بلوغ دیررس چیست؟ نشانه‌های آن در پسرها و دخترها

بلوغ دیررس چرا اتفاق می‌افتد؟ آیا فرزند من به زودی مانند همسالانش دوران بلوغ را شروع می‌کند? سوالات زیادی از این دست برای والدینی که با این شرایط دست و پنجه نرم می‌کنند وجود دارد، در دانزی به آن خواهیم پرداخت.

احتمالا در مدرسه یا در میان فامیل و خانواده کسانی را دیده‌اید که انگار در 12 سالگی مانده‌اند ولی 16 یا 18 سال سن دارند، این موضوع از یک نظر برای اشخاص جالب است و معمولا می‌گویند« چه خوب که جوون موندی، چه خوب که بیبی فیس هستید» اما نباید سرسری از موضوع بلوغ دیررس گذشت.

بلوغ دیررس چیست؟

بلوغ زمانی اتفاق می‌افتد که بدن کودک به یک بزرگسال تبدیل می‌شود. خود شما هم در نوجوانی با دیدن با تغییرات ایجاد شده در بدن خودتان متوجه شدید  که دوران بلوغ را سپری می‌کنید. معمولا تغییرات بلوغ از سن 8 تا 14 سالگی برای دختران و از سن 9 تا 15 سالگی در پسران، آغاز می‌شوند. این طیف وسیع سنی برای شروع بلوغ طبیعی است. به همین خاطر، بسیار منطقی است که فرزند شما چند سال زودتر و یا دیرتر از دوستان خودتان رشد کنید و به بلوغ برسید. 

با این حال، ممکن است افراد از این محدوده سنی طبیعی برای بلوغ عبور کنند و دیر به بلوغ برسند. در این زمان می‌گوییم که فرد دچار بلوغ دیررس شده است. پزشکان معمولا می‌توانند به نوجوانانی که دارای بلوغ دیررس می‌باشند، کمک کنند تا بتوانند مانند همسن و سال‌های خودشان، رشد طبیعی داشته باشند. 

نشانه‌های بلوغ دیررس در پسران

علائم مربوط به بلوغ دیررس در پسران، عبارتند از:

• آلت تناسلی و بیضه‌ها تا سن 14 سالگی بزرگ‌‌تر نشده اند. 
• رشد دستگاه تناسلی پسران بیش از 5 سال طول می‌کشد.
• داشتن قد کوتاه در مقایسه با همسن و سال‌های کودک که در حال رشد سریع‌‌تر هستند. 

نشانه‌های بلوغ دیررس در دختران

علائم مربوط به بلوغ دیررس در دختران عبارتند از:

• سینه‌های دختران تا سن 14 سالگی رشد نمی‌کنند. 
• اگر هنوز عادت ماهیانه دختران بعد از گذشت 5 سال از شروع رشد پستان‌ها اتفاق نیفتاده باشد.
• اگر عادت ماهیانه دختران تا سن 16 سالگی اتفاق نیفتاده باشد.

علت بروز بلوغ دیررس در دختران و پسران 

بلوغ دیررس در دختران و پسران  می‌تواند به دلایل مختلف به وجود بیاید، از جمله:

سابقه خانوادگی:

بیشتر اوقات تاخیر در بلوغ، یک الگوی رشد در خانواده است. یک پسر و یا دختر ممکن است متوجه شوند که والدین، عموها، برادران، خواهران، پسرعموها و … دیرتر از حد معمول رشد کرده‌اند که به این مشکل و سابقه خانوادگی، بلوغ دیررس می‌گویند. 

عوارض برخی بیماری‌ها:

برخی از مشکلات و بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری‌های کلیوی، آسم و فیبروز کیستیک نیز می‌توانند باعث بروز بلوغ دیررس در کودکان شوند.

سوء تغذیه :

سوء تغذیه یکی از عوامل مهم برای کندی رشد در سراسر جهان است. متاسفانه، در کشورهای فقیر محدودیت‌های غذایی باعث ایجاد مشکلات زیادی شده‌اند. سوء تغذیه اولیه و ثانویه، می‌تواند عواقب جدی را از جمله کم خونی، سندرم‌های مختلف، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی، اسیدهای چرب ضروری، اسیدهای آمینه و … به همراه داشته باشد. 

سوء تغذیه می‌تواند در اثر عوامل مختلفی به وجود بیاید. برخی از افراد به دلیل داشتن شرایط فیزیولوژیکی که باعث مصرف انرژی و متابولیسم زیاد می‌شود، دچار سوء تغذیه می‌شوند. مصرف برخی از داروها باعث ایجاد کم اشتهایی و سوء تغذیه در کودکان و بزرگسالان می‌گردد. کودکانی که دارای بی اشتهایی عصبی هستند، احتمالا دچار فقر تغذیه‌ای و یا سوء تغذیه می‌شوند. 

