اهمیت و نحوه کشف استعداد کودکان

استعداد داشتن خیلی خوب است، ولی به‌تنهایی کافی نیست. در این مقاله در دانزی به سراغ چگونگی کشف استعداد کودکان رفته‌ایم. برای کشف و پرورش استعدادهای دلبندتان، خواندن این مقاله را توصیه می‌کنیم.

هر کودکی در زمینه یا زمینه‌هایی صاحب استعداد است. البته استعداد تعریف‌های مختلفی دارد و بعضی‌ها تنها قابلیت‌های ذاتی و گروهی دیگر هم توانایی‌های خدادادی و هم اکتسابی را استعداد می‌دانند. به‌هرحال حتی اگر آن را ذاتی در نظر بگیریم، داشتن استعداد تنها نیمی از ماجرا است و بدون کشف و پروراندن آن، این موهبت شاید هیچ‌وقت به کار کودک نیاید. اینجا است که نقش پدر و مادر در شکوفایی توانایی‌های نهفته فرزندشان اهمیت پیدا می‌کند.

اهمیت کشف استعداد در کودکان

کشف و پرورش استعدادهای فرزندتان می‌تواند تجربه لذت‌بخشی باشد. پدر و مادر همراه با بچه‌ها می‌توانند باهم روی استعدادها کار کنند؛ کاری که می‌تواند روابط میان آن‌ها را هم تقویت کند.

پرورش و کشف استعدادهای کودکان چنین فوایدی برای آن‌ها خواهد داشت:

• کمک به یادگیری کودک، به‌واسطه انجام کارهایی که دوست دارد و از آن‌ها لذت می‌برد
• افزایش اعتمادبه‌نفس و مقاومت و تقویت کنترل نفس کودک
• کمک به رشد مغز و حفظ سلامتی روان کودک
• کمک به کودک برای ابراز خود از راه‌های جدید و خلاقانه

زمان مناسب برای کشف استعداد کودکان

معمولا از حدود ۶ سالگی می‌شود به استعدادهای کودک پی برد، اما گاهی استعدادها خودشان را از سنین بالاتر یا حتی دوره نوجوانی نشان می‌دهند. به‌طورکلی از اواخر دوره دبستان یا کمی بعد از آن، بچه‌هایی که استعداد یا توانایی خاصی دارند ممتاز بودن خود را در یک یا چند زمینه به رخ می‌کشند.

کشف استعداد کودکان چطور انجام میشود؟

ما اغلب حواس‌مان به ذاتی بودن استعدادها است و به زحماتی که برای پرورش دادن آن‌ها کشیده شده، توجه نمی‌کنیم. مثلا زمانی که مسابقه دادن یک ورزشکار یا اجرای یک نوازنده را در تلویزیون می‌بینیم، ممکن است ساعت‌ها تمرین و تلاشی که کرده است به ذهنمان خطور هم نکند.

ما تمایل داریم که در مورد بچه‌های خودمان هم چنین برخوردی داشته باشیم و روی توانایی‌های ذاتی آن‌ها تمرکز کنیم و تشویق‌شان کنیم که آن‌ها را تقویت کنند. این رفتار باآنکه منطقی است، اما می‌تواند نتیجه عکس بدهد و فرزندانمان را پیش از آنکه علاقه واقعی خودشان را پیدا کنند دلسرد کند.

در ادامه به ۱۰ نکته برای کشف استعداد کودکان اشاره می‌کنیم:

۱. از عجله و فشار آوردن دوری کنید

خیلی از پدر و مادرها فرزندشان را در تعداد خیلی زیادی کلاس و دوره مختلف ثبت‌نام می‌کنند؛ با این امید که یکی-دوتای آن‌ها به مذاق دلبندشان خوش بیاید و او را به خودش جذب کند. اما این تعداد بالا باعث می‌شود که برنامه کودک آن‌قدر سنگین و شلوغ شود که روی نمرات درسی و از آن بدتر، روی سلامتی‌اش اثر منفی بگذارد. به‌همین‌خاطر اغلب در رسانه‌های مختلف، این کار نکوهش می‌شود.

