اهمیت و راه های پرورش استعداد کودکان

قبلا از راه‌های «کشف» استعداد کودکان گفتیم و حالا نوبت آن است که درباره راه‌های «پرورش» استعداد بچه‌ها حرف بزنیم. پس اگر می‌خواهید بدانید پرورش استعداد کودکان از چه راه‌هایی امکان‌پذیر است با دانزی همراه باشید.

برای شکوفایی هر استعدادی هم باید آن را کشف کرد و هم پرورش داد. پیشتر در مقاله‌ای با عنوان «اهمیت و نحوه کشف استعداد کودکان» به مورد اول پرداختیم و در اینجا تمرکزمان روی اهمیت پرورش استعداد کودکان است. با اجازه‌تان شروع می‌کنیم.

چرا پرورش استعداد کودکان مهم است؟

اینکه ما انسان‌ها شناخت بهتر و عمیق‌تری از خودمان پیدا کنیم، آن‌قدر اهمیت دارد که هرچه درباره‌اش بگوییم کم است. هرچه هم زودتر در این راه قدم بگذاریم، بهتر و بیشتر می‌توانیم از توانایی‌هایمان بهره ببریم. کمک به فرزندانمان برای پرورش استعدادیشان می‌تواند برای آن‌ها مزیت‌های فراوانی داشته باشد و در راه تبدیل شدن به «بهترین نسخه خود» یاری‌شان کند.

کشف و پرورش استعداد کودکان چنین فوایدی دارد:

• ایجاد هویت و احساس تعلق‌خاطر: آگاهی کودک از مسائلی که در آن‌ها قوی است به رشد و شکل‌گیری هویت و شخصیت او کمک می‌کند و باعث می‌شود او از خودش شناخت بهتری پیدا کند.
• انگیزه گرفتن: انگیزه، سوخت ما آدم‌ها برای رشد، زحمت کشیدن و تلاش برای رسیدن به اهدافمان است. استعدادهای بچه‌ها بستری طبیعی است که می‌توانند در آن رفتار پخته‌تری پیدا کنند و خویشتن‌داری خود را بالا ببرند.
• افزایش عزت‌نفس و خودشناسی: آگاهی از توانایی‌ها و استعدادها در بالا بردن عزت‌نفس خیلی موثر است. اینکه کودک شاهد تعریف‌وتمجید دیگران از استعدادها و توانایی‌های خودش باشد، این حس را بهتر هم می‌کند.
• غنی‌تر شدن زندگی: اینکه کودک بتواند برای کارهایی که به آن‌ها علاقه و در آن‌ها مهارت دارد وقت بگذارد، زندگیش را غنی‌تر، زیباتر و رضایت‌بخش‌تر می‌کند. 
• هدفمند شدن زندگی: بزرگ شدن درحالی‌که فرد می‌داند چه چیزهایی بیشتر از همه او را سر ذوق می‌آورد و در چه زمینه‌هایی قوی‌تر است، در یافتن شغل مناسب کمک بزرگی است. شناخت درست از خود به کودک کمک می‌کند تا در آینده سراغ کاری برود که واقعا دوستش دارد.

راه های پرورش استعداد

در راه شکوفایی استعداد فرزندمان باید توجه داشته باشیم که کارهایی که برای یک کودک جذاب است و درگیرش می‌کند، شاید برای بچه‌های دیگر خسته‌کننده و ملال‌آور باشد. اگر بیش از یک فرزند داشته باشید حتما خودتان به‌خوبی این قضیه را می‌دانید.

برای پرورش استعداد کودکان این گام‌های ساده را انجام دهید:

۱. استعدادهای کودک را شناسایی کنید

هر کودکی مجموعه‌ای منحصر به‌ فرد از استعداد و توانایی‌های مختلف دارد که ما به‌عنوان پدر یا مادر باید در پیدا کردن آن‌ها کمکش کنیم. برای این منظور، دقت کنید که دلبندتان چه سرگرمی‌ها، اسباب‌بازی‌ها و بازی‌هایی را ترجیح می‌دهد. مثلا بچه‌ای ممکن است از رقصیدن و آواز خواندن خوشش بیاید و دیگری از کارهای فنی. همچنین به سوالاتی که می‌پرسد توجه کنید.

۲. تلاش را تحسین کنید، نه استعداد را

با تعریف از زحمات فرزندتان، هم استعداد او را پرورش می‌دهید و هم عزت‌نفس و اعتماد به‌ نفسش را بالا می‌برید. اینطوری دلبندتان یاد می‌گیرد که برای رشد استعدادها و توانایی‌هایش باید حسابی تلاش کند. دقت کنید که تعریف‌ و تمجیدتان بیشتر باید معطوف به تلاش کودک باشد، نه خود توانایی.

۳. منابع آموزشی تهیه کنید

باتوجه‌به علاقه‌مندی‌های دلبندتان، یک فضای آموزشی غنی برایش فراهم کنید. مثلا اگر کودکی عاشق ساخت‌ و ساز است، می‌توانید لِگو برایش تهیه کنید، کتاب‌ها و ویدیوهایی با مضمون بنایی و ساختمان برایش بگیرید و اگر در بیرون از خانه به پروژه در حال ساختی برخورد کردید، با حفظ ایمنی بگذارید روند کار را برای چند دقیقه‌ای تماشا کند. اصطلاحات عمرانی را هم می‌توانید یادش بدهید. 

