سبک فرزندپروری مستبدانه چیست؟ تاثیرات و نحوه اعمال آن در زندگی

مقالات سبک‌های فرزندپروری ما را دنبال می‌کنید؟ این بار در دانزی پرونده سبک فرزندپروری مستبدانه را رو آورده‌ایم.

در سایت دانزی مقاله‌ای داشتیم (و داریم!) با عنوان «کدام سبک فرزند پروری از بقیه بهتر است؟». در آنجا به چهار سبک اصلی پرورش بچه‌ها پرداختیم و کمی درباره هرکدامشان توضیح دادیم. بعد تصمیم گرفتیم که در مقالات بعدی، تک‌به‌تک به سراغ هرکدام از این سبک‌ها برویم و مفصل درباره‌شان صحبت کنیم. این‌بار نوبت ویژگی های سبک فرزندپروری مستبدانه است.

سبک فرزند پروری مستبدانه چیست؟

فرزندپروری یا والدگری مستبدانه (Authoritarian Parenting) روشی به‌شدت سختگیرانه برای پرورش بچه‌ها است. پدر و مادری که فرزندانشان را به این سبک‌وسیاق تربیت می‌کنند، از آن‌ها انتظار دارند که قوانین خانه و دستورهایشان را، بدون هیچ کم‌وکاست و هیچ اما و اگری، رعایت کنند و انجام دهند. این دسته از والدین، حرف‌شنوی کامل می‌خواهند و انتظاراتشان از فرزندان بالا است، اما روابط گرم و صمیمانه‌ای با آن‌ها ندارند. آن‌ها همچنین خودشان را نسبت به اختیاراتشان چندان پاسخگو نمی‌دانند. این پدر و مادرها اغلب قانونی می‌گذارند و بدون آنکه نیازی به توضیح منطق آن برای بچه‌ها ببینند، با بی‌توجهی به نظر و احساسات آن‌ها، عواقب نقض آن را اجرا می‌کنند.

گاهی هم خود پدر و مادر این‌طور بزرگ شده‌اند و راهی جز آن بلد نیستند. خیلی اوقات هم آن‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که اداره کردن خانواده با مشت آهنین (!) بهترین راه است برای آنکه روی بچه‌ها کنترل داشته باشند.

آثار و نتایج سبک فرزندپروری مستبدانه

نتایج فرزندپروری مستبدانه برای بچه‌ها چندان جالب نیست؛ گرچه شاید پدر و مادرها از این سبک تربیتی راضی باشند. از بین آثار و نتایج احتمالی این سبک برای فرزندان می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس پایین
• ضعف در معاشرت و روابط اجتماعی
• داشتن خشم و کینه نسبت به پدر و مادر
• احتمال بالای سر به شورش گذاشتن در آینده
• همدلی ضعیف، دوری کردن از دیگران یا قطع ارتباط با آن‌ها
• سرکشی و پرخاشگری بیشتر درمقایسه‌با بچه‌های دیگر
• مقایسه کردن دائمی خود با دیگران
• سرزنش شدید خود یا کمال‌گرایی افراطی
• افسردگی، اضطراب و اختلالات اضطرابی مانند وسواس
• اِعمال سبک مستبدانه درمورد فرزندان خود
• دخالت نکردن والدین در امور مدرسه و احتمال ضعف تحصیلی کودک

نحوه بهبود سبک فرزندپروری مستبدانه

همان‌طور که قبلا هم گفتیم، برای تربیت درست بچه‌ها چهارچوب دقیق و فرمول‌واری وجود ندارد. اما خوشبختانه هر والدی می‌تواند سبکش تربیتی‌اش را به فرزندپروری مقتدرانه، که متعادل‌ترین سبک تربیتی است، نزدیک و نزدیک‌تر کند. برای این کار می‌توانید از نکاتی که در ادامه می‌گوییم کمک بگیرید که البته باید باتوجه‌به خلق‌وخوی فرزند دلبندتان از آن‌ها استفاده کنید:

۱. به فرزندتان گوش دهید

برخلاف والدین مستبد که عقیده دارند به گوش دادن به بچه‌ها نیازی نیست و همان دیدنشان کفایت می‌کند، پدر و مادرهای مقتدر از نظرات فرزندانشان استقبال می‌کنند. آن‌ها می‌گذارند که بچه‌ها ایده‌هایشان را مطرح کنند و به دغدغه‌های آن‌ها گوش می‌دهند.

پس حتی اگر دلبندتان دارد جوکی را که ۱۰ بار تا حالا تعریف کرده دوباره برایتان می‌گوید یا آنکه ماجرایی طولانی را برای شما تعریف می‌کند، سعی کنید شنونده خوبی باشید. توجه کافی و بجا به او از مشکلات رفتاریش پیشگیری می‌کند.

