آموزش کنترل خشم به والدین: چگونه هنگام عصبانیت با فرزندم برخورد کنم؟

خشم و عصبانیت در وجود همه ما هست، ولی این شیوه برخورد ما با آن است که اهمیت دارد؛ به‌ویژه در مقابل فرزندانمان. هنگام عصبانی شدن باید چطور رفتار کنیم تا دلبندمان آسیبی نبیند؟ در دانزی آموزش کنترل خشم به والدین را خواهیم آموخت.

گاهی کسانی که خیلی دوستشان داریم، بدجوری عصبانی‌مان می‌کنند؛ حتی اگر طرف مقابل، پاره تنمان باشد. خشم و عصبانیت یکی از احساسات طبیعی ما آدم‌ها است و فایده‌های خودش را دارد؛ مثلا خشم می‌تواند به ما توانِ به سرانجام رساندن کاری را بدهد یا کمکمان کند پای باورهایمان بایستیم.

البته که عصبانیت می‌تواند نتایج مخرب هم داشته باشد؛ به‌ویژه اگر زیاد پیش بیاید یا رویَش کنترل کافی نداشته باشیم. اگر برای فروکش کردن خشم به خودمان فرصتی ندهیم، ممکن پشیمانی به بار بیاورد؛ ضمن اینکه بچه‌ها برای رشد باید احساس آرامش و امنیت داشته باشند که داد و بیداد و عصبانیت اطرافیان، این احساس‌ها را از آن‌ها می‌گیرد. اینجا است که آموزش کنترل خشم به والدین اهمیت خودش را نشان می‌دهد.

آیا کنترل خشم در مقابل کودکان آسان است؟

بحثی در این نیست که بزرگ کردن بچه، کار پر زحمت و دشواری است. برای آنکه پدر یا مادر خوبی برای فرزندمان باشیم، اغلب باید حواسمان به کلی کار و وظیفه مختلف باشد؛ مثل: کار و پول درآوردن، وقت گذاشتن برای خانواده، کارهای روزمره خانه، مسائل بچه‌ها و معاشرت با اجتماع. با این همه مشغله و فشار، چیز عجیبی نیست که وقتی اوضاع طبق مراد پیش نرود، گاهی کاسه صبرمان لبریز شود و عصبانی شویم.

گاهی از دست شریک زندگیمان عصبانی یا سرخورده می‌شویم؛ مثلا سرِ به اختلاف خوردن در مورد تربیت بچه‌ها یا تقسیم وظایف. این اختلافات ممکن است درگیری به‌همراه داشته باشد؛ به‌ ویژه اگر طرفین احساس ضعف کنند یا حس کنند که کسی آن‌ها را درک یا حمایت نمی‌کند.

بعضی اوقات، دلیل خشمگین شدنمان، فرزندانمان هستند؛ شاید به‌خاطر آنکه چیزی را که ازشان خواسته‌ایم انجام نداده‌اند، خرابکاری کرده‌اند یا کلی احتمال دیگر. دراین‌بین گاهی عصبانیت یا سرخوردگیِ دلبندمان است که ما را عصبی و ناراحت می‌کند؛ مثلا اگر کودک عصبانی باشد و با ما بد صحبت کند یا به حرفمان گوش ندهد، ممکن است از دستش خشمگین شویم. شاید در آن لحظه جواب تندی بدهیم یا کاری کنیم که بعدا پشیمان شویم. در این‌ میان یک سری عامل دیگر هم هستند که می‌توانند زمینه عصبانیت را در فرد ایجاد کنند؛ مثل: بیماری‌های جسمی و روحی، استرس کاری، مشکلات مالی، کم‌ خوابی و نداشتن زمان کافی برای خود.

بااین‌حساب می‌توانیم بگوییم که کنترل خشم، آن‌هم در برابر بچه‌ها، کار آسانی نیست، ولی با کمک خانواده، دوستان و متخصصین می‌شود بر این مشکل چیره شد.

والدین برای کنترل خشم در مواجهه با کودکان چه راه هایی پیش رو دارند؟

برای کنترل خشم، باید حواسمان باشد که چه زمانی داریم عصبانی می‌شویم. نشانه‌های خشمگین شدن را کم‌ و بیش می‌شناسیم، ولی بگذارید مروری بر آن‌ها داشته باشیم.

