راهنمای کامل علائم، تشخیص و کنترل بیش فعالی در کودکان و نوجوانان

هر گردی گردو نیست و هر بچه‌ی شلوغی هم بیش‌فعال نیست، برای اینکه اختلال بیش فعالی در کودکان تشخیص داده شود نیاز به کمک متخصص است، در این مقاله از دانزی به تمام نکات و جنبه‌های بیش فعالی خواهیم پرداخت.

بیش فعالی در کودکان

بیش فعالی در کودکان یا ADHD یک بیماری مزمن است که میلیون‌ها کودک را تحت تاثیر خودش قرار داده است. این بیماری اغلب تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا می‌کند و شامل ‌ترکیبی از مشکلات مداوم و مختلف مانند مشکل در حفظ توجه، بیش فعالی و رفتار تکانشی است. 

کودکان بیش فعال ممکن است با اعتماد به نفس پایین، روابط آشفته و عملکرد ضعیف در مدرسه دست و پنجه نرم کنند. علائم بیش فعالی در کودکان، ممکن است با افزایش سن کاهش پیدا کند. با این حال، برخی از افراد هرگز شاهد تمام شدن علائم بیش فعالی در کودکان نخواهند بود. 

در حالی که روش‌های درمانی بیش فعالی در کودکان، نمی‌توانند به طور کامل این بیماری را درمان کنند؛ اما می‌توانند تاثیر بسیار زیادی بر روی کاهش علائم این بیماری داشته باشند.

علائم بیش فعالی یا ADHD

علائم و نشانه‌های ADHD به دو بخش تقسیم می‌شوند:

1. بی توجهی توسط کودک:

• توجه زیادی به جزئیات نداشته و مرتکب اشتباهاتی ناشی از بی دقتی می‌شود. 
• در پیروی از دستورات یا انجام کارهایی مانند کارهای خانه یا رسیدگی به تکالیف خود مشکل دارد. 
• کودکان بیش فعال در حفظ توجه و تمرکز خود روی چیزهای مختلف مشکل داشته و حواسش به راحتی پرت می‌شود و باید به سراغ روش های افزایش تمرکز کودکان برویم.
• در اغلب موارد تمرکزش را با چیزهای کوچک، مانند حرکت یک نفر یا شنیدن صدایی از بیرون پنجره از دست خواهد داد. 
• در به خاطر سپردن مسائل روزمره مشکل دارد. 
• از انجام کارهایی که به فعالیت ذهنی زیاد نیاز دارند، مانند انجام تکالیف در مدرسه و خانه خودداری می‌کند.
• هنگامی که با او صحبت می‌کنید به نظر می‌رسد که به شما گوش نمی‌دهد.
• در انجام منظم یا به موقع کارها مشکل دارد.
• اغلب وسایل مدرسه مانند تکالیف مدرسه، مدادها، کتاب‌ها، کیف پول، کلید یا موبایل خود را گم می‌کند. 

2. علائم بیش فعالی و تکانشی؛ یعنی کودک:

• بی قراری زیادی داشته و نمی‌تواند یک جا بنشیند.
• در موقعیت‌های نامناسب شروع به دویدن و بالا رفتن از چیزهای مختلف می‌کند.
• همیشه در حال حرکت کردن و از این طرف به آن طرف رفتن است.
• بازی کردن و مشارکت در فعالیت‌ها و بازی‌های بی سر و صدا برایش مشکل است.
• زیاد صحبت می‌کند.
• در مدرسه یا سر میز غذا به سختی سر جای خود می‌نشیند. 
• بی صبر بوده و نمی‌تواند منتظر نوبتش بماند.
• در صورتی که سوالی از او پرسیده شود پیش از اینکه سوال به پایان برسد به آن پاسخ می‌دهد.
• مکالمه و بازی‌های دیگران را قطع می‌کند.
• بدون اجازه از وسایل مختلف استفاده می‌کند.

تفاوت علائم بیش فعالی در کودکان دختر و پسر

بیش فعالی بیشتر در پسران تشخیص داده می‌شود و دختران احتمال دارد بیشتر علائم بی توجهی داشته باشند، به همین علت بیش فعالی در  دختران کمتر تشخیص داده می‌شود. دخترانی که بیش فعالی دارند رفتارهای مخرب کمتری نشان می‌دهند.

