چگونه هوش مالی کودکان را افزایش دهیم؟

هوش مالی یا سواد مالی، مهارتی ضروری است که آن‌ قدرها که باید به آن توجه نمی‌شود؛ با آنکه روی آینده دلبندان‌مان خیلی اثر می‌گذارد. به همین خاطر در دانزی این بار به سراغ موضوع تقویت هوش مالی کودکان رفته‌ایم و می‌خواهیم بدانیم چیست؟

متاسفانه در مدارس دنیا کمتر پیش می‌آید که به بچه‌ها آموزش‌های مالی و اقتصادی بدهند و در مدرسه‌های خودمان که عملا حتی حرف زدن از چنین چیزهایی وجود ندارد! دراین‌میان اصطلاحی به نام «هوش مالی» داریم که نشان می‌دهد یک فرد، بزرگ یا کوچک، چقدر از امور مالی سر درمی‌آورد. البته «سواد مالی» شاید عبارت درست‌تری باشد، ولی هردوی این اصطلاحات یک معنی را می‌رسانند و به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، هوش مالی بیشتر روی شمّ اقتصادی و ویژگی‌های ذاتی تاکید دارد و سواد مالی بیشتر روی جنبه اکتسابی و یادگیری.

طبق تعریف وب‌سایت اینوستوپدیا، «سواد مالی نقطه تلاقی علوم مالی، اعتباری و مدیریت بدهی» است که «برای گرفتن تصمیمات پخته در زمینه امور مالی، ضروری است.»

کسی که سواد مالی دارد، می‌داند که چطور باید پول و دارایی‌های خودش را مدیریت کند و با استفاده درست از درآمدش، زیر بار بدهی نرود. چنین فردی دانش و تجربه لازم را برای تصمیم‌گیری در امور اقتصادی خودش دارد و می‌تواند فرصت‌های سرمایه‌گذاری را سبک‌ و سنگین کند.

اهمیت تقویت هوش مالی کودکان

چه دل‌مان بخواهد و چه نخواهد، پول و مال‌ و اموال جزو مسائل مهم زندگی هستند. در این‌ بین تقویت هوش مالی کودکان، به‌ویژه از سنین پایین، در آینده‌شان نقش انکار ناپذیری بازی خواهد کرد.

یک سری از مزایای کار کردن روی هوش مالی بچه‌ها این‌ها هستند:

• فرزندتان ارزش پول را درک می‌کند و کمتر دنبال پول گرفتن و ولخرجی می‌رود. صحبت درباره قیمت اقلام مختلف آرام‌ آرام به کودک دیدی از گرانی و ارزانی می‌دهد.
• زمانی که بچه‌ها قدر پول را بدانند، از هدیه گرفتن بیشتر سر ذوق می‌آیند.
• اگر کودکان با انواع ریسک‌های مالی آشنا شوند، بیشتر مراقب هستند تا در آینده کاری نکنند که زیر بار قرض‌های سنگین بروند یا به دام ورشکستگی بیفتند.
• ممکن است تمایلشان به برنامه‌ریزی برای مسائل آینده بیشتر شود؛ مثلا پس‌انداز کردن پول برای عید، سرمایه‌گذاری روی ملک یا حتی کنار گذاشتن پول برای دوران بازنشستگی.
• زندگی‌شان شادتر و کم‌استرس‌تر و نگرانی‌هایشان کمتر خواهد بود.

عوامل مؤثر بر تقویت هوش مالی کودکان

سن‌ و سال و مرحله رشد فعلی کودک طبیعتاً روی درک او از مسائل مالی و اقتصادی اثر می‌گذارد. البته در این مورد که در هر بازه سنی، بچه‌ها می‌توانند کدام نکات مالی را یاد بگیرند، با نظرات متفاوتی روبه‌رو هستیم. در کنار آن، روابط اجتماعی کودک و حضور او در اجتماع هم از عوامل مؤثر روی تقویت هوش مالی هستند. از میان عوامل مهم دیگر می‌توانیم از فرهنگ، رسانه‌ها و طرز فکر اعضای خانواده، هم‌ سن‌  و سال‌ها و معلمین بچه‌ها نام ببریم؛ به‌ویژه خانواده که تأثیر انکار ناپذیری روی دید کودک به مسائل مالی دارد.

