رمز و راز شادی در اوقات فراغت نوجوانان | فعالیت‌های فوق برنامه بچه‌ها باید چطور باشد؟

به نظر من کار یا درس  یک نوجوان به تنهایی  سبب شادی و موفقیت یک نوجوان نمی‌شود. چیزی که در این میان نادیده گرفته می‌شود اوقات فراغت نوجوانان و پر کردن آن با فعالیت‌های فوق برنامه‌ی مناسب است. در این مقاله در دانزی رمز و راز شادی در اوقات فراغت نوجوانان را با هم کشف خواهیم کرد.

-عزیزم اینقدر پای اون پلی استیشن نشین

+خب چیکار کنم؟ چه‌کاری هست بگو من همون رو بکنم

-اینهمه تفریح خوب و مفید هست چرا فقط پلی‌استیشن؟!

+خب مامان جانم منم دارم ازت میپرسم چیکار کنم؟

یک راهنمایی خوب در این لحظه می‌تواند روزهای آینده‌ی فرزند شما را بسازد. مطمئن باشید که شناخت فعالیت‌های فوق برنامه‌ی مفید که اوقات فراغت فرزند شما را به بهترین شکل ممکن پر کند در روحیه و شادی او تاثیر بسزایی دارد. در ادامه رمز و راز یک فعالیت فوق‌ برنامه‌ی هیجان‌آور برای اوقات فراغت فرزندان‌تان را به شما خواهیم گفت.

نکات کلیدی در مورد اوقات فراغت نوجوانان

• فعالیت‌های فوق‌برنامه به فرزند شما اجازه می‌دهند که علایق خود را دنبال کند، با افراد جدیدی آشنا شود و مهارت‌های تازه‌ای یاد بگیرد
• بعضی نوجوان‌ها برای آنکه بتوانند کارهای فوق‌برنامه مناسب خود را پیدا کنند به کمی کمک نیاز دارند
• برقراری تعادل بین فعالیت‌های فوق‌برنامه و جنبه‌های دیگر زندگی اهمیت بالایی دارد 

فعالیت‌های فوق‌برنامه چه فایده‌ای برای نوجوانان دارند؟

فعالیت فوق‌برنامه عملا می‌تواند هر کاری باشد که فرزندتان در خارج از ساعات درسی مدرسه به آن مشغول می‌شود و از آن لذت می‌برد؛ کارهایی مثل: ورزش، نمایش تئاتر، رفتن به اردو و سرگرمی‌هایی مانند صنایع‌دستی، آموزش اوریگامی و عکاسی. همچنین این فعالیت‌ها می‌توانند چیزهایی باشند که شما نوجوانتان را به شرکت در آن‌ها تشویق می‌کنید؛ مانند: کلاس زبان و موسیقی، دوره‌های فن بیان برای کودکان و نوجوانان، امور مذهبی، شنا، کار پاره‌وقت یا شاگردی کردن. 

شرکت در کارهای فوق‌برنامه می‌تواند فواید زیادی داشته باشد؛ مثلا:

• فرصتی را برای فرزندتان فراهم کند تا فعالیت‌های مختلفی را تجربه کند و ببیند که در کدام آن‌ها عملکرد بهتری دارد 
• به فرزندتان احساس موفقیت بدهد و باعث ایجاد و تقویت اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس او شود
• به سلامت روحی-روانی نوجوان کمک کند و در او احساس تعلق به وجود بیاورد
• سر فرزندتان را با مسائل سالم و مثبت مثل ورزش و فعالیت‌های اجتماعی گرم نگه‌دارد 
• به نوجوانتان کمک کند تا مسئولیت‌پذیری، ابتکار عمل و مهارت‌های حل مسئله را فرا بگیرد
• به فرزندتان کمک کند تا یاد بگیرد چگونه باید بر سختی‌ها غلبه کند

چطور فرزندمان را به شرکت در فعالیت‌های فوق‌برنامه تشویق کنیم؟ 

این‌طور نیست که همه نوجوان‌ها به انجام کارهای فوق‌برنامه علاقه داشته باشند. این مسئله عیبی هم ندارد. 