دقت داشته باشید که حتی در صورتی که کودک شما علائم ذکر شده در بالا را داشته باشد، باز هم به این معنا نیست که حتما به ADHD  مبتلاست. در واقع شرایط یا مشکلات دیگری نیز وجود دارند که باعث بروز علائمی مشابه علائم ADHD می‌شوند؛ به همین دلیل برای تایید ابتلا به ADHD، کودک شما باید به طور صحیحی معاینه شود. بنابراین در صورتی که به هر دلیلی نگران رفتارهای کودک خود هستید، یک قرار معاینه با پزشک عمومی یا پزشک اطفال متبحر و کارکشته در این زمینه هماهنگ شوید و رفتار کودک ارزیابی شود. 

خصوصیات کودکان بیش فعال 

کودکانی که به ظاهر بیش فعال‌اند، مانند هر نوع کودک دیگری، ممکن است یک سری رفتارهای خاصی از خودشان نشان دهند؛ اما باید در نظر داشت که هر رفتاری که در کودک مشاهده می‌شود را نباید پای بیش فعالی او گذاشت. فارغ از این موضوعات، به‌هرحال کودکان بيش فعال يک سري خصوصيت‌هاي رفتاري دارند که بر اساس نوع بيش فعالي در کودکان، آن‌ها را توضيح مي دهيم. 

کودکان بیش فعال دارای الگوی بی توجهی

• کودکان بيش فعال، براي انجام تکاليف مدرسه به جزئيات توجه زيادي نمي‌کنند و اشتباه‌ها و بی دقتی های زيادی دارند. 
• کودکان بيش فعال روي کارها و يا بازي‌ها به راحتي تمرکز نمي‌کنند. 
• کودکان بيش فعال، به حرف‌هاي ديگران گوش نمي دهند؛ حتي زماني که به طور مستقيم با آن‌ها صحبت مي‌کنيد. 
• اين کودکان نمي توانند به راحتي از دستورالعمل‌ها پیروی کنند. به همین خاطر، در تکمیل تکالیف مدرسه و یا کارهای خانه (معمولا) موفق نیستند. 
• کودکان بیش فعال، در سازماندهی کارها و فعالیت‌های مختلف مشکل دارند. 
• این کودکان معمولا علاقه ای به انجام کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی و تمرکز زیاد دارند، ندارند. 
• بیش فعالی در کودکان سبب می‌شود که به راحتی وسایل مورد نیاز برای انجام کارها را گم کنند. به طور مثال، این کودکان اسباب بازی‌ها، مداد، پاک کن و … را بیشتر از دیگران گم می‌کنند. 
• حواس کودکان بیش فعال به راحتی پرت می‌شود و تمرکز آن‌ها از دست می رود.
• این کودکان انجام کارهای روزمره را فراموش می‌کنند. 

کودکان بیش فعال دارای الگوی بیش فعالی و تکانشی

• دست‌ها و پاهای کودک بی قرار هستند. آن‌ها مدام روی صندلی تکان می‌خورند و یا به زمین ضربه می‌زنند. 
• کودکان بیش فعال نمی‌توانند به راحتی در کلاس درس بمانند و یا در نشستن در موقعیت‌های مختلف مشکل دارند. 
• آن‌ها دوست دارند مداوم در حرکت باشند. 
• کودکان بیش فعال دوست دارند در هر موقعیتی حتی زمانی که مناسب نیست، بدوند. 
• این کودکان نمی‌توانند بازی‌ها و یا فعالیت‌های بی سر و صدا انجام دهند. 
• کودکان بیش فعال زیاد حرف می‌زنند و حرف دیگران را نیز قطع می‌کنند. 
• این کودکان نمی‌توانند به راحتی در انتظار نوبت خودشان بمانند. 
• این کودکان بازی‌ها و یا فعالیت‌های دیگران را قطع می‌کنند یا در آن‌ها دخالت می‌کنند.  