۲. احساسات او را انکار نکنید

والدین مقتدر احساساتِ فرزندانشان را می‌پذیرند. آن‌ها به بچه‌ها کمک می‌کنند تا احساساتشان را بشناسند و متوجه تاثیر آن‌ها روی رفتارشان بشوند.

اگر فرزندتان بابت اتفاقی دلخور است، سعی کنید که از گفتن عباراتی مثل «چیزی نشده که!» و «گریه نکن! مگه گریه داره؟» خودداری کنید؛ شاید از نظر او مسئله مهمی باشد. درعوض احساس او را به رسمیت بشناسید و مثلا بگویید: «می‌دانم، الان خیلی ناراحتی.»

۳. احساس او را مد نظر داشته باشید

احساس کودک را در نظر بگیرید. البته منظورمان این نیست که ارزش رای او با رای شما برابر باشد؛ چون فضا را به سمت سبک فرزندپروری طردکننده یا سهل‌انگارانه می‌برد. به او نشان دهید که تصمیم با شما است، اما تاثیر تصمیم‌هایتان بر همه اعضای خانواده را در نظر می‌گیرید.

۴. قوانین مشخص بگذارید

مورد دیگر این است که برای خانه قوانین دقیق و مشخص وضع کنید تا کودک انتظاراتتان را بداند و از علت قوانین اطلاع داشته باشد. به‌جای آنکه بگویید «برو بخواب، چون من می‌گم.» بگویید: «برو بخواب تا مغز و بدنت استراحت کنه.»

وقتی فرزندتان جنبه‌های ایمنی، سلامتی، اخلاقی و… مربوط به قوانین را بداند، درک بهتری از زندگی پیدا خواهد کرد؛ ضمن آنکه حتی در زمان عدم حضورتان، بیشتر احتمال دارد قوانین را رعایت کند.

۵. برای خطاهای کوچک، یک‌بار هشدار بدهید

والدین مقتدر با نقض شدن قانونی، فورا عواقب آن را اجرا می‌کنند، اما اگر مسئله کوچکی در میان باشد، به کودک هشدار می‌دهند و می‌گویند که تکرار آن چه عواقبی خواهد داشت.

وقت خود را با گفتن عباراتی مثل «نذار دوباره بهت بگم!» تلف نکنید و درعوض بگویید: «اگر همینجوری فلان کار را ادامه بدهی، امروز از بازی خبری نیست.»

به کودک نشان دهید که حرف و عملتان یکی است. اگر هشدارتان را جدی نگرفت، پیامد را اجرا کنید. بیشتر از یک‌بار هشدار ندهید.

۶. با عواقبی که می‌گذارید درس زندگی بدهید

قرار نیست بچه‌ها به‌خاطر اشتباهاتشان عذاب بکشند. تنبیه بدنی و دادن احساس گناه هم که کار درستی نیست. والدین مقتدر می‌گذارند کودک بفهمد که آدم بدی نیست؛ تنها انتخاب نادرستی داشته است.

پیامدها اغلب با خطای کودک ارتباطی کم‌وبیش منطقی دارند؛ مثلا کودکی که کنسول بازی‌اش را به‌موقع خاموش نمی‌کند، تا یک روز از بازی با آن محروم می‌شود. کلا پیامدهایی را در نظر بگیرید که باعث شود کودک در آینده رفتار بهتری داشته باشد. در اینجا، اهرم لغو امتیازات و آموزش دادن مهارت‌های زندگی به کار می‌آیند. ضمنا شرایط واضحی را برای بازگرداندن امتیاز کودک اعلام کنید؛ مثلا انجام دادن کامل کارهای روزانه‌اش و تکالیفش برای تمام روزهای یک هفته.

۷. مشوق بگذارید

پاداش دادن یکی از ابزارهای ایجاد انگیزه در بچه‌ها است. البته منظور دادن هدایای گران و خاص نیست؛ می‌شود در ازای هربار انجام کاری، یک استیکر ستاره به کودک داد و بعدا در ازای گرفتن مثلا ۱۰ عدد آن‌ها، او را به پارک برد.

ببینید که چطور می‌توانید از پاداش برای یاد دادن مهارت‌های جدید به کودک و بهبود رفتار او استفاده کنید.

۸. بعضی تصمیمات کوچک را به عهده کودک بگذارید

والدین مقتدر بعضی تصمیم‌های جزئی را به کودک می‌سپارند. این کار به بچه‌ها احساس قدرت می‌دهد و برای تصمیمات بزرگ‌تر زندگی آماده‌شان می‌کند.

مثلا می‌توانید به کودکتان بگویید: «می‌خواهی اتاقت را قبل شام تمیز کنی یا بعدش؟» دقت کنید که هر دو گزینه باید واقعا قابل انتخاب باشند.

۹. میان آزادی و مسئولیت تعادل برقرار کنید

اگر فرزندتان در مسئله‌ای دچار مشکل است، برنامه‌ای برای او تدارک ببینید تا خودش بتواند مستقلا اجرایش کند. در ابتدا حمایت کنید تا راه بیفتد، ولی آرام‌آرام کنار بکشید تا در انجام آن کاملا خودکفا شود.