سوء تغذیه اولیه مزمن در دوران کودکی، می‌تواند تاثیر زیادی بر روی رشد جنسی نوجوانان دختر و پسر داشته باشد و با سن رسیدن به بلوغ کودکان بسیار مرتبط است. کودکانی که از سوء تغذیه ثانویه ناشی از بیماری‌های مزمن رنج می‌برند، معمولا شاهد بلوغ دیررس و کاهش رشد بلوغ در خودشان هستند. 

اگرچه علت به وجود آمدن بلوغ دیررس در این کودکان، یک عامل تنها نیست؛ اما کمبود تغذیه تا حد زیادی می‌تواند باعث ایجاد این مشکل و تاخیر در بلوغ آن‌ها شود. مصرف برخی از داروها در کنار سوء تغذیه می‌تواند باعث افزایش احتمال ابتلا به بلوغ دیررس در کودکان شود. داروهای کورتیکواستروئیدها، از جمله داروهایی‌اند که می‌توانند باعث به وجود آمدن بلوغ دیررس در دختران و پسران شوند. 

بی اشتهایی عصبی یک اختلال رایج عصبی است که با عدم مصرف غذا خود را نشان می‌دهد. با این اختلال، احتمال توقف رشد بسیار شایع می‌شود و این موضوع باعث جلوگیری از به بلوغ رسیدن کودکان می‌گردد. همچنین، این عارضه می‌تواند باعث بهم ریختن هورمون‌های موجود در بدن کودکان شود و مشکلات دیگری را نیز به دنبال داشته باشد. 

بنابراین، لازم است که والدین سوء تغذیه کودکان را جدی بگیرند و در صورت نیاز این مشکل را با کمک پزشک برطرف کنند. اگرچه عامل اصلی سوء تغذیه در برخی از کشورها، فقر است؛ اما در مواردی تنها به دلیل بیماری هی ثانویه، کودک دچار سوء تغذیه ثانویه می‌شود که ناشی از فقر و یا کمبود مواد غذایی در دسترس نیست. 

مشکلات غددی:

بلوغ دیررس می‌تواند به دلیل مشکلات مختلف در غده هیپوفیز یا تیروئید باشد. این غده‌ها، هورمون‌هایی را ‌‌ترشح می‌کنند که برای رشد و نموی بدن بسیار مهم هستند.

مشکلات ژنتیکی:
کروموزوم‌‌ها که از DNA تشکیل شده‌‌اند و نقشه‌های ساختمانی بدن ما هستند، می‌توانند باعث بلوغ دیررس شوند. برخی از افرادی که مبتلا به بلوغ دیررس می باشند، با مشکل در این کروموزوم‌ها مواجه هستند. وجود مشکل در کروموزوم‌ها می‌تواند فرآیندهای رشد طبیعی را تحت تاثیر قرار دهد، به طور مثال:

• سندرم‌‌ ترنر زمانی اتفاق می‌‌افتد که یکی از دو کروموزوم X یک دختر، غیر طبیعی یا از بین رفته باشد. این موضوع باعث ایجاد مشکلاتی در نحوه رشد یک دختر می‌شود. رشد تخمدان‌ها و تولید هورمون‌های جنسی دختران دارای سندرم ‌‌ترنر با مشکل مواجه می‌شوند. دخترانی که مبتلا به سندرم‌‌ترنر درمان‌نشده هستند، قد کوتاه‌‌تری دارند. این دختران ممکن است به روش معمول بلوغ را طی نکنند و همچنین، مشکلات پزشکی دیگری نیز داشته باشند.

• مردان مبتلا به سندرم کلاین فلتر با یک کروموزوم X اضافی (XXY به جای XY) متولد می‌شوند. این سندرم می‌تواند رشد جنسی را کندتر از حد معمول کند. مردانی که مبتلا به این سندرم هستند، قد بلندتری نسبت به همسن و سال‌های خودشان دارند. این افراد ممکن است مشکلات یادگیری و مشکلات پزشکی دیگری نیز داشته باشند.

تشخیص بلوغ دیررس

اگر مشکلی در رشد نوجوانان و بلوغ آن‌ها وجود داشته باشد، پزشکان می‌توانند به کودکان کمک کنند تا رشد طبیعی‌‌تری داشته باشند. بنابراین، خبر خوب این است که بلوغ دیررس کاملا قابل درمان بوده و جای نگرانی وجود ندارد. بنابراین، اگر نگران این هستید که چرا مانند دیگران رشد خوبی ندارید، از والدین خودتان بخواهید تا با پزشک شما قرار ملاقات بگذارند. 