انواع بیش‌فعالی در کودکان

کودکان بسته به علائمی که دارند می‌توانند به یکی از سه گونه ADHD مبتلا باشند:

• ADHD نوع ترکیبی: کودکان مبتلا به این نوع، علائم بی توجهی و بیش فعالی/تکانشی را با هم دارند. این کودکان در تمرکز کردن مشکل دارند، بی‌قرار هستند، استراحت نمی‌کنند و همیشه در حال حرکت‌اند. آن‌ها اغلب بدون فکر عمل می‌کنند. 
• ADHD نوع بی توجهی: کودکان مبتلا به این نوع، علائم بی توجهی را دارند. آن‌ها معمولا در تمرکز کردن، به خاطر سپردن چیزها، توجه کردن و به سرانجام رساندن کارها مشکل دارند. 
• ADHD نوع بیش فعالی/تکانشی: در کودکان مبتلا به این نوع عمدتا علائم بیش فعالی/تکانشی دیده می‌شود. آن‌ها همیشه در حرکت بوده، در آرام کار کردن مشکل دارند و بدون فکر کردن عمل می‌کنند.

پزشکان متخصص برای اینکه تشخیص دهند که آیا کودکی به ADHD مبتلاست یا خیر، از دستورالعمل‌ خاصی پیروی می‌کنند؛ آن‌ها برای انجام این کار به موارد زیر توجه می‌کنند:

• سن: علائم این عارضه باید پیش از 12 سالگی در کودک نمایان شود. معمولا کودکان برای تشخیص ADHD باید حداقل پنج سال داشته باشند زیرا مشکلات رفتاری در کودکان زیر پنج سال می‌تواند به دلایل بسیار زیادی اتفاق بیفتد. 
• تعداد علائم: تشخیص نوع ADHD به تعداد علائمی که از نشانه‌های بی توجهی یا بیش فعالی/تکانشی در کودک ظاهر می‌شود بستگی دارد.
• مدت زمان وجود علائم: علائم موجود باید حداقل شش ماه در کودک وجود داشته باشد تا بتوان آن را به عنوان علامت مشکوک برای تشخیص ADHD در نظر گرفت. 
• شدت علائم: علائم موجود در کودک شما باید از سایر هم سن و سالان خود وخیم‌تر بوده و اکثر اوقات در او مشاهده شود. همچنین این علائم باید در زندگی کودک، چه در خانه و چه در مدرسه اختلال ایجاد کنند.

تشخیص بیش‌ فعالی

نکته‌ای که باید حتما به آن توجه داشته باشید این است که ADHD باید در اسرع وقت درمان شود. هرچه سریع‌تر متوجه وجود این عارضه شوید، متخصص اطفال می‌تواند برنامه ریزی بهتری را برای شما و کودکتان جهت مدیریت علائم ارائه دهد. 

در صورتی که نگران مشکلات رفتاری کودک خود هستید، بهترین نقطه برای شروع، مراجعه به پزشک عمومی است. پزشک عمومی ممکن است برای بررسی دقیق‌تر علائم و تشخیص‌های احتمالی، کودک شما را به یک متخصص اطفال، روانشناس یا روانپزشک ارجاع دهد. فرآیند تشخیص اگر تمامی موارد زیر را نداشته باشد، شامل اکثر آن‌ها خواهد بود: 

• انجام مصاحبه با شما و سایر مراقبان اولیه فرزندتان.
• انجام مصاحبه با کودک شما.
• تهیه یک چک لیست رفتاری که توسط شما و مراقبان یا معلمان کودک شما پر می‌شود. 
• گفتگو با مراقبان و معلمان کودک شما. 

همچنین کودک شما ممکن است تست‌‎های دیگری را هم از جمله موارد زیر بگذراند:

• بررسی رشد، یادگیری، آموزشی یا IQ
• تست زبان، گفتار و حرکت
• تست سلامت عمومی
• تست بینایی و شنوایی

به طور کلی، نیازی نیست که هر یک از کودکان از روش‌های تشخیص اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی، کمک بگیرند؛ اما اگر کودکی دارای علائم بیش فعالی از اوایل زندگی تا قبل از 12 سالگی باشد و این علائم باعث به وجود آوردن مشکلات مختلف در خانه و مدرسه به صورت مداوم شوند، نیاز است که بیش فعالی در کودکان با روش‌های تشخیصی مناسب، بررسی شود. تا به امروز، هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص بیش فعالی در کودکان وجود نداشته است.

