نشانه ها و خصوصیات کودک عصبی چیست؟

یک کودک عصبی چه ویژگی‌ها و رفتاری دارد؟ چه وقت باید برای عصبانیت‌های کودک چاره‌ای بیندیشیم. در این مقاله در دانزی به سراغ موضوع بسیار مهم و گسترده‌ی عصبی شدن بچه‌ها رفته‌ایم. با دانزی همراه باشید.

دلایل مختلفی می‌توانند باعث عصبی شدن کودک شوند. ممکن است این کودکان در موقعیت‌های مختلف زندگی، یک سری واکنش‌هایی را از خودشان نشان دهند، مانند گریه، ناامیدی، واکنش‌های ناگهانی و … در نظر گرفتن نکات آموزشی برای کنترل کردن عصبانیت کودکان بر اساس علائم و علت‌های عصبانیت کودکان بسیار مهم است.

روش‌های مدیریت عصبانیت در کودکان، بسته به علائم، علت‌های خشم و … می‌تواند متفاوت باشد؛ اما معمولا می‌توان با کمک جلسات مشاوره فردی و یا برگزاری کلاس‌های آموزشی به صورت گروهی، عصبانیت کودکان را برطرف و درمان کرد. همچنین، والدین می‌توانند به عنوان یک مشوق به کودکان کمک کنند تا رفتار بهتری در مواجهه با شرایط مختلف زندگی داشته باشند. 

نشانه‌های کودک عصبی 

نشانه‌های کودک عصبی ممکن است بر اساس سن کودک، سطح رشد او و شرایط مختلف دیگر، متفاوت باشند. قبل از اینکه والدین در مورد عصبی شدن کودک قضاوت کنند، باید این نکته را یادآوری کرد که بعضی از شرایط مانند پایین بودن سن، می‌توانند باعث بروز یک سری نشانه‌های عصبانیت در کودکان شوند. بنابراین، این علائم نشانه قطعی عصبی شدن کودکان نخواهند بود. اما به‌هرحال، نشانه‌های کودک عصبی معمولا بر اساس رفتارهای او مشخص می‌شوند. از جمله علائم و نشانه‌های کودک عصبی عبارتند از:

• پرخاشگری
• بداخلاقی
• طغیان
• گریه‌های ممتد

خصوصیات کودکان عصبی 

مدیریت و کنترل عصبانیت کودکان، می‌تواند باعث بروز یک سری عوارض جسمی‌و روحی دیگر در کودکان عصبی شود. حتی برخی از کودکان به واسطه اینکه فشارهایی را در حین کنترل عصبانیت خودشان تحمل می‌کنند، شرایط اجتماعی متفاوت‌تری نسبت به گذشته پیدا خواهند کرد. نباید از این موضوع غافل شد که کودک عصبی، معمولا نگران کنترل خشم و عصبانیت خودش است. بنابراین، ممکن است یک سری علائم در کنار دیگر نشانه‌های کودک عصبی در این کودکان مشاهده شوند که عبارتند از:

• تغییرات اشتها

کودکانی که سعی در کنترل عصبانیت خودشان دارند، ممکن است شاهد افزایش یا کاهش اشتهای خودشان باشند. 

• تغییر در شرایط عاطفی

معمولا شرایط عاطفی کودکانی که قصد کنترل عصبانیت خودشان را دارند، متفاوت‌تر از گذشته می‌شوند. در واقع، این کودکان سعی می‌کنند با روش‌های جدیدی احساسات بیرونی خودشان را بروز می‌دهند. 

• تغییر در توانایی‌های مختلف کودک

کودک عصبی ممکن است توانایی لازم برای انجام فعالیت‌هایی که در خانه و یا با دوستان خودش، نداشته باشد. به طور مثال ممکن است آن‌ها قادر به انجام فعالیت‌های مدرسه، فعالیت‌های فرهنگی و فعالیت‌های سرگرم‌کننده نباشند. 

