چطور با بی‌نظمی بچه‌ها رفتار کنیم؟(قسمت 4 دوره فرزندپروری)

یکی دیگر از موضوعات مهمی که خیلی از خانواده‌ها درموردش نگرانی دارن موضوع نظم و انضباط بچه‌هاست؛ اینکه چرا خیلی وقتا اینقدر شلخته هستن و چرا برای انجام کاراشون در طول روز یه بی‌نظمی خاصی دارن؛ انگار که هیچ موقع این رو یاد نگرفتن که چجوری باید منظم باشن. خانواده‌ها در مقابل بی‌نظمی بچه‌ها چه واکنشی باید نشون بدن؟

برای خواندن قسمت سوم این دوره اینجا کلیک کنید.

در ادامه این مقاله خانم زهرا پورکمالی مشاور کودک و نوجوان به این سوالات پاسخ خواهندداد.

بیشترین چیزی که در این مورد والدین دربارش نگرانن یکی نظم اتاق بچه‌هاس و یکی هم تکلیف نوشتنشون.

با یه مثال معروف نظم رو بررسی کنیم:

میگن اگه تو یه شرکتی یا اداره‌ای همه اعضای اون اداره هرموقع که دلشون بخواد بیان سرکار و هرکاری که دلشون میخواد انجام بدن؛ اون موقع رییس شرکت نمیدونه کی رو باید بابت چی توبیخ کنه، اصلا هیچ مسئولیتی وجود نداره، هیچ بازدهی وجود نداره؛ میخوام بگم نظم باید توی اون ساختاری که فرد داره داخلش زندگی می‌کنه وجود داشته‌ باشه.

یعنی اینکه شما بعنوان یه خانواده و مادر پدر یه روتینی برای زندگی خودتون دارین و میدونین که صبح‌ها معمولا چه ساعتی بیدار میشین؛ کی صبحانه میخورین؛ کی ناهار رو میذارین و… خب فرزندتون داره تو این محیط بزرگ میشه و میبینه که مامان یک روتینی برای زندگیش داره؛ هرشب مسواکش رو میزنه؛ شب‌ها عموما این ساعت میخوابه؛ جمعه‌ها این کار رو انجام میده و این نظم انگار که بصورت یک روحی بین اعضای خانواده منتقل میشه.

این خیلی مهمه؛ یعنی مثل الگوگیری هست و جوی که توش بزرگ میشن و روتینی که والدین خودشون دارن هم ایجاد نظم می‌کنه و هم برای روان بچه‌ها ایجاد امنیت می‌کنه و بابت یکسری موضوعات خیالشون راحته؛ ولی خب والدین بعنوان افرادی که بزرگترن و بیشتر میدونن و فهمشون نسبت به بچه‌ها بیشتره در مورد قوانین و علت اینکه ما یک‌سری قوانین رو میذاریم باید یه سری حد و مرزهایی رو معلوم کنن.

مثلا اینکه یه سری چیزا مثل زمان خواب، زمان غذا خوردن، کی باید برگردیم خونه، چند ساعت میتونیم از گوشی و تلویزیون استفاده کنیم، چه فیلمایی رو میتونیم ببینیم و چه فیلمایی رو نمیتونیم؛ این قوانین رو خود والدین باید مشخص کنن و به بچه‌ها بگن و وقتی از کودکی تو فرزندتون جا افتاده باشه که ما این ساعت می‌خوابیم دیگه تو سن بالاتر نیاز نیست بابت این مسئله بهش جواب بدیم.

میدونه دیگه که خونه ما یه قوانینی داره؛ البته این قوانینی که میذاریم باید یه سری ویژگی داشته باشه؛ اولا اینکه متناسب با سن بچه باشه، مثلا ما انتظار نداریم یه بچه چهار ساله اتاقش خیلی منظم باشه؛ اون میخواد بازی کنه، فعالیت کنه، بدوه و اگه بخواد همش مواظب این باشه که مثلا این نیفته یا این رو باید جمع کنه؛ اصلا بیخیال بازی کردن میشه؛ چون من اینا رو که میریزم همون لحظه مامانم میاد میگه ریختی باید جمع کنیا.

خب او میخواد با خیال راحت بازی کنه، بعد مثلا بره یه دور بزنه بیاد دوباره بشینه بازی کنه. ما اصلا انتظار نداریم که بچه‌ها اونقدری منظم باشن که مامانا هستن. اگه میبینین یه بچه‌ای خیلی منظمه، خیلی همه چیز رو سر جاش میذاره؛ شک کنین به اینکه ممکنه وسواس بگیره؛ یعنی این قضیه خیلی هم طبیعی نیست.

اما درباره نوجوان‌ها موضوع کمی متفاوته؛ ما انتظار داریم که بچه نوجوان اتاقش مرتب باشه. یکی از چیزایی که من به والدین نوجوانان میگم که انتظاراتتون رو بیارید پایین درمورد نظم بچه‌هاس. اونا در این سنین از همه جهات دارن رشد می‌کنن؛ جسمشون در حال رشده، فکرشون درحال رشده، از نظر جنسی رشد می‌کنن، از نظر روابط اجتماعی رشد می‌کنن و بخاطر رشد تحت فشارن؛ خلقشون یه روز خوبه، یه روز خوب نیست؛ گیجن و مسائل براشون مبهمه. یه روزی از خودش خوشش میاد و یه روز نه؛ حالا اگه این وسط بیایم به بچه‌ای که خودش ذهنش نامرتبه، شلوغه و آشفتس و داره رشد می‌کنه دائم بگیم که چرا مرتب نیستی؛ این فقط اون رو میبره تو فضای لجبازی.