سن تشخیص بیش فعالی کودکان 

علائم بیش فعالی کودکان می‌تواند در سنین پایین و کودکان خردسال پیش دبستانی ظاهر شوند. البته باید در نظر داشت که تشخیص بیش فعالی در کودکان پیش دبستانی سخت است؛ چون ممکن است علائم بیش فعالی در این کودکان با علائم مشکلات رشدی آن‌ها اشتباه گرفته شوند. 

بر اساس گزارش موسسه ملی سلامت روان، بیش فعالی حدود 3 تا 5 درصد از کل کودکان پیش دبستانی و کودکانی که مدرسه می‌روند را درگیر کرده است. بنابراین، شاید در یک کلاس 25 تا 30 نفره، یک دانش آموز به بیش فعالی مبتلا باشد. 

بیش فعالی در کودکان، از همان سنین پایین آغاز می‌شود؛ اما می‌تواند تا بزرگسالی و نوجوانی نیز ادامه داشته باشد. چندین مطالعه در مورد بیش فعالی کودکان انجام شده‌اند و نشان می‌دهند که تقریبا 30 تا 65 درصد از کودکان بیش فعال، در سنین بالا یعنی در نوجوانی و جوانی نیز دارای علائم بیش فعالی بوده‌اند. 

در نهایت باید در نظر داشت که بسیاری از کودکان و نوجوانان به راحتی تمرکز خود را از دست می‌دهند و نشانه های عدم تمرکز را از خود نشان میدهند همینطور شاید در انجام کارها مشکل داشته باشند. شما به عنوان والدین، در صورتی که در مورد بیش فعالی کودک خودتان مشکوک هستید، باید او را نزد یک پزشک ببرید و رفتارهای او را بررسی کنید. رفتارهای کودک شما باید قبل از 12 سالگی مشاهده و بررسی شوند. دقت داشته باشید که هر علامت ناگهانی در مورد بیش فعالی، نشان‌دهنده بیش فعالی کودک شما نیست. در واقع، علائم بیش فعالی باید در حدود 6 ماه ادامه داشته باشند و باعث ایجاد اختلال در زندگی اجتماعی کودک شوند. 

بنابراین، کودکانی که در سنین پیش دبستانی و دبستان، مشکوک به بیش فعالی هستند و علائم مختلفی را از خودشان نشان می‌دهند، باید توسط پزشک متخصص، روانشناس باتجربه و یا روانپزشک بررسی شوند تا در صورت نیاز، روش‌های درمان بیش فعالی کودکان برای آن‌ها شروع شوند. 

دلایل بیش فعالی در کودکان

در حال حاضر، هنوز علت دقیقی برای بیش فعالی در کودکان مشخص نشده است و همین موضوع باعث ادامه‌دار شدن تحقیقات مربوط به دلایل بیش فعالی کودکان شده‌اند. با این حال عوامل مختلفی می‌توانند روی بیش فعالی کودکان تاثیرگذار باشند مانند ژنتیک، محیط، مشکلات سیستم عصبی مرکزی و …

همچنین، در برخی از موارد اگر یک سری عوامل خطر برای کودکان وجود داشته باشند؛ احتمال اینکه کودکان به بیش فعالی مبتلا شوند نیز افزایش پیدا می‌کند. 

• اگر نزدیکان خونی مانند خواهر، برادر و یا یکی از والدین به بیش فعالی یا دیگر اختلالات سلامت روانی مبتلا باشند، احتمال بروز بیش فعالی در کودک افزایش پیدا می‌کند. 
• قرار گرفتن در معرض سموم محیطی مانند سرب که عمدتا در رنگ‌ها و لوله‌های ساختمانی قدیمی‌تر یافت می‌شوند، باعث افزایش احتمال بروز بیش فعالی کودکان می‌شود. 
• کودکان مادران بارداری که در دوران بارداری، مواد مخدر مصرف کرده‌اند یا سیگار کشیده‌اند(والدین سمی)، احتمال بیش فعالی بیشتری نسبت به سایر کودکان دارند.  
• کودکانی که زودتر از موعد به دنیا آمده‌اند نیز ممکن است به بیش فعالی مبتلا شوند. 