• فشردن دندان‌ها
• ناامیدی و عصبی شدن 
• نگرانی‌های ارتباطی با همسالان
• داشتن علائم جسمی‌(مانند سردرد، معده درد)
• افکار خودکشی
• منقبض شدن عضلات
• داشتن تنفس‌های عمیق
• کناره گیری از داشتن رابطه دوستی و خانوادگی

دلایل عصبانیت کودکان 

برای مدیریت رفتارهای کودک عصبی، لازم است که دلایل و محرک‌هایی که باعث ایجاد عصبانیت در کودکان می‌شوند، به دقت بررسی گردند. چرا که  درک این موضوع و دلایل دقیق به وجود آورنده عصبانیت در کودکان برای کنترل عصبانیت آن‌ها بسیار ضروری است. 

والدینی که در ارتباط نزدیک با کودکان عصبی هستند، باید به واکنش‌ها، علت‌ها و محرک‌های عصبانیت کودکان بیشتر توجه داشته باشند تا بتوانند با کمرنگ کردن این علت‌ها و محرک‌ها، عصبانیت کودکان را نیز کنترل نمایند. از جمله علت‌های عصبانیت کودکان، عبارتند از:

• ناامیدی از همسالان، خانه یا مدرسه
• سوء مصرف مواد
• وجود یک سری عوامل محیطی مانند مشکلات خانوادگی (به عنوان مثال، طلاق، جدایی، سوء استفاده)
• داشتن سابقه خانوادگی بیماری روانی
• داشتن بیماری جسمی
• وجود شرایط استرس‌زا در زندگی (مانند مسائل تحصیلی یا سوء استفاده، قلدری)

عوامل موثر در عصبانیت کودکان 

به غیر از اینکه یک سری دلایل می‌توانند باعث عصبی شدن کودکان شوند، باید بدانید که یک سری عوامل نیز می‌توانند خطر عصبی شدن کودک را افزایش دهند. ریسک فاکتورهایی وجود دارند که کودک عصبی را برای عصبانی شدن و انجام واکنش‌های ناگهانی آماده‌تر می‌کنند، مانند:

• در معرض سوء استفاده قرار گرفتن (به عنوان مثال فیزیکی، عاطفی، جنسی)
• داشتن یک اختلال سلامت روان تشخیص داده نشده یا تشخیص داده شده
• نداشتن معنا و احساس ناامیدی و یا درماندگی در زندگی
• کمبود احساسات مهم در زندگی (به عنوان مثال نداشتن اعتماد به نفس، تصویر مخدوش از خود، نداشتن احترام و غیره) با روش های افزایش اعتماد به نفس در کودکان آشنا شوید.
• تجربه‌ی موقعیت‌های استرس زا (مانند استرس در مدرسه، مورد قلدری قرار گرفتن، طلاق/جدایی والدین)
• گرفتار تجارب آسیب زا شدن (به عنوان مثال مرگ یکی از عزیزان)

چطور می‌توان یک کودک عصبی را کنترل کرد؟ 

ممکن است کودک عصبی نسبت به سایر افراد بیشتر به حمایت والدین خودش نیاز داشته باشد. این کودکان می‌بایست به تنظیم احساسات و رفتارهای ناشی از عصبانیت خودشان دارند و این موضوع می‌تواند نگرانی‌های جسمی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی زیادی را برای کودک به وجود آورد. برای کنترل کردن کودک عصبی، لازم است که در ابتدا به یک پزشک اطفال مراجعه کنید تا در صورت نیاز آزمایش‌های مختلفی برای تشخیص دلیل به وجود آمدن عصبانیت در کودک انجام شوند.

در صورتی که کودک عصبی به دلایلی به غیر از شرایط جسمی، به این مشکل دچار شده باشد؛ نیاز است که برای درمان او از خدمات مشاوره و روان‌درمانی استفاده کنید. اگر کودک شما به مدرسه می‌رود، می‌توانید با مسئولین مدرسه صحبت کنید و شرایط او را توضیح دهید. در بسیاری از موارد، درمان و کنترل کودک عصبی با جلسات مشاوره‌ای قابل انجام است. فقط لازم است که والدین، به عنوان یک حمایت‌گر همواره در کنار فرزند خودشان بمانند. 