ممکن است اقدامات زیر به شما برای تشخیص بلوغ دیررس کمک کنند. 

• آزمایش دادن 
• یک سابقه پزشکی بگیرید تا متوجه شوید دیگر اعضای خانواده شما دارای الگوی رشد مشابهی بوده‌اند یا خیر!
• داروهای مصرفی خود را بررسی کنید و آن‌ها را با پزشک به اشتراک بگذارید. 
• نمودار رشد خودتان را بررسی کنید تا متوجه شوید آیا الگویی برای رشد غیر طبیعی شما وجود دارد یا خیر. 

ممکن است پزشک، موارد زیر را نیز برای تشخیص بلوغ دیررس انجام دهد. 

• درخواست انجام آزمایش خون برای بررسی مشکلات مربوط به تیروئید، هیپوفیز و یا کروموزومی‌و … 
• عکس برداری از استخوان کودک برای بررسی رشد استخوان‌های کودک 

روش درمان بلوغ دیررس

در بسیاری از موارد، پزشکان هیچ مشکل فیزیکی اساسی را در کودکانی که دارای بلوغ دیررس می‌باشند، پیدا نمی‌کنند. اکثر نوجوانانی که با تاخیر در بلوغ مواجه هستند، کمی ‌دیرتر از حد معمولا رشد می‌کنند. به همین خاطر، رشد آن‌ها نسبت به دیگر همسن و سال‌هایشان، کندتر است. 

اگر پزشکان مشکل فیزیکی را در کودک پیدا کنند، ممکن است نوجوان را به یک متخصص غدد اطفال، پزشک متخصص در زمینه درمان مشکلات و ناهنجاری‌های مربوط به رشد و یا به متخصصین دیگر، ارجاع دهند. 

برخی از افرادی که دارای مشکل بلوغ دیررس هستند، ممکن است دغدغه شروع بلوغ را داشته باشند. به همین خاطر، پزشکان ممکن است برای درمان دغدغه این کودکان، روش‌های درمان با هورمون را پیشنهاد دهند که شامل:

• پسرها ممکن است که یک دوره کوتاه را با درمان تزریقی تستوسترون سر کنند. معمولا تزریق این هورمون به‌ صورت ماهانه انجام می‌شود و به مدت 4 تا 6 ماه ادامه دارد تا تغییرات بلوغ در بدن شروع شوند. 
• دختران نیز ممکن است برای درمان بلوغ دیررس، دوزهای کم استروژن را به مدت 4 تا 6 ماه دریافت کنند تا رشد سینه‌های آن‌ها، آغاز شود. 
• پس از پایان درمان با روش‌های ذکر شده، هورمون‌های‌‌ ترشح شده در بدن نوجوانان روی کار می‌آیند و فرآیند بلوغ تکمیل می‌شود. در صورتی که هورمون‌های طبیعی بدن نتوانند باعث تکمیل بلوغ شوند، ممکن است پزشک تزریق طولانی مدت هورمون جنسی را برای کودکان و نوجوانان پیشنهاد کند. 

حمایت از کسانی که دچار  بلوغ دیررس هستند

اگر فرزند شما مبتلا به بلوغ دیررس باشید، احتمالا تماشای رشد و پیشرفت دوستانشان برای فرزند شما سخت است. ممکن است فرزند شما  احساس کند که هرگز رشد کافی نخواهد داشت. حتی زمانی که پزشک و یا شما به او این اطمینان را می‌دهید که همه چیز درست خواهد شد.

اگر فرزندتان احساس افسردگی می‌کند و یا در مدرسه مشکلات مختلفی دارد، بهتر است که با افراد مورد اعتماد مانند پزشک، دوستان، مادر و پدر و … صحبت کنید. در صورت نیاز می‌توانید با یک روانشناس و یا مشاور صحبت کنید تا روش‌های کنار آمدن با بلوغ دیررس را یاد بگیرید. 

پذیرش بلوغ دیررس یا حتی بلوغ زودرس احتمالا برای هر فردی دشوار است. حمایت از کسی که هم که با این شرایط زندگی می‌کند، کار سختی است. اما بلوغ دیررس، مشکلی است که قابل حل خواهد بود. با این حال، اگر در مورد پیشرفت رشد فرزندتان نگران هستید، از افراد با تجربه کمک بخواهید. 

شما چه تجربه‌ای در مورد بلوغ دیررس دارید، لطفا در قسمت نظرات برای ما بنویسید. ما منتظر خواندن نظرات و تجربیات جالب شما هستیم.

منبع: kidshealth