بعضی از نوجوان‌ها شوق و علاقه لازم را دارند، ولی برای شرکت در فعالیت‌های فوق‌برنامه به کمی کمک نیاز دارند. اگر فرزند شما هم جزو همین دسته است، می‌توانید پای صحبت‌های او بنشینید تا متوجه شوید که به چه‌چیزی علاقه دارد. برای آنکه ببینید نوجوان‌های دیگر اوقات فراغتشان را چطور سپری می‌کنند، می‌توانید با خانواده‌های دیگر صحبت کنید، سری به باشگاه‌های محله‌ی خود بزنید، کانون‌های فرهنگی را ببینید یا از جستجو در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی کمک بگیرید. می‌توانید از خود فرزندتان هم درباره فعالیت‌های فوق‌برنامه‌‌ای که دوستانش در آن شرکت می‌کنند و او هم تمایل به شرکت در آن دارد هم استفاده کنید.

فرزند شما ممکن است برای ورود به جمع‌های جدید، کمک لازم داشته باشد. هرچه نباشد رفتن به سراغ تجربیات جدید می‌تواند کار سختی باشد؛ به‌ویژه اگر کسی را در آن جمع نشناسید. شاید فرزندتان دوستی داشته باشد که مایل باشد دو نفری باهم در آن فعالیت شرکت کنند. یا شاید بتوانید ترتیبی دهید تا فرزندتان با کسی که در گروه موردنظر حضور دارد یا تجربه آن فعالیت را دارد، دیداری داشته باشد.

شما و دلبندتان می‌توانید آرام‌آرام به سراغ یک فعالیت بروید. مثلا اگر هدف او این است که در نهایت روی صحنه تئاتر برود، می‌تواند کارش را با دستیاری پشت‌صحنه آغاز کند.

نکته: اگر فرزندتان زیاد (یا اصلا) فعالیت‌های فوق‌برنامه انجام نمی‌دهد، اشکالی ندارد. ممکن است از نظر او، دل‌مشغولی‌های مدرسه برایش کافی باشد. کارهای فوق‌برنامه «داوطلبانه» هستند. اگر فرزندتان نمی‌خواهد در فعالیتی شرکت کند، به‌احتمال زیاد از آن لذتی نخواهد برد و انجام دادنش سودی به حالش نخواهد داشت. اینکه او را مجبور به این کار کنید، ممکن است به کدورت و ناراحتی منجر شود.

چطور به‌اندازه به فعالیت‌های فوق‌برنامه بپردازیم؟

تعادل برقرار کردن بین کار و تفریح برای همه سخت است. از طرفی این مهارت مهمی است که در زندگی به کار فرزندتان خواهد آمد.

اگر فکر می‌کنید که دلبندتان خودش را بیش‌ازحد درگیر کارهای فوق‌برنامه کرده است و از این بابت نگران هستید، از بعضی نشانه‌ها می‌شود فهمید که اوضاع از تعادل خارج شده است. خستگی، بدخلقی و لجبازی کودک، استرس داشتن و مشکلات خواب، بعضی از نشانه‌های این مسئله هستند.

شما و فرزندتان ممکن است بتوانید برای مدت کوتاهی با این مشکل کنار بیایید؛ مثلاً در فصل امتحانات، رقابت‌های نهایی مسابقات ورزشی یا پیش از اجرای تئاتر. ولی اگر فرزندتان در مواقع دیگر هم این نشانه‌ها را از خود بروز می‌دهد، باید نگاهی به حجم کارهای او بیندازید.

