اضطراب مدرسه در کودکان را جدی بگیرید!

شاید شنیدن عنوان  اضطراب مدرسه برای شما تازگی داشته باشد و فکر کنید این احتمالا شبیه به اضطراب‌ امتحان باشد. ما در دانزی قبلا در مورد اضطراب امتحان در کودکان هم نوشته‌ایم، اما با وجود شباهت‌ها، اضطراب مدرسه متفاوت است. لطفا تا پایان این مقاله با ما باشید تا صفر تا صد این نوع اضطراب را بهتر بشناسیم.

اضطراب مدرسه وضعیت ناخوشایندی که است که برخلاف تصورعمومی می‌تواند در هر سنی رخ دهد و مختص بچه‌های پیش دبستانی یا کم سن و سال نیست.  اضطراب مدرسه در بچه‌ها به شکل ترس بیش از حد از مدرسه و اتفاقات آن مانند دوست پیدا کردن، صحبت کردن در جلوی جمع یا اضطراب موقع گرفتن امتحانات ظاهر می‌شود.

چون خودم در برهه‌ای از زمان تحت تاثیر این موضوع قرار داشتم تمام تلاشم را می‌کنم که با جزئیات بیشتری به اضطراب مدرسه از جمله علل، علائم و درمان آن بپردازم.

اضطراب مدرسه چیست؟

ترس و نگرانی از رفتن به مدرسه را اضطراب مدرسه می‌نامند. معمولا پزشکان به آن  فوبیای مدرسه یا امتناع از مدرسه (School Refusal) هم می‌گویند.

البته همه‌ی ما وقتی پیش‌دبستانی یا کلاس اول بودیم یا وقتی که زمان امتحانات نهایی فرا می‌رسید این نوع ترس‌ها را تجربه کرده‌ایم.

به هر صورت احساس نگرانی در مورد شروع مدرسه یا رفتن به یک مدرسه‌ی جدید برای بچه‌ها عجیب نیست ولی مشکل کودکان مبتلا به اضطراب مدرسه  این است که نسبت به حجم زیادی از  احساس ترس و نگرانی را در هنگام حضور در مدرسه تجربه می‌کنند. واضح است که این مسئله می تواند روی مدرسه رفتن و یا داشتن عملکرد مناسب بچه‌ها اختلال ایجاد کند.

علل بروز اضطراب مدرسه

شاید برایتان جالب باشد که بدانید متخصصان بهداشت روان به طور کامل دلیل به وجود آمدن اضطراب مدرسه را نمی‌دانند. برای بعضی از بچه‌ها، اضطراب مدرسه به علت خاصی مثل  بدرفتاری و قلدری بعضی‌ها یا مورد آزار و اذیت قرار گرفتن یا حتی داشتن یک تجربه بد در مدرسه است اما برای بعضی کودکان علت اضطراب مدرسه به دلیل داشتن اضطراب اجتماعی یا اضطراب عملکرد است.

اگر بچه‌ها برای طولانی مدت در خانه باشند، مثلا سه ماهه‌ی تعطیلات تابستانی یا  گرفتار بیماری شدن، ممکن است دچار اضطراب مدرسه شوند. (البته بر کسی پوشیده نیست که این مشکل بعد از دو سال همه‌گیری کرونا و اتفاقات پس از آن  برای تمام بچه‌ها می‌تواند به وجود بیاید)

حتی یک اتفاق استرس‌زا، مثل مرگ یکی از اعضای خانواده یا اسباب کشی به خانه جدید هم ممکن است باعث ایجاد این وضعیت شود. با نشانه‌ های استرس در کودکان آشنا شوید.

نشانه‌های اضطراب مدرسه در کودکان

علائم اضطراب مدرسه می‌تواند متفاوت باشد و ممکن است فیزیکی، عاطفی یا رفتاری باشد.

علائم فیزیکی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• دل درد
• سردرد
• سرگیجه
• تپش قلب بالا 
• تنگی نفس
• زیاد عرق کردن

علائم عاطفی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ترس
• نگران بودن
• زود رنجی
• غمگین بودن

علائم رفتاری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• از رفتن به مدرسه یا سر کلاس رفتن امتناع می‌کند.
• به صورت مکرر از مدرسه غیبت می‌کند. 
• کودک دچار خشم، عصبانیت و یا کج خلقی است.
• به خاطر موضوعات بی‌اهمیت گریه می‌کند یا اصلا بدون هیچ دلیلی گریه می‌کند. 
• ادعا می کند که مریض است و می‌خواهد در خانه بماند.

لزوم توجه و رسیدگی به اضطراب مدرسه 

اگر فرزند شما به طور مرتب از مدرسه غیبت می‌کند یا از رفتن به مدرسه اجتناب می‌کند، زمان آن رسیده که به وضعیت او توجه نشان دهید. این را بدانید که پیامدهای فراری بودن کودک شما از مدرسه سنگین است و ممکن به تحصیل و رشد اجتماعی وی در آینده آسیب بزند. هر چقدر  دیرتر به فکر چاره باشید درمان آن هم سخت‌تر خواهد شد. با دلایل افت تحصیلی دانش آموزان آشنا شوید.

همچنین اضطراب درمان نشده می تواند به مشکلات دیگری مانند افسردگی، اختلال مصرف مواد و گوشه گیری فرد ختم شود. مطمئنا مهم‌ترین چیزی که برای والدین آگاه اهمیت دارد سلامت روحی و روانی کودکشان است که باید قبل از آنکه دیر شود فکری به حالش کرد.

راهکارهای کاهش اضطراب مدرسه 

برای درمان اضطراب مدرسه نمی‌توان یک رویکرد یکسان درمانی را انتخاب کرد. بهترین راهکار درمانی به شدت علائم کودک وعلل زمینه‌ای که این اضطراب را در وجود کودک دلبندتان به وجود آورده است، بستگی دارد.