آن‌طور که بعضی تحقیقات نشان داده‌اند، اینکه کودکان در طرح‌ها و دوره‌های آموزش امور مالی شرکت کنند، می‌تواند روی تقویت هوش مالی آن‌ها تاثیر مثبت قابل‌توجهی بگذارد. دراین‌بین باز کردن حساب پس‌انداز برای کودک هم اهمیت بالایی دارد. مورد دیگری که نباید به آن بی‌توجه بود، این است که کودک یا نوجوان از چه منابعی پول به دست می‌آورد (پول‌توجیبی، هدیه، کار پاره‌ وقت و…) و اینکه چه مبالغی زیر دستش است.

روش های تقویت هوش مالی کودکان

حالا برای تقویت هوش مالی کودکان چه کاری از دستمان برمی‌آید؟ با روش‌های زیر می‌توانید هوش مالی فرزندتان را تقویت کنید:

۱. از پول تو جیبی به‌عنوان ابزار آموزشی استفاده کنید

آیا به دلبندتان پول توجیبی می‌دهید؟ اگر بله، چقدر؟ آیا در ازای انجام کارها و وظایفش این مبلغ را به او می‌دهید یا همین‌ طوری و بی‌چشمداشت؟

کارشناس‌ها درباره اصول دادن پول توجیبی به بچه‌ها نظرات یکسانی با هم ندارند. جان لانزا، نویسنده کتاب «هنر پول تو جیبی»، از پدر و مادرها می‌خواهد تا به خرجی دادن به بچه‌ها به چشم یک سرمایه‌گذاری برای آموزش امور مالی نگاه کنند که بچه‌ها با آن می‌توانند خرج کردن، پس‌انداز کردن و شریک شدن پولشان با دیگری را از سن پایین تمرین کنند. دلیلی که او می‌آورد هم جالب است: ما پدر و مادرها برای کلاس‌های ورزشی و هنری فرزندمان هزینه می‌کنیم؛ درحالی‌ که مسلما بیشتر بچه‌ها در نهایت استاد ورزش‌های رزمی یا پیانیست از کار در نمی‌آیند. اما سواد مالی یکی از مهارت‌های حیاتی زندگی است و ارزش بها دادن بیشتر از این را دارد.

لانزا همین‌طور عقیده دارد که پول توجیبی دادن نباید مشروط به انجام کارهای خانه توسط کودک باشد؛ چون این‌ طوری کودک می‌تواند قید پول را بزند و از این مسئولیت‌ها شانه خالی کند یا پول را بگیرد ولی کار را ناتمام بگذارد. البته بعضی از نویسنده‌ها و کارشناس‌ها هم خلاف این نظر را دارند و یادآوری می‌کنند که اگر کودک برای پول کار کرده باشد، ارزش آن را بیشتر درک خواهد کرد. در همین راستا، بعضی نیز شاغل شدن در کارهای پاره‌ وقت را برای بچه‌ها پیشنهاد می‌کنند که مسئولیت‌ پذیری و مهارت هم به آن‌ها یاد می‌دهد. گروهی هم نظرشان این است که بی‌چشمداشت بودن پول توجیبی سرجایش، ولی در عوض انجام کارهای فوق‌ برنامه خانه، خوب است که مبلغی به آن اضافه شود.

۲. بگذارید فرزندتان از سن پایین با اشتباه کردن کنار بیاید

در برنامه‌نویسی می‌گویند که بهتر است یک برنامه از همان ابتدا به مشکل بخورد و این‌ طوری بشود مشکل را در مراحل اولیه با کمترین دردسر رفع کرد؛ چراکه بروز همین مشکل در مراحل بعدی، می‌تواند ضررهای سنگینی به بار بیاورد. این توصیه درباره کارآفرین‌ها و استارت‌ آپ‌ها هم صندق می‌کند؛ همین‌طور در مورد هوش مالی. مثلا بی‌شک بهتر است که کودک در دوران دبستان با پول توجیبی خودش یک اسباب‌بازی بی‌کیفیت ارزان بخرد و از این کار پشیمان شود، تا آنکه قرار باشد در دوران دبیرستان پولش را خرج چیزی کند که خسارت سنگینی به جیب او و خانواده خواهد زد.

