هوش هشتگانه گاردنر چیست و راه های تقویت آنها

باهوش بودن یعنی چه؟ آیا درباره هوش هشتگانه کودکان و بزرگ‌ترها و راه‌های تقویت آن چیزی شنیده‌اید؟ در این مقاله در دانزی به معرفی آن خواهیم پرداخت.

شاید یکی از بدترین کارهایی که می‌شود در حق بچه‌ها کرد، این باشد که به آن‌ها برچسب «کم‌هوش» و «بی‌استعداد» بزنیم. لاکپشت دریایی در خشکی به هزار بدبختی حرکت می‌کند، اما اگر به دریا برگردد چنان شنایی می‌کند که آدم باورش نمی‌شود. درمورد هوش و استعداد آدم‌ها هم همین‌طور است؛ ممکن است بچه‌ای مثلا در ریاضی کُند و ضعیف باشد، ولی در ادبیات کولاک به پا کند.

دراین‌زمینه نظریه‌ای با عنوان هوش هشتگانه گاردنر وجود دارد که می‌شود گفت بنا به آن، عملا انسان کم‌هوش نداریم؛ بلکه هرکسی از لحاظ توانایی‌هایش در انواع هوش، با دیگری فرق می‌کند. این نظریه البته وحی منزل نیست و انتقادهایی هم نسبت به آن وجود دارد، ولی می‌تواند برای تربیت کودک و آینده کاری و زندگی شخصی او مفید باشد. در ادامه دراین‌باره توضیح می‌دهیم.

هوش هشتگانه گاردنر چیست؟

در سال ۱۹۸۳ میلادی، هوارد گاردنر، روانشناس آمریکایی، نظریه هوش چندگانه را ارائه داد. براساس این نظریه، هر انسان چند نوع هوش دارد که روی همدیگر اثر متقابل می‌گذارند. امروزه متخصصین به وجود هشت نوع هوش مختلف یا مستقل باور دارند. 

به‌گفته گاردنر، هر فرد ویژگی‌های هوشی خودش را دارد که به ترکیب آن‌ها و استفاده شخص از انواع هوش در سطوح مختلف بستگی دارد. به‌عبارت‌دیگر هرکس در حوزه‌های خاصی از هوش، قابلیت‌های بیشتری از خودش نشان می‌دهد و آسان‌تر در آن‌ها پیشرفت می‌کند، ولی در عوض در برخی از آن‌ها دچار ضعف است. به قول خود جناب گاردنر: «هر انسانی بهره‌ای منحصر به‌ فرد از هوش دارد که این چالشی اساسی بر سر راه آموزش است.»

ضرورت شناخت هوش گاردنر در کشف استعداد کودکان

یکی از فواید آشنایی با هوش هشتگانه کودکان این است که به ما امکان می‌دهد طیف گسترده‌ای از توانایی‌ها و قابلیت‌های ذهنی را مدنظر داشته باشیم. هرچه شناختمان از انواع هوشی که فرزندمان به آن‌ها تمایل دارد بیشتر باشد، بهتر می‌توانیم او، ظرفیت‌ها و توانایی‌هایش را بشناسیم. البته این مسئله نباید باعث شود که وجود کودک را به این موضوع محدود کنیم و رویش اسم بگذاریم. ضمنا هوش هشتگانه را نباید با سبک‌های یادگیری اشتباه گرفت.

به‌جای آنکه سعی کنیم چیزهایی که فرزندمان یاد می‌گیرد با نقاط قوت هوشی او هماهنگ باشد، باید بر یادگیری مطالب جدید به روش‌ها و در قالب‌های مختلف تمرکز کنیم. با این کار، ظرفیت یادگیری او را هم تقویت کرده‌ایم.

انواع هوش هشتگانه گاردنر برای کودکان

طبق نظریه گاردنر، انواع هوش هشتگانه کودکان و بزرگسالان عبارت است از:

۱. هوش کلامی-زبانی

این هوش همان توانایی استفاده از زبان گفتاری و نوشتاری است. کسانی که از این هوش بهره بالایی دارند، یادگیری زبان‌های مختلف برایشان آسان است و راحت‌تر می‌توانند با استفاده از زبان به اهدافشان برسند. آن‌ها در به‌کارگیری کلمات، در نوشتن، خواندن، صحبت کردن و گوش‌دادن، پیش‌زمینه استاد شدن را دارند.