برای آنکه ببینید آیا فرزندتان سر خود را بیش‌ازحد شلوغ کرده است یا خیر، می‌توانید خودتان از او پرسید که آیا به‌نظرش در درس و زندگی‌اش تعادل برقرار است؟ در گام بعدی می‌توانید نگاهی به این موارد داشته باشید:

• زمان سپری‌شده در بیرون از خانه: زیاد پیش می‌آید که فرزندتان زودتر از ساعت هشت-نُه شب به خانه نیاید؟ در آخر هفته‌ها چقدر زمان را خارج از خانه سپری می‌کند؟ فرزندتان می‌تواند برای اهل خانه وقت بگذارد یا دستکم کارهای روزانه‌اش را انجام دهد؟
• تعادل بین فعالیت‌ها: آیا فرزند نوجوانتان به اندازه کافی می‌خوابد؟ زمانی برای استراحت دارد؟ می‌تواند تکالیف مدرسه را به‌موقع به پایان برساند؟ برای دوستانش وقت می‌گذارد؟ آیا مثلا شرکت در کلاس موسیقی و ورزش، زمان زیادی از او می‌گیرد و او را از کارهای مدرسه و معاشرت با دیگران بازمی‌دارد؟
• رفتار: آیا فرزندتان راضی و خوشحال به نظر می‌رسد؟ زودرنج و تحریک‌پذیر نیست؟ یا به‌نظر می‌رسد که بیشتر اوقات استرس دارد؟
• تاثیر بر خانواده: زیاد پیش می‌آید که به‌خاطر کارها و مشغولیت‌های دلبندتان، او نتواند با خانواده غذا بخورد یا آنکه هنگام صرف غذا، مدام حواسش جای دیگری باشد؟ آیا این مسئله برای خانواده به معضل تبدیل شده؟ زیاد اتفاق می‌افتد که فرزندتان از فعالیت‌های خانوادگی جا بماند؟ برنامه فشرده او باعث شده است تا اعضای دیگر خانواده نتوانند به بعضی کارهایشان برسند؟

هر کودک و نوجوانی می‌تواند با حجم معینی از کارهای فوق‌برنامه کنار بیاید. ضمنا ظرفیت بچه‌ها با بالا رفتن سنشان تغییر می‌کند. طبیعتا توانایی کودکتان در ۹ سالگی با ۱۲ سالگیش فرق می‌کند.

نکته: اینکه بگذارید فرزندتان فعالیتی را که مدت‌ها است انجام می‌دهد کنار بگذارد، ممکن است دشوار باشد، ولی اینکه بخشی از مسئولیت این کار را به او بدهید و بگذارید فعالیت‌های مورد نظرش را انتخاب کند، نشان می‌دهد که به او در زمینه مدیریت زمانش اعتماد دارید.

مدیریت زمان در کارهای فوق‌برنامه در هنگام اوقات فراغت

اگر فکر می‌کنید که تعادل لازم بین فعالیت‌های فوق‌برنامه و جنبه‌های دیگر زندگی فرزندتان برقرار نیست و از این بابت نگران هستید، با او صحبت کنید. می‌توانید از راهکارهای پیشنهادی زیر برای مدیریت بهتر زمان کمک بگیرید:

نگرانی‌هایتان را بیان کنید

اگر به فرزند نوجوانتان بگویید که متوجه شده‌اید خوشحال و راضی به نظر نمی‌رسد، خسته به نظر می‌آید یا آن‌قدر سرش شلوغ است که نمی‌تواند به تمام کارهای خود برسد به او فرصتی داده‌اید تا درباره صرف زمان و انرژیش فکر کند.

برای مثال می‌شود بگویید: «به‌نظرم سرت خیلی شلوغ است. زمان سر خاراندن هم نداری» یا «باید سر فرصت بنشینیم و صحبت کنیم. آخر جلساتت خیلی دیروقت تمام می‌شود و عملا در نصف هفته نمی‌توانی زودتر از ده‌ونیم شب به رختخواب بروی.»

ببینید زمان فرزندتان چطور سپری می‌شود

شما و فرزندتان می‌توانید یک جدول هفتگی بکشید و جزئیات کارهای هر روز و زمانی را که صرف هرکدام آن‌ها می‌شود یادداشت کنید. جدول را با فرزندتان بررسی کنید و و کمی صبر کنید تا نظرش را بشنوید. او درباره برنامه هفتگی خود چه فکری می‌کند؟

نظر خودتان را درمورد برنامه هفتگی به او بگویید؛ برای مثال با چنین جمله‌ای: «با این برنامه‌ای که داری، حتماً برایت سخت است که شب‌ها زمان کافی برای انجام تکالیف مدرسه پیدا کنی» یا «در طول هفته زمان آزاد کافی نداری تا بتوانی با ما یا دوستانت بیرون بروی.»