بعضی از علائم عصبانیت عبارت هستند از:

• بالا رفتن ضربان قلب
• معده‌درد و دل‌آشوب
• بی‌قراری
• تنفس تند و سطحی
• برافروختگی صورت
• انقباض عضلات کتف و شانه
• مشت کردن دست‌ها و فشار دادن فک
• عرق کردن

در کنار این علائم جسمی، خیلی اوقات آشفتگی ذهنی و افکار منفی را هم تجربه می‌کنیم و بعضا حرف‌های تندی به دیگران می‌زنیم؛ افکار و حرف‌هایی مثل:

• «نشد یک‌بار کسی یک لیوان آب دستم بده. رو به موت هم که باشم همه کارها روی دوش خودمه.»
• «شما بچه‌ها آدم‌بشو نیستین.»
• «اگر رفتارت مثل آدمیزاد بود، این‌قدر اعصابم به‌هم نمی‌ریخت.»
• «خوشت میاد من رو اذیت کنی، نه؟»

این علائم و افکار مثل زنگ هشداری هستند که می‌گوید باید دست نگه‌داریم و قبل از آنکه کاری دست خود یا دیگری بدهیم، خودمان را آرام کنیم.

توجه: لطفا تحت هیچ شرایطی، از روی عصبانیت یا هرچه، بچه‌های خیلی کوچک را تکان‌ تکان ندهید. عضلات گردن نوزادها و شیرخوارها واقعا ضعیف است و سرشان هم که سنگین؛ به‌ همین‌ خاطر تکان دادن، ضربه‌ زدن، پرت کردن و حرکات این چنینی می‌تواند خیلی برایشان خطرناک باشد.

خب، حالا چه راه‌هایی برای کنترل عصبانیت در برابر بچه‌ها داریم؟ هرکسی راهکاری برای مقابله با خشم می‌شناسد؛ یکی می‌رود قدم بزند، دیگری یک لیوان آب می‌خورد و یکی هم ذکر می‌گوید. شما می‌توانید در زمان ناراحتی، چند نفس عمیق بکشید و به‌جای ماندن و از کوره در رفتن، از صحنه دور شوید. این‌ طوری رفتار درست در زمان عصبانیت را هم به دلبندتان یاد می‌دهید. بروز دادن خشم به‌شکلی سالم، می‌تواند برای فرزندتان الگو باشد. 

اگر کنترل عصبانیت برایتان سخت است، شاید بد نباشد که از مشاور یا روانشناس کمک بگیرید. برای این منظور می‌توانید از پزشک خانوادگیتان بخواهید که متخصصی را به شما معرفی کند. دوره‌ها یا کتاب‌های آموزش کنترل خشم به والدین هم احتمالا کارتان را راه می‌اندازد.

تکنیک های کنترل خشم والدین

درحالت‌کلی، به‌عنوان پدر یا مادر، برای کنترل خشم می‌توانید گام‌های زیر را دنبال کنید:

۱. تشخیص خشم

اولین قدم این است که شروع عصبانیت را تشخیص بدهیم. برای این کار، می‌توانیم مراقب نشانه‌هایی که در بالا گفتیم، باشیم. خیلی مهم است که از خشمگین بودنمان آگاه باشیم و به آن اعتراف کنیم، حتی اگر شده فقط پیش خودمان؛ مثلا با چنین جملاتی: «با این کارهاش کفرم رو درمیاره» یا «این قضیه داره عصبانیم می‌کنه.»

۲. تلاش برای آرام شدن

بعد از آنکه متوجه نشانه‌های عصبانیت شدیم، باید برای آرام شدنمان کاری بکنیم. برای این منظور، به‌ ویژه اگر در جایی هستیم که نمی‌توانیم از فرزندمان دور شویم، این دو راه را پیشنهاد می‌کنیم:

• سعی کنید ریتم تنفس‌تان را آرام کنید؛ مثلا در عرض دو ثانیه هوا را به داخل ریه بکشید و در چهار ثانیه آن را بیرون بدهید. چندبار این کار را تکرار کنید؛ تا زمانی که ضربان قلبتان پایین بیاید.
• اگر فرزندتان سر و صدا راه انداخته، گوش‌های خودتان را بگیرید یا برای یکی-دو دقیقه، هدفون بگذارید. در همین‌ حین چند نفس عمیق و آرام بکشید.