روش‌های کنترل و مدیریت بیش فعالی در کودکان 

با توجه به اینکه بیش فعالی در کودکان پیچیده است و هر یک از کودکانی که مبتلا به بیش فعالی هستند، رفتارهای مختلفی را از خودشان نشان می‌دهند؛ ممکن است ارائه یک توصیه نامه واحد برای همه کودکان دارای بیش فعالی، کار درستی نباشد. 

اما به‌هرحال برخی از پیشنهادات ممکن است باعث بهبود شرایط محیطی که کودکان در آن زندگی می‌کنند شوند تا فرزند شما بتواند حتی با داشتن بیش فعالی، موفق‌تر شود. برای مدیریت بیش فعالی در کودکان در خانه، می‌توانید از راهکارهای زیر کمک بگیرید. 

• به فرزندان محبت زیادی نشان دهید 

کودکان باید متوجه محبت و قدردانی والدین خودشان بشوند. اگر شما بر روی ویژگی‌های منفی کودک خودتان تمرکز کنید، نه تنها به رابطه خود و فرزندتان آسیب زیادی وارد می‌کنید؛ بلکه ممکن است بر روی اعتماد به نفس کودک نیز تاثیر بسیار بدی بگذارید. 

اگر فرزندان با پذیرش نشانه‌های کلامی‌محبت مشکل دارد، می‌توانید با روش‌های دیگری محبت خود را به او نشان دهید. به طور مثال، به او لبخند بزنید، روی شانه‌های او بزنید و یا او را در آغوش بگیرید. پس شما به عنوان والدین، باید به دنبال رفتارهایی باشید که با کمک آن‌ها بتوانید به طور مرتب از کودک خودتان تعریف کنید. 

• از راهکارهای بهبود عزت نفس کودک خود کمک بگیرید 

کودکان مبتلا به بیش فعالی، معمولا با کمک شرکت کردن در کلاس‌های هنری، کلاس‌های ورزش رزمی ‌و موسیقی می‌توانند بهتر شکوفا شوند. شما به عنوان والدین باید کودکان را تشویق کنید تا فعالیت‌های خود را بر اساس علایق و توانایی‌های خودشان انتخاب کنند. همه کودکان استعدادها و علایق خاصی دارند و می‌توان هر یک از این استعدادها را پرورش داد. موفقیت‌های مکرر، حتی کوچک می‌توانند به کودکان برای داشتن عزت نفس بیشتر کمک کنند. 

• با کودک خودتان ساده صحبت کنید

زمانی که قصد ارتباط با فرزند و راهنمایی کردن آن را دارید، بهتر است که از کلمات ساده استفاده کنید. آهسته و آرام صحبت کنید تا صحبت‌های شما صریح و مشخص باشند. اگر می‌خواهید یک دستورالعمل برای کودک خودتان تعیین کنید، قبل از هر چیزی با او تماس چشمی‌برقرار کنید و سپس درخواست خود را آرام و ساده بیان کنید تا کودکان متوجه درخواست شما شوند. 

• موقعیت‌های دشوار برای کودک خود را شناسایی کنید

سعی کنید که از موقعیت‌هایی که برای فرزندتان سخت و دشوار است، دوری کنید. به طور مثال، ممکن است کودکان بیش فعال، علاقه‌ای به نشستن در مجالس با سخنرانی‌های طولانی مدت، خرید در مراکز خرید شلوغ و … نداشته باشند. 

• برای کودک خود قوانین نظم و انضباط تعیین کنید

شما باید برای کودک خودتان قوانین نظم و انضباط تعیین کنید. سعی کنید برای این کار محبت آمیز و محکم شروع کنید. به طوری که به رفتارهای خوب کودک پاداش می‌دهید و رفتارهای منفی او را منع می‌کنید. اجازه دهید تا کودکان پیامدهای رفتارهای نادرست خود را مشاهده کنند تا بتوانند شاهد نتایج کارهای خودشان باشند.