پس‌ازآن می‌توانید با چنین جمله‌ای، به دنبال راهکار بروید: «فکر کنم لازم است با همفکری هم، برنامه بهتری برایت بچینیم.»

اولویت‌ها را مشخص کنید

از فرزندتان بپرسید که به این پرسش‌ها چه پاسخی می‌دهد:

• دوست دارم چه‌کاری را بیشتر و چه‌کاری را کمتر انجام دهم؟
• کدام مورد برایم از بقیه مهم‌تر است؟
• برای خانواده‌ام کدام موارد اهمیت دارند؟
• کارهایی که باید آن‌ها را انجام دهم، مثل تکالیف مدرسه، کدام‌ها هستند؟

این کار به فرزند شما اجازه می‌دهد تا از دید خودش به قضیه نگاه کند؛ به‌جای آنکه از شما بخواهد مسئله را برایش «حل کنید.» 

زمانی که فرزند دلبندتان در مورد این پرسش‌ها فکر کرد، می‌توانید با هم درباره برنامه صحبت کنید و ببینید که از نظر او، چه مواردی باید تغییر کنند. شما می‌توانید درصورتی‌که با ایده‌ای موافق هستید، نکات مثبت آن را بازگو کنید یا اگر مشکلی در کار می‌بینید، آن را با او در میان بگذارید. برای مثال، ممکن است میل داشته باشید که فرزندتان به بعضی فعالیت‌ها ادامه دهد، ولی او بخواهد که از انجام آن دست بکشد.

اینکه به فرزندتان بگویید که چرا می‌خواهید یک فعالیت خاص را انجام دهد، می‌تواند به او کمک کند تا مزایا و معایب برنامه را بهتر متوجه شود. مثلا شما می‌توانید بگویید: «اینکه شنا یاد بگیری، مسئله مهمی است؛ آخر اگر نتوانی درست شنا کنی، رفتنت به شمال می‌تواند خیلی خطرناک باشد» یا «دوست دارم کمی انگلیسی بلد باشی، شاید در آینده سفرهای خارج از کشور داشته باشی.»

اینکه بخواهید به اهمیت اولویت‌های خانواده اشاره کنید، مشکلی ندارد؛ مثلا: «ناهار روز  جمعه برای ما مهم است. این دورهمی برای همه‌ی ما خیلی خوب است.»

شما همچنین می‌توانید با فرزندتان بر سر ادامه دادن یک فعالیت یا کلاس برای چند هفته یا یک ترم دیگر، اصطلاحا چانه بزنید و بگویید: «حالا یک مدت دیگر ادامه‌اش بده؛ شاید اوضاع بهتر شد.»

اگر بعد از مدتی فرزند نوجوان شما باز از آن کلاس یا ورزش خوشش نیامد بهتر است او را وادار به انجام آن نکنید.

برنامه را سبک‌وسنگین کنید

نوجوان شما هنوز دارد یاد می‌گیرد که چطور باید زمان را مدیریت و کارهایش را اولویت‌بندی کند. اینکه به او اجازه عملی کردن برنامه‌اش را بدهید، به او فرصتی می‌دهد تا روی این مهارت‌ها کار کند.

شاید لازم شود شما و فرزندتان در برنامه جدید تغییراتی بدهید. در واقع باید میان رغبت فرزندتان به انجام یک کار با این واقعیت که آن کار چقدر از او زمان و انرژی می‌گیرد و همچنین توان خانواده برای مدیریت آن، تعادل ایجاد کنید.

شما چه نظری درباره‌ی برنامه‌ریزی اوقات فراغت فرزندان‌تان دارید، آیا تجربه‌ای داشته‌اید که به نظر شما باید دیگران هم بدانند، لطفا با ما در میان بگذارید و در قسمت نظرات برای ما بنویسید.

منبع: raisingchildren