به‌عبارتی اشتباه کردن و کسب تجربه، زمانی خوب است که هزینه‌اش معقول باشد. این نوع تجربیات همچنین شخصیت مالی فرد را مشخص می‌کند؛ مثلا می‌شود فهمید که فرزندتان بیشتر به خرج کردن متمایل است یا پس‌انداز کردن. یا آنکه بیشتر به شمّ و احساس درونی‌اش متّکی است یا به تحلیل و حساب‌ کتاب. شناخت بهتر فرزندتان از خودش، عادت‌ها، نقاط قوت و نقاط ضعفش در زمینه مالی، برای زندگی حال و آینده‌اش بسیار ارزشمند خواهد بود.

۳. مفاهیم مالی پیچیده را به زبانی ساده توضیح دهید

بنا به تحقیقی که در دانشگاه کمبریج انجام شده، از حدود هفت تا نه سالگی می‌شود عادت‌های مالی را در بچه‌ها شکل داد؛ در حالی‌ که خیلی از پدر و مادرها عقیده دارند که درست نیست با بچه‌هایی در این سن‌ و سال درباره پول صحبت کرد. البته والدین هم از جهاتی حق دارند و نمی‌خواهند فکر بچه را درگیر این چیزها کنند، ولی از طرفی اینکه بچه‌ها آموزش مالی نبینند به معنای آن نیست که درباره پول و این‌طور مسائل فکر نکنند. قاعدتا آن‌ها تلاش می‌کنند یا تلاش خواهند کرد از منابع دم دستشان یا با تماشای عادت‌های خرج و پس‌انداز کردن شما و دیگران، خودشان چیزهایی دراین‌باره یاد بگیرند.

در بیشتر اوقات، به‌ویژه بعد از همه‌گیری کرونا و ماجراهایش، ما خریدهایمان را با کارت بانکی انجام می‌دهیم. بچه‌ها از سنین خیلی پایین به استفاده از کارت دقت می‌کنند و می‌بینند که بزرگ‌ترهایشان کارتی می‌کشند و چند دکمه را می‌زنند و بعد اقلامی را که خریده‌اند، به خانه می‌برند. شاید از نظر ما چیز پیچیده‌ای نرسد، ولی نبودِ پول فیزیکی باعث می‌شود که خیلی از بچه‌ها قضیه را خوب درک نکنند. 

در واقع بچه‌های خیلی کوچک لازم است که پول واقعی را ببینند تا بتوانند با مفاهیمی مثل: زیاد، کم، انتقال پول و استفاده از اسکناس برای خرید آشنا شوند. یک راه برای یاد دادن این مسائل آن است که سه شیشه ترشی برداریم و روی هر کدام، یکی از این برچسب‌ها را بزنیم: «خرج»، «پس‌انداز» و «برای دیگران». سپس به کودک کمک کنیم تا پول توجیبی‌اش را بین این شیشه‌ها تقسیم کند. 

زمانی که بچه‌ها بر مفهوم اعداد مسلط شدند و دیگر نیازی به دیدن پول فیزیکی نداشتند، می‌شود آرام‌ آرام سراغ کارت‌های بانکی هم رفت. با این کار، دیگر کودک متوجه می‌شود که پول از آسمان نمی‌افتد و در خرج کردن آن بیشتر دقت می‌کند؛ حتی شاید بیشتر از قبل دلش بخواهد بخشی از آن را برای دیگران خرج کند.

شما چه نظری درباره‌ی افزایش هوش مالی کودکان دارید؟ لطفا در قسمت کامنت‌ها نظرات و ایده‌های خود را برای ما بنویسید.

منبع:

calbizjournal

researchgate

bestofkorea