• منظم بودن را به کودک خود یاد بدهید

به کودک خود کمک کنید تا یک دفتر یا نمودار تکالیف را طراحی کند و در آن فعالیت‌های روزانه خود را یادداشت نماید. مطمئن شوید که کودک شما مکانی آرام برای مطالعه کردن دارد. هر یک از اشیاء را در اتاق کودک خودتان گروه بندی کنید و هر کدام از آن‌ها را در یک جای مشخص قرار دهید. تا جایی که می‌توانید به کودک خود کمک کنید تا محیط اطراف خود را منظم نگه دارد. این مورد را مفصل‌تر در مطلب آموزش نظم به کودکان باز کرده‌ایم که توصیه میکنیم حتما مطالعه فرمایید. 

• برای کارهای روزمره برنامه منظم داشته باشید 

سعی کنید که برای مصرف شام، ناهار، صبحانه، خوابیدن در روز و خوابیدن در شب، یک برنامه منظم داشته باشید. بیش فعالی در کودکان باعث می‌شود که آن‌ها به راحتی با تغییرات ایجاد شده در محیط سازگاری پیدا نکنند. بنابراین، شما می‌توانید از یک تقویم بزرگ برای علامت زدن فعالیت‌های ویژه‌ای که باید در آینده انجام دهید و همچنین، نوشتن کارهای روزمره استفاده کنید. سعی کنید که به انتقال ناگهانی کودک از یک فعالیت به فعالیت دیگر اجتناب کنید یا حداقل اگر قرار است کودک چند کار را به صورت متوالی انجام دهد، به او در مورد این کارها توضیح دهید. 

• کودکان را به داشتن تعامل اجتماعی تشویق کنید

کودکان را برای داشتن تعامل اجتماعی بیشتر تشویق کنید. برای این کار می‌توانید یک الگوی مناسب برای کودک خودتان باشید و اجازه دهید که کودکان با دریافت پاداش برای داشتن تعامل مثبت با همسن و سال‌ها، مهارت‌های اجتماعی بیشتری را یاد بگیرند. 

• سالم‌تر زندگی کنید

شما باید به عنوان والدین سالم‌تر زندگی کنید و این نحوه زندگی کردن را به کودک خودتان نیز بیاموزید. مطمئن شوید که کودک شما به‌اندازه کافی استراحت کرده است. سعی کنید که کودک خود را از خستگی بیش از حد دور نگه دارید، زیرا خستگی می‌تواند باعث تشدید علائم بیش فعالی در کودکان شود. 

بسیار مهم است که کودک شما یک رژیم غذایی متعادل برای داشتن رشد سالم را دنبال کند. علاوه بر این موضوع، در صورت تجویز پزشک می‌توان برای کودک ورزش منظم تعیین کرد که تاثیر مثبتی بر روی رفتار او خواهد داشت.

روش‌های درمان بیش فعالی کودکان

 خبر خوب برای والدین کودکان بیش فعال این است که درمان موثر برای بیش فعالی کودکان دردسترس است. البته قبل از هر اقدامی ‌برای درمان بیش فعالی کودکان، باید یک ارزیابی دقیق از رفتارهای کودک توسط پزشک متخصص اطفال یا متخصص سلامت روان، انجام شود. سپس، بر اساس نوع رفتارهای کودک مبتلا به بیش فعالی، باید روش درمان مناسب برای کودکان بیش فعال تعیین شود.

بدیهی است که روش درمان باید به گونه‌ای باشد که تمرکز کودکان را افزایش دهد و همچنین، باعث بهبود کنترل رفتارهای کودکان گردد. مراقبت صحیح از کودک و کمک گرفتن از روش‌های درمان بیش فعالی در کودکان، می‌تواند به رشد، یادگیری و احساس بهتر کودک کمک کند. از جمله روش‌های درمانی بیش فعالی کودکان عبارتند از:

مصرف داروها 

بیشتر کودکان بیش فعال، با مصرف داروهای مفید می‌توانند بهبود پیدا کنند. اما باید در نظر داشت که این داروها، درمان‌کننده بیش فعالی کودکان نیستند؛ بلکه می‌توانند به کودک برای کنترل علائم بیش فعالی کمک کنند. 