یک نکته بسیار مهم برای کنترل کودک عصبی با کمک جلسات مشاوره و روان‌درمانی، انتخاب روانشناس مناسب است. متاسفانه، دیده شده که برخی از افراد به واسطه نداشتن تجربه و علم کافی، باعث بدتر شدن شرایط کودک عصبی شده‌اند. بنابراین، شما به عنوان والدین کودک، باید در مورد انتخاب بهترین روانشناس برای کنترل رفتار کودک خودتان بیشتر تحقیق کنید. 

راه‌های درمان عصبانیت کودکان 

مدیریت رفتار کودک عصبی، بسته به شدت علائم، نشانه‌ها، محرک‌ها و شرایط کودک می‌تواند با روش‌های مختلفی انجام شود. هر یک از اعضای خانواده و مربیان و معلمان مدرسه باید توجه داشته باشند که هیچ روش ثابتی و واحدی برای درمان عصبانیت کودکان وجود ندارد. به طور مثال، ممکن است شما بتوانید عصبانیت یک کودک را با یک روش خاص درمان کنید، اما این روش درمانی ممکن است برای یک کودک دیگر موثر نباشد. 

اگر کودک شما در ابتدا نسبت به درمان عصبانیت خودش، مقاومت نشان داد؛ نیازی نیست که او را مجبور به پیروی از یک سری قواعد کنید. اگر کودک قادر به درک روش‌های مناسب برای درمان عصبانیت خودش است، بهتر است که به او در مورد این رویکردها توضیح دهید تا راحت‌تر این روش‌ها را برای مدیریت رفتار خودش دنبال کند. 

بنابراین به عنوان جمع‌بندی باید بگوییم که :

ضروری است ابتدا شرایط و علائم کودک عصبی به دقت بررسی شود. سپس، بر اساس علائم ‌این کودکان، باید مراحل مربوط به درمان عصبانیت کودک با روش‌های مناسبی انجام شوند.

درمان شناختی رفتاری

درمان شناختی رفتاری (CBT)  یکی از روش‌های رایج برای درمان عصبانیت کودکان است. در این روش کودکان عصبی می‌توانند با بررسی افکار خودشان، افکاری که باعث رفتارهای ناشناخته آن‌ها می‌شوند را شناسایی کنند. در طول این فرآیند، یک فرد روانشناس می‌تواند به کودک کمک کند تا او بتواند افکار تحریف شده و مضر خود را بررسی و کنترل کند. لازم است که در هنگام مدیریت رفتار کودک عصبی با این روش، نگرانی‌هایی که برای توانایی تنظیم احساسات کودکان وجود دارند نیز به دقت بررسی گردند. 

درمان شناختی رفتاری متمرکز بر ‌تروما

درمان شناختی رفتاری متمرکز بر ‌تروما  (TF-CBT)، یک روش درمانی مبتنی بر شواهد کودکان و نوجوانانی است که دارای علائم مرتبط با‌ تروما هستند. در واقع، در این روش تمرکز اصلی بر روی عامل ایجاد استرس (تجربه‌های استرس‌زا) است. چرا که این عامل باعث پیشرفت در علائم مختلف دیگر نیز می‌شود. 

درمان شناختی رفتاری، می‌تواند آموزش روانی و تکنیک‌های شناختی را با هم ‌ترکیب کند تا به کودکان و نوجوانان بیاموزد که چطور رفتار خودشان را پردازش کنند. در این روش، کودکان یاد می‌گیرند که با عوامل استرس‌زا مقابله کنند، تکنیک‌های آرامش بخش را یاد بگیرند و روایاتی که برای آن‌ها خوشایند نیست را پردازش کنند. در نهایت، آن‌ها می‌توانند با ‌ترکیب تمامی‌روش‌های ذکر شده، عصبانیت خود را درمان کنند. جلسات درمانی شناختی و رفتاری بر اساس شرایط کودک عصبی می‌تواند از 8 تا 25 جلسه متغیر باشد. 