۲. هوش منطقی-ریاضی

این مورد همان مسائل مربوط به اعداد و اندازه‌گیری کمّی است. هوش منطقی-ریاضی شامل توانایی حل مسئله‌های ریاضی و تحلیل مسائل به شکلی منطقی هم می‌شود.

یک گروه از افرادی که هوش منطقی-ریاضیشان بالا است، آن‌هایی هستند که می‌توانند محاسبات پیچیده ریاضی را در عرض چند دقیقه یا چند ثانیه انجام بدهند؛ درحالی‌که دیگران شاید بعد از کلی تلاش، کار را نیمه‌تمام رها کنند. دانشمندان، ریاضیدان‌ها و حسابدارها از کسانی هستند که هوش منطقی-ریاضی خوبی را می‌شود از آن‌ها انتظار داشت.

۳. هوش طبیعت‌گرا

هوش طبیعت‌گرا معادل توانایی مشاهده، تحلیل و ارائه ایده‌ها در قالبی عینی است. کسانی که در این‌زمینه سرآمد هستند، به دنیا و پدیده‌های طبیعی علاقه ویژه‌ای نشان می‌دهند و می‌توانند با طبیعت هماهنگی خاصی داشته باشند.

بعضی کسانی که معمولا در زمینه هوش طبیعت‌گرا حرف‌های زیادی برای گفتن دارند: زیست‌شناس‌ها، باغبان‌ها، کشاورزها، تربیت‌کنندگان حیوانات و زمین‌شناس‌ها.

۴. هوش میان‌فردی

این مورد به توانایی برقراری ارتباط با دیگران و درک احساسات، انگیزه‌ها و خواسته‌های آن‌ها مربوط می‌شود. هوش میان‌فردی بالا می‌تواند به فرد کمک کند تا در مربیگری، خدمات مشتری (امور مشتریان)، مشاوره سلامت روان، فروش و… مهارت چشمگیری داشته باشد.

۵. هوش درون‌فردی

هوش درون‌فردی یعنی قابلیت شناخت و درک خود و بهره گرفتن موثر از این اطلاعات در زندگی. کسانی که از این هوش بهره خوبی برده‌اند، علاقه دارند که احساسات، انگیزه‌ها و روابط خود با دیگران را سبک‌ و سنگین کنند و بهتر بشناسند. بالا بودن سطح هوش درون‌فردی می‌تواند به شخص کمک کند تا به نویسنده، فیلسوف یا کارآفرین مطرحی تبدیل شود.

هوش درون‌فردی قوی معمولا نوعی درون‌گرایی و درون‌نگری به‌همراه می‌آورد. این ویژگی‌ها می‌تواند به فرد کمک کند تا جنبه‌های فیلسوفانه وجودش را کشف کند و مسائل را از دریچه‌ای ببیند که درک عمیقی از آن‌ها به او می‌دهد.

۶. هوش موسیقیایی

این یکی همان‌طور که از نامش معلوم است به توانایی درکنارهم قرار دادن، تفسیر، تبدیل و ارزیابی اصوات و ضرب‌آهنگ‌ها، آهنگسازی و به‌طور کلی ارتباط قوی با موسیقی گفته می‌شود. عزیزانی که از لحاظ هوش موسیقیایی ممتاز هستند، از ریتم، اصوات و الگوهای صوتی شناخت خوبی دارند. طبیعتا می‌شود از چنین کسانی انتظار داشت که بتوانند نوازنده ساز، رهبر ارکستر، آهنگساز یا خواننده خوبی از کار دربیایند.

۷. هوش دیداری-فضایی

هوش دیداری-فضایی یعنی توانایی بیان فضا و تصاویر به شکل بصری، تشخیص و تغییر صحنه‌ها، به‌خاطر سپاری تصاویر ذهنی و ایده‌پردازی با آن‌ها و پیدا کردن جزئیات در اشیاء و عکس‌ها. اشخاصی که در این‌ زمینه دست بالا را دارند، می‌توانند چیزهایی مثل: تصاویر، طرح‌ها، نقشه‌ها، نمودارها، ویدیوها و… را بهتر از دیگران تصور یا تجسم کنند.

۸. هوش بدنی-حرکتی

مورد هشتم به قابلیت استفاده از بدن برای ابراز خود، حل مسائل، رسیدن به هدف و ساخت محصول گفته می‌شود. طبیعی است که هوش بدنی-حرکتی قوی، امتیازهایی مثل چابکی خاص و هماهنگی بالای چشم و دست را به‌همراه داشته باشد. کشاورزها، مکانیک‌ها، نجارها، مربیان رقص و ورزشکاران حرفه‌ای معمولا هوش بدنی-حرکتی خوبی دارند.