داروهای درمان کننده بیش فعالی کودکان، موثر و اثبات شده هستند. دو نوع اصلی دارو برای درمان بیش فعالی در کودکان وجود دارند که عبارتند از داروهای محرک و داروهای غیر محرک. پزشک باید بر اساس نظر خودش و همچنین، شرایط کودک هر یک از انواع این داروها را به کودک بدهد. 

قبل از شروع درمان دارویی برای بیش فعالی کودکان، از پزشک بخواهید که در مورد فواید و عوارض جانبی احتمالی هر یک از داروها با شما صحبت کند. پزشک کودک باید علاوه بر تجویز دارو، به طور دقیق نظارت بر روی کودک را انجام دهد و شرایط کودک را به صورت هفتگی و یا ماهانه بررسی کند. مصرف دارو برای بیش فعالی، هم در کودکان هم در نوجوانان و هم در جوانان موثر خواهد بود.

درمان غیر دارویی بیش فعالی 

روش‌های دیگری به غیر از درمان دارویی برای بیش فعالی وجود دارند که روانپزشک و یا متخصصان سلامت روان می‌توانند از آن‌ها کمک بگیرند. یکی از روش‌های موثر برای درمان بیش فعالی کودکان، روان درمانی است. روان درمانی باید با کمک والدین و بر اساس تکنیک‌های ذکر شده در مقاله، انجام شود. تکیه کردن بر روی نکات و جنبه‌های مثبت فرزند و دوری کردن از ذکر نکات منفی از جمله کارهایی‌اند که می‌توانند باعث ایجاد تصور بهتر برای کودک از خودش شوند. 

همچنین، می‌توان از روانشناس یا درمانگر کودک برای کاهش علائم و یا کنترل آن‌ها کمک گرفت. این روش‌های درمانی می‌توانند به کودک مبتلا به بیش فعالی کمک کنند تا بهتر با مشکلات روزمره خودشان کنار بیایند. همچنین، با کمک این روش‌های درمانی علائم مختلف آن‌ها مانند کم توجهی، عدم تمرکز و یا پرخاشگری کودک کاهش پیدا خواهند کرد. درمانگر ممکن است از یک یا چند رویکرد برای درمان کودک بیش فعال استفاده کند. به طور مثال، رفتار درمانی، گفتار درمانی، آموزش مهارت‌های اجتماعی، گروه‌های حمایتی خانواده و … از جمله این روش‌ها هستند. 

عواقب درمان نکردن کودکان بیش فعال 

برخی از والدین ممکن است تصور کنند که کودکان بیش فعال پس از گذشت زمان و در سنین بالاتر خوب می‌شوند و نیازی به درمان این کودکان نیست. اگرچه کودکان بیش فعال با افزایش سن علائم کمتری را از خودشان نشان می‌دهند؛ اما متاسفانه، عواقب درمان نکردن کودکان بیش فعال بسیار زیاد است. به همین خاطر، والدین باید حتما در صورت مشاهده علائم بیش فعالی در کودکان، اقدامات درمانی را آغاز کنند. 

از جمله عواقب درمان نکردن کودکان بیش فعال، عبارتند از:

• کودکان بیش فعال ممکن است در کلاس درس با مشکل مواجه شوند و این موضوع می‌تواند منجر به شکست تحصیلی و یا قضاوت او سایر بزرگسالان و کودکان شود. 
• کودکان مبتلا به بیش فعالی، معمولا عزت نفس کمتری را تجربه می‌کنند. 
• این کودکان احتمالا نمی‌توانند به راحتی با همسن و سال‌های خود یا بزرگسالان تعامل اجتماعی داشته باشند. 
• این کودکان احتمالا در بزرگسالی در معرض خطرات بیشتری مانند مصرف مواد مخدر، سیگاری شدن و رفتارهای بد هستند. 