ممکن است روانپزشکان و متخصصان سلامت روان برای درمان اضطراب مدرسه  از ترکیبی از روان درمانی، حمایت آموزشی در مدرسه و دارو درمانی استفاده کنند. در بهترین حالت  ایجاد یک رویکرد درمانی  گروهی مشترک بین کودک، والدین، پرسنل مدرسه و روانشناسان  یا مشاوران کودک باشد، ضروری است.

اولین قدم در درمان اغلب ملاقات با پرسنل مدرسه کودک برای تهیه یک برنامه است. این ممکن است شامل ایجاد تغییراتی در برنامه‌ی کودک، حمایت از کودک در کلاس درس، یا مشارکت دادن وی در فعالیت‌های اجتماعی خارج از مدرسه باشد.

همچنین حمایت والدین و اولیای مدرسه از کودکان مبتلا به اضطراب مدرسه بسیار مهم است. به شما توصیه می‌کنیم که این کارها را انجام دهید:

• با کودک در مورد اضطراب و ترس‌هایش صحبت کنید.
• مکانیسم‌های سالم برای مقابله با اضطراب مدرسه در کودک ایجاد کنید( کارهایی مثل یوگا، استراحت در طول روز، تفریحات سرگرم‌کننده و مدیتیشن و .)
• رفتارهای مثبت را برای کودک الگو قرار دهید.
• تکنیک‌های تمدد اعصاب را به کودک آموزش دهید.
• در روند تحصیل کودک درگیر شوید.
• والدین و معلمان مدرسه نیز باید از واکنش افراطی به اضطراب کودکان به طوری که باعث تقویت آن شود، اجتناب کنند. این به معنای اجتناب از جر و بحث، تطمیع یا تهدید وی است.

اگر روند درمان اضطراب کودک  با این روش‌ها بهتر نشد گزینه‌ی بعدی درمان دارویی است. 

روان درمانی

روان درمانی برای اضطراب مدرسه باید تحت نظر روانشناس کودک صورت بگیرد. روش‌هایی که می‌توان برای درمان اضطراب مدرسه پیشنهاد داد شامل: 

• روان درمانی شناختی رفتاری (CBT) : این سبک روان‌درمانی می تواند به کودکان بیاموزد که چگونه الگوهای تفکر و رفتارهای مخرب در ذهنش را شناسایی کند و آنها را تغییر دهد. این نوع روان درمانی ممکن است به صورت فردی یا گروهی انجام شود.

• رفتار درمانی دیالکتیکی یا DBT: این نوع  از رفتار درمانی بر پذیرش، ذهن آگاهی و و تغییر تأکید دارد.  این روش هم می تواند به کودکان بیاموزد که چگونه با موقعیت های استرس زا به روشی مفیدتر کنار بیایند.
•  روش روان درمانی مواجهه-پاسخ (ERP): این روش هم به کودکان برای رویارویی با ترس های خود کمک می‌کند. در این روش باید به صورت تدریجی و کنترل شده روان درمانی صورت می‌گیرد. این روش هم می‌تواند منجر به کمتر ترسیدن کودکان شود.

دارو درمانی 

اگر در مسیر درمان اضطراب مدرسه روان درمانی کافی یا موثر نباشد احتمالا باید به فکر تجویز دارو بود. یک روانپزشک ممکن است از رایج ترین نوع دارو برای اضطراب، یعنی داروهای مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) استفاده کند. این نوع داروها سطح سروتونین را در مغز افزایش می‌دهد که به بهبود خلق و خو و کاهش اضطراب منجر می‌شود.

 از جمله داروهای دیگری که امکان تجویز آن وجود دارد بنزودیازپین‌ها هستند که می‌توان برای کودکان مبتلا به اضطراب شدید مدرسه تجویز شود.

از مصرف خودسرانه‌ی هرگونه دارو برای درمان اضطراب مدرسه خودداری کنید، هر نوع دارویی می‌تواند عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد.

در هر حال این داروها فقط برای استفاده در کوتاه مدت مناسب هستند چون عوارض جانبی مانند آرام بخشی و مشکلات تفکر و حافظه را به همراه دارند. استفاده طولانی مدت از چنین داروهایی می‌تواند خطر وابستگی، عادت کردن منفی به قرص‌ها و عوارض جانبی دیگر به دنبال داشته باشد.

سخنی با والدین برای کاهش اضطراب مدرسه کودکان

لازم است که بدانید دانش آموزان ممکن است به دلایل مختلفی دچار اضطراب مدرسه شوند. برخی از کودکان به خاطر آزمون‌ها و امتحاناتشان احساس اضطراب را تجربه می‌کنند، در حالی که برخی دیگر نگران تعاملات اجتماعی با هم‌کلاسی‌ها یا بیرون رفتن از محیط خانه هستند.

 ولی دست کم گرفتن این مشکل به خصوص وقتی که باعث ناراحتی فزاینده برای کودک شود شرط عقل نیست. از اینکه از یک مشاور یا روانشناس کمک حرفه‌ای بگیرید نهراسید و این را بدانید که هر چقدر دیرتر به خود بجنبید درمان کودک شما هم دشوارتر می‌شود و چه بسا اثرات ماندگاری بر روح و روان و زندگی او داشته باشد.

شما چه نظری در مورد این نوع اضطراب دارید؟ آیا فرزند شما تاکنون به اضطراب مدرسه دچار شده است؟ از چه روش‌هایی برای کاهش این اضطراب استفاده کرده‌اید؟ لطفا برای ما در قسمت نظرات بنویسید.

منبع:

medicalnewstoday