۱۰. اشتباهات را به درس زندگی تبدیل کنید

وقتی اشتباهی از فرزندتان سر می‌زند، به او توضیح دهید که چرا انتخابش بد بوده است. اگر باعث ناراحتی یا آسیب‌دیدن کسی شده کمکش کنید معذرت‌خواهی و جبران کند. برای رفع اشتباه‌های تکراری با او هم‌فکری کنید.

۱۱. انضباط شخصی را تشویق کنید

والدین مقتدر علاقه‌ای به کنترل کردن فرزندانشان ندارند؛ بلکه تلاش می‌کنند به آن‌ها یاد دهند چطور اختیار خودشان را داشته باشند.

پس هر بار که کودک ناراحت است، دلداریش ندهید. گاهی این کار را بکنید، ولی در باقی اوقات به او راه‌هایی برای آرام شدن یاد بدهید. ضمنا برای آموزش مدیریت خشم، انضباط شخصی و مهارت‌های دیگر زندگی به دلبندتان برنامه بریزید.

۱۲. با فرزندتان رابطه‌ای گرم و سالم داشته باشید

فرزندپروری مقتدرانه براساس دستور و اطاعت نیست؛ بلکه موضوع، الگو بودن برای بچه‌ها و یاد دادن مهارت‌های زندگی به آن‌ها است. برخلاف والدین مستبد، پدر و مادرهای مقتدر گرم و دوست‌داشتنی هستند. آن‌ها محبت خود را به کودک نشان می‌دهند و از اهمیت این کار در پرورش او آگاهی دارند.

هر روز چند دقیقه را اختصاصا برای فرزندتان کنار بگذارید؛ حتی اگر حال و حوصله نداشت. زمان کافی و غنی گذاشتن برای کودک به او کمک می‌کند تا احساس محبت دیدن و مورد پذیرش قرار گرفتن داشته باشد.

تفاوت سبک فرزندپروری مستبدانه و سبک فرزندپروری مقتدرانه چیست؟

فرزندپروری مقتدرانه سبکی است که هم سطح انتظارات و هم سطح پاسخگویی بالایی دارد. مانند والدین مستبد، پدر و مادرهای مقتدر هم قوانین و انتظاراتی را برای فرزندانشان تعیین می‌کنند، اما تفاوت در این است که والدین مقتدر صمیمیت و حمایتگری بیشتری دارند و همین مسئله است که سبک آن‌ها را به سبک فرزندپروری ایده‌آل تبدیل می‌کند. این پدر و مادرها انتظاراتشان را طوری مطرح می‌کنند که محبت و دلسوزی، جزء جدایی‌ناپذیر آن باشد.

والدین مقتدر در مورد انتظارات و منطق خود شفاف عمل می‌کنند و به کودکان فرصت ابراز احساساتشان را می‌دهند. البته آن‌ها به صرفِ مخالفت بچه‌ها قوانین را تغییر نمی‌دهند یا نادیده نمی‌گیرند. فرزندان پدر و مادرهای مقتدر، اغلب در زمینه تحصیلات، عزت‌نفس و روابط با هم‌سن‌وسال‌ها و خانواده، بهترین عملکرد را دارند.

با یک مثال، بحث را به پایان می‌بریم: فیلم «اشک‌ها و لبخندها» را دیده‌اید؟ همان فیلم موزیکال معروفی که داستان زندگی یک خانواده پرجمعیت را در زمان جنگ جهانی دوم تعریف می‌کند و از روی واقعیت ساخته شده. اسم اصلی این کار البته آوای موسیقی (The Sound of Music) است. ژاپنی‌ها هم انیمیشنی با نام «خانواده تراپ» با همین موضوع ساخته‌اند که دوبله هم شده و شاید به چشم فرزندتان خورده باشد. از اصل مطلب دور نشویم؛ در فیلم مذکور، کاپیتان «فون تراپ» (پدر خانواده)، که همسرش را از دست داده، برخورد سختگیرانه‌ای با فرزندانش دارد و سعی می‌کند آن‌ها را با اصول نظامی، به‌نوعی همان والدگری مستبدانه، تربیت کند. دراین‌میان با حضور «ماریا» که به‌عنوان پرستار بچه‌ها به خانواده آن‌ها می‌پیوندد، رفته‌رفته شرایط تغییر می‌کند؛ پدر تغییر رویه می‌دهد و رفتار بهتر و مقتدرانه‌تری را در پیش می‌گیرد.

نظرتان در مورد این سبک از فرزندپروری چیست؟ شما چه تجربیاتی از بهبود سبک فرزندپروری مستبدانه دارید؟ لطفا در قسمت نظرات برای ما بنویسید.

منبع:

canr

choosingtherapy

verywellfamily