به غیر از عواقب ذکر شده برای عدم درمان بیش فعالی کودکان، یک سری عواقب دیگر نیز وجود دارند که احتمال بروز آن‌ها کم است؛ ولی معمولا کودکان مبتلا به بیش فعالی بیشتر از سایرین این مشکلات را تجربه می‌کنند. 

• اختلال نافرمانی مخالف: یکی از مشکلات رایج در کودکان بیش فعال، داشتن رفتار منفی و نافرمانی به صورت لجوزانه است. در واقع، کودکان سعی دارند که شخصیت خود را مقتدر جلوه دهند. که برای آشنایی با روش کنترل این رفتار میتوانید مطلب لجبازی در کودکان را بخوانید.
• اختلال سلوک: اختلال سلوک که با رفتارهای ضد اجتماعی مانند دزدی، دعوا، تخریب اموال، آسیب رساندن به افراد و حیوانات مختلف مشخص می‌شود. 
• اختلال بی نظمی‌خلقی مخرب: این نوع اختلال با تحریک‌پذیری و مشکلات مختلف دیگر مانند عدم تحمل ناامیدی مشخص می‌شود. 
• اختلال یادگیری: این نوع اختلال در صورت وجود مشکل در خواندن، نوشتن، درک و برقراری ارتباط در کودک قابل شناسایی است. 
• اختلال در مصرف مواد مخدر: متاسفانه، این اختلال یکی از مشکلات احتمالی ناشی از بیش فعالی کودکان است که با مصرف مواد مخدر و الکل و سیگار کشیدن در فرد مشخص می‌گردد. 
• اختلال اضطراب: این نوع اختلال باعث ایجاد نگرانی شدید در کودک بیش فعال می‌شود. همچنین، ممکن است منجر به اختلال وسواس فکری جبری نیز شود. 
• اختلال خلقی: اختلالات خلقی معمولا با افسردگی و اختلال دو قطبی همراه‌اند و در افرادی که مبتلا به بیش فعالی هستند، بیشتر دیده می‌شوند. 
• اختلال طیف اوتیسم: این نوع اختلال یک وضعیت مربوط به رشد مغز است که بر روی نحوه درک و معاشرت با دیگران تاثیر می‌گذارد. 
• سندرم تورت: سندرم تورت یک اختلال خاص است که در اثر ایجاد حرکات تکراری یا صداهای ناخواسته به صورت مکرر به وجود می‌آید و به راحتی قابل کنترل نیست. 

سخنی با والدین کودکان بیش فعال (جمع بندی)

اکثر کودکان سالم ممکن است در بازه‌های زمانی مختلف بی توجه، بیش فعال و یا دارای رفتارهای تکانشی باشند. به طور مثال، کودکان پیش دبستانی معمولا دامنه توجه کوتاهی دارند و نمی‌توانند برای مدت طولانی یک فعالیت را انجام دهند. حتی در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان، تمرکز و دامنه توجه به میزان علاقه آن‌ها بستگی دارد. 

در مورد بیش فعالی نیز می‌توان همین موضوعات را بیان کرد. در واقع، کودکان در سنین پایین انرژی زیادی دارند و حتی ممکن است والدین را از انرژی زیاد خودشان خسته کنند. برخی از کودکان هم به صورت طبیعی، فعالیت بیشتری نسبت به سایرین دارند. اما هرگز نباید چون یک کودک فعالیت بیشتری دارد و با دیگر همسن و سال‌های خودش متفاوت است را در گروه کودکان بیش فعال قرار داد. 

کودکانی که در مدرسه مشکل دارند، اما در خانه و یا با دوستان خود به خوبی کنار می‌آیند؛ ممکن است با چیزی به غیر از بیش فعالی دست و پنجه نرم کنند. یا اگر کودکی در خانه پرتحرک و بی توجه است، اما به خوبی تکالیف مدرسه را انجام می‌دهد و روابط اجتماعی خوبی دارد، احتمال کمی‌دارد که به بیش فعالی مبتلا باشد. 

پس والدین باید قبل از برچسب زدن بیش فعالی به کودک خودشان، حتما علائم او را بررسی کنند. اگر شاهد یک سری علائم در کودک خود بودند، می‌توانند آن را برای تشخیص بیش فعالی در کودکان نزد یک متخصص ببرند.