آموزش والدین و خانواده

آموزش والدین و خانواده برای مدیریت رفتار کودک عصبی و کمک به کاهش نگرانی‌ها و هیجان‌های او، باید یک رویکرد اولیه باشد. زمانی که کودکان تلاش می‌کنند تا عصبانیت خودشان را با روش‌های اصولی کنترل کنند، بسیار مهم است که والدین کودکان نیز در مورد انجام مداخلات مناسب آموزش ببینند. با آموزش والدین، رفتارهای نامناسب والدین که باعث طغیان و تحریک عصبانیت آن‌ها می‌شود، حذف می‌شوند. والدین می‌بایست که تمرکز خودشان را روی فعالیت‌های مثبت و درست کودکان بگذارند و آن‌ها را برای انجام این فعالیت‌ها تشویق کنند، به جای اینکه برای کارهای نادرست کودکان، تنبیه در نظر بگیرند. 

شرکت در گروه‌های مهارت‌های اجتماعی

گروه‌هایی که کودکان در آن‌ها یاد می‌گیرند تا احساسات خودشان را تنظیم کنند، می‌توانند برای کودکان عصبی مفید باشند. گروه‌های مهارت‌های اجتماعی از روش‌های مبتنی بر شواهد قبلی، برای آموزش رویکرهای سالم به کودکان کمک می‌گیرند تا آن‌ها بتوانند احساسات خود را تنظیم کنند و با همسن و سال‌های خود تعامل داشته باشند. این گروه‌ها می‌توانند در مدرسه و یا خارج از مدرسه برگزار شوند. موضوع حائز اهمیت در مورد جلسات گروه‌های مهارت اجتماعی این است که هر چیزی به کودک در این گروه‌ها آموزش داده می‌شود باید به والدین آن‌ها نیز آموزش داده شود تا روش‌تربیتی به صورت یکسان باشد. 

مصرف دارو

علاوه بر روش‌های دیگر ذکر شده برای مدیریت رفتار کودک عصبی، ممکن است بسته به تشخیص پزشک و یا روانپزشک، کودک نیاز به مصرف دارو داشته باشد. ممکن است کودکان به دلایل مختلفی از جمله اختلال کمبود توجه، بیش فعالی، اضطراب، افسردگی و … به یک کودک عصبی تبدیل شود و گاهی برای درمان این عوامل، نیاز به مصرف داروها زیر نظر پزشک است.

والدین کودکان عصبی، باید حتما علائم کودک را به روانپزشک و پزشک اطفال توضیح دهند و در صورتی که پزشک دارویی را برای کودک تجویز کرد، لازم است که والدین دارو را مطابق با همان چیزی که پزشک در نظر گرفته است، به کودک بدهند. لازم به توضیح است که اثربخشی مصرف دارو و یا سایر رویکردهای درمانی برای کودک عصبی، می‌تواند بر اساس عوامل زیر متفاوت باشد. 

• زمان توجه به علائم برای اولین بار
• شدت علائم
• جدید بودن علائم و یا بازگشتی بودن آن‌ها
• محرک‌های علائم
• تغییرات عمده زندگی اخیر
• نگرانی‌های پزشکی یا روانی مختلف دیگر 
• سابقه خانوادگی تشخیص سلامت روان

تغییرات سبک زندگی برای کمک به مدیریت کودک عصبی

اگرچه تغییرات سبک زندگی نمی‌توانند به تنهایی برای کنترل موثر عصبانیت کودکان مورد استفاده قرار گیرند؛ اما می‌توان با کمک دیگر رویکردهای درمانی برای مدیریت رفتار، آموزش والدین و درمان با کمک دارو، از این روش نیز کمک گرفت. تغییرات سبک زندگی می‌تواند یک رویکرد درمانی مثبت باشد که در کنار دیگر روش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از روش‌های تغییرات سبک زندگی که توسط یک متخصص تغذیه، سلامت و یا روان توصیه می‌شود، عبارتند از:

• داشتن رژیم غذایی متعادل که شامل مواد غذایی سالم است. 
• داشتن خواب کافی، به‌اندازه حداقل 8 ساعت در شبانه روز 
• شناسایی محرک‌های ایجاد کننده استرس و پیدا کردن راه‌های مقابله با آن‌ها 
• داشتن ورزش منظم و روزانه مانند دوچرخه سواری، پیاده روی، دویدن و …
• استفاده از تکنیک‌های مراقبت از خود به ویژه در زمانی که کودک تحت تاثیر محرک‌ها قرار می‌گیرد (مثلا استراحت کردن، پیاده روی کردن، دوچرخه سواری کردن و …)
• استفاده از تکنیک‌های آرام سازی اعصاب از جمله آرام سازی پیشرونده عضلانی، تنفس عمیق، دعا کردن، مدیتیشن و …
• کمک به کاهش علائم مربوط به عصبانیت کودکان با اصلاح رفتار و افکار والدین و یادگیری روش‌های سالم برای تنظیم هیجانات کودکان 

کنترل نگرانی‌های کودک عصبی با دیگر روش‌ها

حال که با نکات تغییرات سبک زندگی آشنا شدیم، بسیار مهم است که در مورد روش‌های بهبود زندگی کودکان عصبانی نیز صحبت کنیم. شاید کودکان نتوانند به طور کامل علائم عصبانیت خودشان را کنترل کنند؛ اما می‌توانند با دیگر رویکردهای زیر، نگرانی‌های خودشان را برای کنترل عصبانیت کاهش دهند. 

• آشنایی با محرک‌ها، علائم و نشانه‌های مربوط به خشم

شرایط مربوط به مدیریت عصبانیت می‌تواند گاهی اوقات پیچیده و چالش برانگیز باشد. بنابراین، آشنایی با علائم، نشانه‌ها و راه‌های مقابله با این نشانه‌ها، مهم است.

• انجام فعالیت‌های لذت بخش برای کودک 

برخی از کودکان از انجام برخی از کارها و فعالیت‌ها مانند وقت گذراندن با دوستان و هم سن و سال‌ها، تماشای یک فیلم، خواندن کتاب، حمام کردن، داشتن ورزش و یا خوردن غذاهای مورد علاقه خود، لذت می‌برند. با انجام این فعالیت‌ها عصبانیت کودکان تا حد زیادی قابل کنترل خواهد بود.

• اولویت دادن به سلامت جسمانی کودک در دوران درمان 

اگر کودک عصبی از نگرانی‌های مربوط به مدیریت عصبانیت خودش رنج می‌برد، بسیار مهم است که اقدامات لازم برای کودک جهت داشتن رژیم غذایی سالم، انجام فعالیت‌های بدنی، خواب کافی و … را انجام دهید.

• جستجوی درمان و پیروی از برنامه درمانی ارائه شده توسط یک ارائه دهنده سلامت روان

زمانی که کودک عصبی در حال درمان است، روانشناس ممکن است یک برنامه مناسب برای بهبود وضعیت کودک تنظیم کند. شما به عنوان والدین یا سرپرست کودک، باید حتما مراحل درمان را مطابق با آن چیزی که روانشناس تنظیم کرده است، انجام دهید. حتی توصیه می‌شود که این رویکردهای بهبود وضعیت سلامت کودک با معلم کودک نیز در میان گذاشته شوند تا همه مراقبین و افرادی که با کودک عصبی سر و کار دارند، بتوانند یک رویکرد یکسان را دنبال کنند. 

• تشویق کودک برای دریافت کمک از حمایت گران

کودکانی که نگران کنترل عصبانیت خودشان هستند، باید به دنبال یک فرد حمایت گر باشند تا بتوانند در طی درمان خودشان، از او کمک بگیرند. فرد حمایت گر می‌تواند پدر و مادر، دوستان و سایر بزرگسالان قابل اعتماد کودک باشد. 