اگر می‌شود کودک را چند دقیقه‌ای تنها گذاشت:

• سراغ کارهایی بروید که در زمان ناراحتی به آن‌ها پناه می‌برید؛ مثلا: آهنگ گوش دادن، ورق زدن کتاب یا از پنجره بیرون را تماشا کردن.
• برای پیاده‌ روی یا دویدن، از محیط بیرون بزنید.
• دوش آب‌ گرم بگیرید.
• با دوست صمیمی‌تان صحبت کنید.

حواستان باشد که قبل از رفتن، اوضاع دلبندتان را چک کنید تا خیالتان از بابت او راحت باشد. اگر امکانش هست، می‌توانید او را به کسی بسپارید.

بعد این کارها، نشانه‌هایی مثل پایین آمدن ضربان قلب و شل شدن عضلات، نوید آن را می‌دهند که عصبانیت فروکش کرده است.

۳. بازبینی و درس گرفتن

زمانی که آرام شدید، بد نیست که نگاهی دوباره به ماجرا داشته باشید. این کار کمک می‌کند که از اتفاق پیش‌آمده درس بگیرید و در آینده موقعیت‌های مشابه را بهتر مدیریت کنید. از خودتان بپرسید:

• اصلا این مسئله چقدر اهمیت داشت؟ چرا این‌قدر به‌خاطرش ناراحت شدم؟
• چطور می‌توانم اوضاع را روبه‌راه کنم؟
• لازم است کاری دراین‌مورد بکنم یا اصلا می‌توانم ولش کنم؟

بد نیست که با گفتن جمله‌ای به همسر یا فرزندتان، به عصبانی بودنتان اشاره کنید؛ مثلا می‌توانید بگویید: «الان عصبانی هستم. قبل از اینکه دراین‌مورد صحبت کنیم، باید دو-سه دقیقه‌ای با خودم خلوت کنم.» این‌طوری یکی از راه‌های کنترل خشم را هم به آن‌ها نشان داده‌اید.

یادتان باشد که: خودِ عصبانی شدن اشکالی ندارد؛ مشکل، تبدیل شدن آن به بدرفتاری و پرخاشگری است. خوب است اگر در حین عصبانیت، رفتار نامناسبی از ما سر زد، بعدا عذرخواهی کنیم. با این برخورد، فرزندمان متوجه می‌شود که عصبانی شدن گهگاهی مشکلی ندارد؛ به‌شرطی‌که آن را درست مدیریت کنیم.

پیامدهای عدم کنترل خشم والدین در مقابل کودکان

اگر زیاد از کوره در می‌روید و کنترلی روی خشمتان ندارید، ممکن است آسیب‌هایی جدی متوجه فرزندتان بشود. بچه‌ها زمانی که عصبانیت بزرگ‌ترها را می‌بینند، اغلب خودشان را مقصر می‌دانند و سرزنش می‌کنند. این رفتار می‌تواند آن‌ها را دچار استرس کند و روی رشد مغزشان اثر منفی بگذارد. زندگی در محیطی که خشم در آن فوران می‌کند، احتمال ابتلای کودک به بیماری‌های روحی-روانی را، در آینده، بالا می‌برد.

عبارات تندی که والدین در زمان عصبانیت ممکن است نثار فرزندشان کنند، می‌تواند به کودک احساس بد و بی‌ ارزش بودن بدهد که احتمالا بدرفتاری یا ناراحتی جسمی-روحی او را به‌همراه خواهد داشت. در خیلی اوقات، بچه‌هایی که مدام با والدین عصبانی سروکار دارند در تمرکز دچار مشکل می‌شوند، بازی کردن با بچه‌های دیگر برایشان سخت می‌شود، ساکت و منزوی یا بی‌ادب و پرخاشگر از آب درمی‌آیند یا کیفیت خوابشان افت می‌کند. اگر کار به تنبیه بدنی بکشد که دیگر اوضاع بدتر هم می‌شود و باید انتظار رفتارهای ضد اجتماعی، پرخاشگری، اعتماد به‌ نفس پایین، مشکلات روحی-روانی و ضعف در معاشرت را از کودک داشت.

همانطور که می‌بینید پیامدهای عدم کنترل خشم پدر و مادر در مقابل کودکان می‌تواند فاجعه‌بار باشد، شما چه پیامدهای دیگری می‌شناسید؟ لطفا نظرات خود را در مورد این موضوع در قسمت نظرات بنویسید.

منبع:

raisingchildren

pregnancybirthbaby