ضمن اینکه یه وقتایی ما به بچه میگیم این اتاق خودته؛ خودت میدونی، هرجور خواستی تمیز کن، تمیز نکن؛ یعنی این فضای شخصی خودته؛ خب اینجا که فضای شخصی خودشه؛ قلمرو خودشه و نسبت بهش احساس استقلال داره؛ خب احتمال اینکه تمیز کنه بیشتره.

ولی یه موقع میگیم این اتاق توه؛ ولی ما هروقت خواستیم میریم تو، هروقت خواستیم مثلا یه چیزی از توش برمیداریم یا بدون اینکه در بزنیم وارد میشیم؛ اینجا دیگه اتاق من نیست، اسمش اتاق منه اما مال من نیست؛ پس من هیچ مسئولیتی نسبت بهش ندارم.

پس حواسمون باشه که والدین هم این نظم رو داشته باشن و به این که بچه تو چه سنیه و چقدر میتونه این نظم رو نگه داره توجه کنیم. این رو هم حواسمون باشه اگر دائم بخوایم به نظم اشاره کنیم رابطمون بهم میریزه و بچه احساس ناتوانی می‌کنه.

درکل به این صورت نظم رو برای بچه‌ها اعمال می‌کنیم:

یه قانون قابل فهم و روشن میذاریم مثلا اینکه به بچه میگیم که مرتب باش؛ منظورمون اینه که وقتی از بیرون میای لباست رو بزن به جالباسی توی اتاق؛ ولی این رو نمیگیم و او هم متوجه نمیشه که خب مرتب باشم یعنی چی؛ من این رو برداشتم انداختم اتاقم دیگه پس مرتبم.

قابل فهم و خیلی شفاف براش این قوانین رو توضیح میدیم و تعداد نظم و قوانینی که میذاریم هم خیلی زیاد نباشه؛ چون وقتی که زیاد باشه مثلا بچه‌هایی که حواس‌پرتی دارن، یه مقدار بیش‌فعال هم هستن و تمرکزشون هم پایینه کامل گیج میشن؛ شاید شما چند مورد رو بهش بگین اما اون فقط اولین مورد رو میگیره چون واقعا در توانش نیست که همش رو انجام بده.

گاها پیش میاد که والدین دائم میگن مثلا درسات رو خوندی؟ مشقات رو نوشتی؟ یعنی من صبح تا عصر که بچم مدرسه است و اصلا خونه نیست؛ بعد از مدرسم که میاد انگار من معلمشم بیشتر بجای مامانش و دائم دارم میگم مشقت رو بنویس، اینکار رو بکن و… اینجا بچه دیگه تفریحی نداره و بجای اینکه از مشق نوشتن لذت ببره داره عذاب میکشه چون دیگه نه میتونه بدوه، نه دوچرخه‌سواری کنه، نه دوستاش رو ببینه و این باعث میشه که تکلیف نوشتن براش سخت بشه و انجام نده.

اینجا یه سوال پیش میاد که آیا واقعا این نظم و ترتیب تو زندگی لازمه و اگر که بچه‌ها حتی توی سن نوجوانی کمی شلخته باشن این شلختگی در آینده ممکنه چه آسیبی براشون داشته باشه؟

نظم لازمه ولی انعطاف‌پذیری هم باید در کنارش باشه، مثلا ما گفتیم بچه باید هرشب مسواک بزنه اما حالا مثلا امشب بچه از مهمونی اومده، خیلی هم خسته است و دیروقته اگه امشب مسواک نزنه دیگه مشکلی نداره اما نباید تکرار بشه و به هر روز تبدیل بشه؛

یا اینکه مثلا اتاقش رو مرتب کرده اما یه چیزی رو سرجاش نذاشته؛ قرار نیست بخاطر این بقیه کاری که انجام داده رو هم ما نبینیم؛ ما بزرگترا هم که خودمون انقدر منظم نیستیم که حالا از بچه‌ها انتظار داریم؛ مثلا اگه قرار باشه سه روزه بریم مسافرت اگه دلمون خواست بیشتر بمونیم یه روز هم بهش اضافه می‌کنیم؛ چارچوبمون رو که اونقدر سفت و محکم نبستیم، پس برای بچه‌هام یه ذره انعطاف‌پذیری رو داشته باشیم.

نظم واقعا برای آینده مهمه و برای خودمون هم احساس امنیت ایجاد می‌کنه و شرایط رو برامون قابل پیش‌بینی می‌کنه و اضطرابمون رو پایین میاره اما اگر فرد نظم نداشته باشه هم در ارتباطاتش با دیگران دچار مشکل میشه و هم از اثر گذاری و کارآمدیش در آینده کم میشه.

نظم داشتن داخل جامعه خیلی مهمه مثلا یه جایی شما قول میدی و باید سر یه کاری مسئولیت‌پذیر باشی و به موقع انجامش بدی. اگه این نظم برات جا نیفتاده باشه نمیتونی اون مسئولیت رو قبول کنی و از عهده اون کار بر بیای.

این قسمت چهارم از مجموعه نه قسمتی آموزش فرزندپروری بود که توسط مجموعه دانزی آماده شده است. ما در دانزی همه آن چیزی که برای آینده فرزندتون نیاز دارین رو در اختیارتون قرار میدیم. برای مطالعه قسمت‌های بعدی این مجموعه که در آنها به برخی دیگر از مشکلات شایع والدین در فرزندپروری پرداختیم اینجا کلیک کنین.