کودک عصبی اگر درمان نشود …  

عصبانیت می‌تواند باعث تحریک بدن شود. احساسات مختلف دیگری نیز به دنبال عصبانیت کودکان به وجود می‌آیند که عبارتند از‌ ترس، هیجان و اضطراب. غده آدرنال، بدن کودک عصبی را با هورمون‌های استرس مانند آدرنالین و کورتیزول پر می‌کند. مغز نیز خون را از روده‌ها دور می‌کند و آن‌ها را به سمت عضلات می‌برد تا کودک برای داشتن واکنش‌های بدنی آماده شود. ضربان قلب، فشار خون، تنفس نیز افزایش پیدا می‌کنند و در نهایت دمای بدن با افزایش خودش، باعث افزایش تعریق نیز می‌شود. ذهن نیز بر روی یک موضوع خاص متمرکز شده است.

همه اتفاقات ذکر شده در واکنش با عصبانیت در بدن کودک عصبی رخ می‌دهند. ترشح مواد شیمیایی ناشی از استرس، تغییرات متابولیکی مرتبط با عصبانیت مدیریت نشده، می‌توانند باعث ایجاد مشکل و آسیب در سیستم‌های مختلف بدن شوند. بنابراین، بسیار مهم است که کودک عصبی در همان زمان‌های ابتدایی تشخیص، مورد درمان قرار گیرد. از جمله مشکلاتی که برای یک کودک عصبی که تحت درمان قرار نمی‌گیرد، به صورت کوتاه مدت و بلند مدت وجود دارند عبارتند از:

• ترشح زیاد مواد شیمیایی تولید کننده استرس 
• تغییرات متابولیکی بدن در اثر کنترل نشدن عصبانیت مداوم 
• سردرد 
• مشکلات گوارشی، مانند درد شکم
• بی خوابی شبانه
• افزایش اضطراب
• افسردگی
• فشار خون بالا
• مشکلات پوستی مانند اگزما
• حمله قلبی
• سکته

بنابراین، توصیه می‌شود که کودکان با کمک روش‌های زیر عصبانیت خودشان را کنترل کنند.

• دور شدن از محیط برای کنترل کردن عصبانیت ناگهانی 
• ایجاد کردن دلایل دقیق برای به وجود آمدن احساس عصبانیت در خودتان 
• امتحان کردن راهبردهای مختلف برای اصلاح کردن وضعیت به محض تشخیص دلیل عصبانیت
• انجام دادن کارهای فیزیکی مانند دویدن و ورزش کردن برای کنترل کردن عصبانیت 
• صحبت کردن با یک فرد قابل اعتماد در مورد احساسات و شرایط

سخنی با والدین کودکان عصبی 

شما به عنوان والدین یک کودک عصبی، وظایف مختلفی را برعهده دارید که قطعا تاثیر زیادی در بهبود شرایط روحی کودکان دارند. تغییرات در سبک زندگی کودکان مانند افزایش زمان خواب، مصرف غذاهای مقوی و …، می‌توانند بسیار موثر و کلیدی باشند. همچنین، می‌توانید برای رفع نگرانی خودتان در مورد علائم کودک عصبی، با یک روانشناس و روانپزشک صحبت کنید. 

مشاورانی که برای مدیریت رفتارهای کودک عصبی خدمات به شما ارائه می‌کنند، باید یک فرد متخصص و باتجربه باشند. در نهایت به عنوان نکته آخر باید بگوییم که گاهی اوقات عصبانیت در کودکان موقتی و گذاراست و در بعضی از زمان‌ها نیز برخی از کودکان واکنش‌های مختلفی را از خودشان بروز می‌دهند که دلیلی بر عصبی شدن آن‌ها نیست. بنابراین، هم برای مدیریت رفتار و هم برای تشخیص کودک عصبی به روانشناس مراجعه کنید. 

شما چه نظر و ایده‌ای درباره‌ی ویژگی‌های کودکان عصبی و علت‌های آن دارید، لطفا برای ما در قسمت نظرات بنویسید.

منابع:

choosingtherapy

betterhealth