یک نکته: باآنکه کسی ممکن است در یک زمینه خاص مانند هوش موسیقیایی قوی باشد، به احتمال زیاد نه‌تنها یک توانایی، بلکه طیف وسیعی از توانایی‌ها را در وجودش دارد. مثلا کسی ممکن است در هوش کلامی، موسیقیایی و طبیعت‌گرا سرآمد باشد.

راه های تقویت هوش چندگانه

خوشبختانه از راه‌های زیادی می‌شود هوش بچه‌ها را تقویت کرد. برای این کار باید محیطی غنی را برای رشد فرزندانمان فراهم کنیم؛ یعنی آنکه فرصت‌های مختلف و متنوعی در اختیارشان قرار دهیم تا روی تک‌تک هوش‌های هشتگانه کار کنند. البته روند کار باید تا جایی که می‌شود مفرح و سرگرم‌کننده باشد.

برای تقویت هوش چندگانه کودکان می‌توانید از آن‌ها بخواهید این کارها را انجام دهند:

• تقویت هوش کلامی-زبانی
  • مطالعه
  • تماشای فیلم به زبان‌های خارجی
  • تمرین مهارت گوش‌دادن فعالانه در حین مکالمات
  • بازی‌ها و سرگرمی‌هایی که دایره لغات را بزرگ‌تر می‌کنند؛ مانند: جدول کلمات متقاطع و بازی‌های اسکربل (Scrabble) و جستجوی کلمات
• تقویت هوش منطقی-ریاضی
  • تهیه غذا از روی دستور پخت در آشپزخانه
  • انجام بازی‌های رومیزی (بوردگیم) در سبک استراتژی با خانواده
  • تمرین خرید و فروش در قالب بازی
  • حل جدول سودوکو (جدول اعداد)
  • شطرنج بازی کردن

• تقویت هوش طبیعت‌گرا
  • کاوش در دل طبیعت
  • گردش در فضای آزاد
  • انجام بازی‌ها و آزمایش‌های علمی
• تقویت هوش میان‌فردی
  • انجام بازی‌های مشارکتی با تمام اعضای خانواده (بازی‌های غیررقابتی)
  • فراهم کردن فرصت‌های تازه برای بچه‌ها، جهت پیدا کردن دوستان جدید؛ مثلا با فرستادن آن‌ها به اردو، فعالیت‌های فوق‌ برنامه یا کلاس‌های ورزشی
  • انجام خاله‌بازی، مامان‌بازی و بازی‌های مشابه
• تقویت هوش درون‌فردی
  • صحبت کردن از احساسات به‌طور علنی و هرروزه
  • انجام تمرین‌های تن‌آرامی (ریلکسیشن) به‌صورت خانوادگی
  • نوشتن خاطرات روزانه
• تقویت هوش موسیقیایی
  • گوش‌دادن به سبک‌های مختلف موسیقی
  • آواز خواندن با خانواده
  • ساز زدن (حتی اگر ساز اسباب‌بازی باشد)
• تقویت هوش دیداری-فضایی
  • حل انواع پازل و انجام سرگرمی‌هایی مثل تانگرام (هفت قطعه شگفت‌انگیز)
  • لگوبازی و بازی‌های ساختنی مشابه
  • انواع سرگرمی‌های «بگرد و پیدا کن»، مثل: یافتن تفاوت‌های تصاویر، بازی‌های موبایل اشیاء مخفی و…
• تقویت هوش بدنی-حرکتی
  • رقصیدن
  • اجرای نمایش‌نامه با خانواده
  • شرکت در رشته‌های ورزشی و انجام تمرین‌های بدنی

خب تا اینجای مقاله حتما برای شما این سوال پیش آمده است چگونه بدانم که کودکم یا حتی خودم دارای کدام هوش هستیم. برای شناخت این مسئله یک تست هوش به نام تست هوش گاردنر یا همان تست هوش چندگانه وجود دارد که در حقیقت یک تست شخصیت‌شناسی برای سنجش نوع استعداد و توانایی‌های فرد است و با آن می‌توانید بفهمید که چه شغلی برای فرزند شما مناسب‌تر است. در مقالات آتی به این موضوع خواهیم پرداخت.

مقاله کوتاه ما در همین‌جا به پایان می‌رسد. شما در کدام هوش‌های هشتگانه قوی هستید؟ فرزندتان چطور؟

منابع:

verywellmind

youaremom

slidemodel