلفی از فوبیا وجود دارد. بعضی از رایج‌ترین فوبیاها در کودکان از این قرارند:

• فوبیای خاص: کودک زمانی که در معرض اشیاء و موقعیت‌های خاص قرار می‌گیرد، دچار اضطراب می‌شود. او از موقعیت یا شیء مذکور دوری می‌کند یا از آن به وحشت می‌افتد یا با وجود دلهره یا ترس زیاد تحمل می‌کند و با آن روبه‌رو می‌شود، ولی به‌شکلی که در کارهای عادیش هم دچار مشکل می‌شود
• اختلال پانیک: اگر کودک ناگهان و در قالب نوعی حمله، هراس یا ناآرامی شدیدی را تجربه می‌کند، ممکن است به حمله پانیک دچار شده باشد. علائم حمله پانیک شامل تنگی‌نفس، سرگیجه، سبکی سر، لرزش و رعشه، ترس ازدست‌دادن کنترل و تند شدن ضربان قلب است. این علائم می‌تواند تا چند ساعت ادامه پیدا کند، ولی معمولا ظرف مدت ۱۰ دقیقه از شروع، به اوج می‌رسد
• آگورافوبیا یا بازار هراسی (هراس از محیط‌های عمومی): این فوبیا به معنای ترس از مکان‌های باز و شلوغ است. کسانی که دچار این مشکل هستند ممکن است خانه‌نشین شوند یا از آنکه بدون همراهی دیگران از خانه بیرون بروند، هراس داشته باشند. این مشکل می‌تواند به یک یا چند فوبیا مربوط باشد؛ ضمن آنکه احتمال دارد فرد به‌خاطر ترس از حمله پانیک به آن دچار شده باشد
• اختلال اضطراب اجتماعی: در فوبیا اضطراب اجتماعی کودکان، کودک از حضور در موقعیت‌های اجتماعی و همراهی با هم‌سن‌وسال‌های خود نگران و هراسان می‌شود؛ مثلا در زمان کنفرانس دادن یا ارائه درس برای همکلاسی‌ها
• اختلال اضطراب جدایی: کودک از جدا شدن از کسانی که به آن‌ها دلبستگی دارد، مانند پدر و مادر، می‌ترسد. این مشکل در فعالیت‌های روزانه کودک اختلال ایجاد می‌کند
• موتیسم یا لالی انتخابی: کودک با آنکه توانایی صحبت کردن را دارد، در بعضی موقعیت‌های اجتماعی، مانند زمان حضور در مدرسه، قادر به صحبت نیست یا سکوت اختیار می‌کند

راه‌های درمان فوبیا در کودکان

انتخاب روش درمانی به علائم کودک، سن و وضعیت سلامت عمومی او بستگی دارد. شدت علائم هم روی روش انتخابی اثرگذار است.

فوبیا قابل درمان یا حداقل قابل کنترل است. راه‌های درمانی مرسوم فوبیا از این قرار هستند:

• درمان فردی یا رفتاری-شناختی (CBT): کودک روش‌هایی را یاد می‌گیرد تا در زمان حمله اضطرابی و رخ دادن پانیک بتواند آن‌ها را کنترل کند.
• خانواده‌درمانی: در این روش والدین هم نقشی حیاتی در درمان ایفا می‌کنند.
• اقدام از طریق مدرسه: خوب است با کارکنان مدرسه فرزندتان در ارتباط باشید تا اگر نشانه‌هایی از وجود فوبیا در او وجود داشت، در مراحل اولیه به آن پی ببرید. همکاری با اعضای مدرسه همچنین برای تدوین یک برنامه درمانی هماهنگ و یکپارچه مفید است.

• دارو: بعضی بچه‌ها با مصرف دارو وضعیت بهتری پیدا می‌کنند؛ به‌ویژه داروهایی که در متوقف کردن حملات پانیک موثر هستند. اگر دارویی برای فرزندتان تجویز شده، حتما عوارض جانبی و خطرات احتمالی آن را مطالعه کنید یا از پزشک بپرسید.

آیا شما از نزدیک با مشکلات فوبیا در کودکان برخورد داشته‌اید؟ اگر تجربه‌ای از مشاهده و درمان فوبیا در کودکان دارید لطفا در کامنت‌ها بنویسید و با ما به اشتراک بگذارید.

منبع:

urmc.rochester.ed

news-medical.net