خلاصه فعالیت‌هایی را برای فرزندتان پیدا کنید که استعدادها و توانایی‌هایش را درگیر خود کند و چیزی یادش بدهد.

وظایف والدین در پرورش استعداد کودکان چیست؟

بنجامین بلوم، روانشناس آمریکایی، در کتاب «پرورش استعداد در جوانان» که در دهه ۸۰ میلادی منتشر شد، از نتایج تحقیقات خود روی ۱۲۰ فرد بسیار با استعداد صحبت کرده است. هرکدام از این افراد در یکی از ۶ حوزه مختلف صاحب استعداد بودند، اما با وجود متفاوت بودن حوزه‌های فعالیت، بلوم متوجه شد که ویژگی‌های مشترکی بین آن‌ها وجود دارد؛ به‌ طوری‌ که در مسیر پرورش یک بازیکن تنیس با یک نوازنده پیانو، مجسمه‌ساز یا ریاضیدان شباهت‌هایی به مراتب بیشتر از حد انتظار وجود داشت. یکی از این شباهت‌ها به خصوصیات محیط زندگی آن‌ها بازمی‌گشت که طبیعتا والدین نقش پررنگی در آن دارند.

بعضی از مهم‌ترین وظایف والدین در پرورش استعداد کودکان از این قرار است:

۱. فراهم کردن محیط مساعد رشد کودک

پدر و مادرها معمولا کودک را از سنین پایین با استعدادهایش آشنا می‌کنند. در این‌ میان گاهی والدین خودشان در رشته مربوطه صاحب‌ نظر یا استاد هستند یا از علاقه‌مندان آن محسوب می‌شوند. گاهی هم آن‌ها در آن‌ زمینه سابقه‌ای ندارند، ولی متوجه استعداد کودک می‌شوند و برای پرورش آن سراغ مراجع مناسب می‌روند.

۲. آموزش مناسب

خیلی اوقات پدر و مادر خودشان اولین مربی‌های کودک محسوب می‌شوند. البته با بالا رفتنِ سطح بچه‌ها باید به دنبال مربی و استاد حرفه‌ای گشت.

۳. همراهی در تمرین

برای شکوفایی استعداد علاوه‌ بر محیط مساعد و آموزش دیدن، باید تمرین فراوان، عمیق و آگاهانه داشت. والدین می‌توانند با همراهی دلبندشان کمکش کنند تا تمرین‌های خسته‌کننده و دشوار را برای مدتی طولانی ادامه دهد.

۴. تمرکز روی یک هدف

تحقیق بلوم روی افراد مستعد نشان داد که شاید هر کس دیگری بتواند با آموزش دیدن، تمرین و سایر موارد لازم، جای آن‌ها را بگیرد، اما یک عامل دیگر هم لازم است که از عهده هر کسی برنمی‌آید: تمرکز روی یک هدف. در واقع از آنجا که پرورش خیلی از استعدادها دست کم ۱۰ سالی زمان می‌برد، عجیب نیست که افراد مستعد برای سرآمد شدن در یک رشته، قید رشته‌های دیگر را بزنند. اینجا است که والدین می‌توانند فرزندشان را تشویق کنند که خودش را وقف یک رشته بکند.

مثلا راجر فدرر، تنیس‌باز مشهور، در کودکی در چند رشته ورزشی فعالیت می‌کرد. او به‌ ویژه در فوتبال و تنیس استعداد زیادی داشت و تا ۱۲ سالگی هر دو را ادامه داد. در آن سن اما پدر و مادرش به او توصیه کردند که اگر می‌خواهد به چهره‌ای مطرح تبدیل شود، باید روی یکی از آن‌ها تمرکز کند. در نتیجه او ناچار شد تصمیم سختی بگیرد و یکی از این دو ورزش را انتخاب کند.

۵. دسترسی به قطب‌های عملی-ورزشی

بنا به بعضی تحقیقات، افراد پر استعداد موفق اغلب نزدیک به قطب‌های علمی یا ورزشی و اصطلاحا «مراکز تعالی» زندگی می‌کنند؛ جاهایی که می‌شود به مربیان و اساتید برتر دسترسی داشت. البته که چنین امکانی برای همه فراهم نیست، اما گاهی خانواده‌ها برای نزدیک شدن به این مراکز، نقل‌مکان می‌کنند و حتی از شهری به شهر دیگر می‌روند. حتی بعضی والدین خودشان در خانه به فرزندان مستعدشان درس داده‌اند یا استاد یا مربی را به خانه خود آورده‌اند. انتخاب مدارس خوشنام و مناسب هم یکی دیگر از راه‌های دسترسی به قطب‌های تعالی است.

۶. تعهد و فداکاری

به گفته بلوم، شکوفا شدن استعداد علاوه‌ بر تعهد کودک، به تعهد و فداکاری والدین هم نیاز دارد. نیازی به گفتن هم ندارد که پدر و مادر با عشق به فرزند، از جان، مال و وقت خویش مایه می‌گذارند تا موفقیت او را ببینند.

مشکلات در مسیر شکوفایی و پرورش استعداد کودکان

در راه شکوفایی استعدادهای فرزندمان به چالش‌ها و مشکلات فراوانی برمی‌خوریم که اگر از قبل انتظارشان را داشته باشیم کارمان راحت‌تر می‌شود.

۹ مورد از مشکلات معمول بر سر راه پرورش استعداد کودکان عبارت هستند از:

۱. ضعف عزت‌نفس

داشتن استعداد می‌تواند باعث شود که کودک درمقایسه‌ با هم‌سن‌ و سال‌های خودش دیدگاه متفاوتی داشته باشد و حتی به آزردگی، هدف قلدری قرار گرفتن و افسردگی او منجر شود. هرچه بهره هوشی کودک بالاتر باشد، احتمال نارضایتی و مشکلات اجتماعی‌اش بیشتر است.

برای حل این مشکل او را مشغول ورزش یا سرگرمی مناسبی بکنید که عزت‌ نفسش را بالا ببرد و ضمنا احساس تافته‌جدابافته بودنش را کمرنگ کند.

۲. احساس گناه

ممکن است داشتن توانایی باعث شود کودک احساس گناه کند و فکر کند که حق دیگران را خورده است. در چنین وضعیتی با فرزندتان صحبت کنید و کمکش کنید تا میان توجه به خودش و دیگران تعادل را حفظ کند. تشویقش به انجام یک کار داوطلبانه هم فکر خوبی است.

۳. کمال‌گرایی افراطی

کمال‌گرایی افراطی می‌تواند علاوه‌بر خستگی و اتلاف وقت، برای سلامتی کودک هم مضر باشد و به دردهای عصبی، وسواس، اضطراب و… منجر شود. دراین‌مورد می‌توانید از روانشناس کودک کمک بگیرید.

۴. رئیس‌بازی درآوردن

خیلی از بچه‌های بااستعداد دوست دارند که از همان اوایل کودکی شدیداً مستقل باشند و بزرگ‌تر که شدند برای دیگران رئیس‌بازی دربیاورند. می‌توانید از این تمایل او برای کمک به معلم یا راهنمایی بچه‌های کوچک‌تر استفاده کنید.

۵. انتظارات نامعقول

بچه‌های مستعد ممکن است انتظارات نامعقول پیدا کنند؛ مثلا نتوانند نمره‌ای کمتر از نوزده، بیست را تحمل کنند. به فرزندتان کمک کنید بیش‌ از حد به نمره بها ندهد.

۶. کم‌طاقتی

مشکل دیگر این کودکان ناشکیبایی و سرخوردگی آسان نسبت به خود و دیگران است. مثلا احتمال دارد کودک به‌خاطر نفهمیدن معنی یک کلمه از کتاب، آشفته شود. او را تشویق کنید که در زمان احساس سرخوردگی، ناامید نشود، با خودش و دیگران مهربان باشد و با تنفس عمیق و تکنیک‌های مشابه، خودش را آرام کند.

۷. مشکل در روابط دوستانه

خیلی از مستعدها در دوست‌یابی و حفظ دوستان مشکل جدی دارند. آن‌ها ممکن است نتوانند به‌راحتی دوست پیدا کنند یا حس کنند که اشتراکات کافی با هم‌کلاسی‌هایشان ندارند. بهترین کار مشورت با روانشناس یا مشاور در اولین فرصت ممکن است؛ چون این مشکلات ممکن است بعدا بدتر شود.

۸. ضعف در توجه و سازمان‌دهی

بسیاری از کودکان و نوجوانان بااستعداد آنقدر غرق افکار خودشان می‌شوند که از نظم و توجه و سازمان‌دهی باز می‌مانند. این بی‌نظمی و حواس‌ پرتی در پسران شایع‌تر است. خوشبختانه ابزار و راهکارهای مختلفی برای مقابله با این مشکل وجود دارد. دراین‌باره می‌توانید با معلم و مشاور هم صحبت کنید. استراحت دادن کافی حین درس خواندن را هم فراموش نکنید.

۹. خستگی و فرسودگی

بچه‌های پر استعداد زیادی را می‌شود دید که انرژی از سر و رویشان می‌بارد، ولی آن‌ها هم در معرض خستگی و فرسودگی هستند. اگر برنامه روزانه فرزندتان بیش‌ از حد شلوغ باشد، استرس و خستگی ممکن است باعث کم‌ خوابی، بیماری و افت تحصیلی او شود. مراقب استراحت، خورد و خوراک و خواب او باشید.

شما چه پیشنهاداتی برای پرورش استعداد کودکان دارید؟ لطفا در قسمت نظرات از دیدگاه‌ها و تجربیات خود برای ما بنویسید.

منبع:

youaremom

innovationkidslab

cehs.unl.edu

familyeducation