پس نگذارید سر چشم‌ و هم‌چشمی یا رقابت با بچه‌های دیگر، سر دلبندتان بیش‌ از حد شلوغ شود و به او فشار بیاید. ببینید که او بیشتر برای چه چیزهایی اشتیاق دارد. وقتی علاقه‌اش را پیدا کرد، مثلا نواختن پیانو یا رفتن به کلاس شنا، عجله نکنید که سریع یادش بگیرد و نخواهید که سرآمد همه بشود. حمایت کنید، ولی سخت نگیرید.

۲. نسلی کنونی را دست‌کم نگیرید

اگر پیدا کردن استعدادهای دلبندتان برایتان مشکل است، کافی است نگاهی به هم‌نسل‌های او بیندازید. بچه‌های امروزی بیشتر از نسل‌های قبلی غرق تکنولوژی هستند و به‌همین‌خاطر شاید فرزندتان به نوازندگی، نقاشی یا سرگرمی‌ها و هنرهای مطرح زمان کودکی شما علاقه‌ای نداشته باشد. اگر از دیدن اینکه سر او همیشه توی گوشی و رایانه است ناراحت می‌شوید، بدانید که شاید بشود این کشش به تکنولوژی را به فرصتی برای یادگیری در همین زمینه تبدیل کرد. مثلا خیلی از بچه‌ها با شرکت در دوره‌های آموزشی خاصی که برای کودکان طراحی شده‌اند، برنامه‌نویسی یاد می‌گیرند.

به‌جای آنکه مدام نگران بدی‌های تکنولوژی باشید، تلاش کنید فرهنگ نسل کنونی را بپذیرید و از مزیت‌هایش استفاده کنید.

۳. اشتباه کردن اشکالی ندارد

پس از آنکه بچه‌ها یکی-دو زمینه موردعلاقه خود را انتخاب کردند و استارت آن را زدند، طبیعی است که اگر مدتی بگذرد و سرعت یادگیری‌شان پایین باشد، آزرده‌خاطر شوند. مثلا نمی‌شود یک‌شبه ساز زدن را یاد گرفت؛ ساعت‌ها درس و سال‌ها تمرین لازم است تا کودک ساز زدن را یاد بگیرد.

برای اینکه ارزش اهداف و پاداش‌های بلندمدت را برای دلبندتان جا بیندازید، روی این مسئله تاکید کنید که ما انسان‌ها از اشتباهاتمان یاد می‌گیریم. شکست خوردن برای رشد لازم است و هر اشتباهی فرصتی برای یاد گرفتن چم‌وخم کار محسوب می‌شود.

۴. رابطه سالم میان خود و کودک را تقویت کنید

ما به‌عنوان پدر یا مادر می‌خواهیم که به بهترین شکل ممکن از بچه‌هایمان حمایت کنیم، اما گاهی با قوانین و مقرراتمان، ناخواسته دست‌وبال آن‌ها را در راه رسیدن به رویاهایشان می‌بندیم. داشتن رابطه سالم با بچه‌ها اینجا است که اهمیت پیدا می‌کند؛ رابطه‌ای که بیشتر با محوریت حمایت عاطفی باشد تا براساس سرزنش به‌خاطر اشتباه کردن و شکست خوردن.

۵. جسارت را تحسین کنید

می‌دانیم که صرف داشتن استعداد کافی نیست؛ برای شکوفا شدن استعدادها سخت‌کوشی، پشتکار و اراده لازم است. با تعریفی، «جسارت» را می‌شود مجموعه‌ای از این ویژگی‌ها دانست؛ ویژگی‌هایی مثل ایستادگی، چیره شدن بر موانع و تسلیم نشدن. به فرزندتان جسارت را بیاموزید.

۶. پذیرای نظرات و ایده‌های فرزندتان باشید

خیلی از ما پدر و مادرها ته دلمان دوست داریم که فرزندمان راه ما را ادامه دهد و کارهایی مشابه رفتاری که ما در دوران کودکی داشتیم انجام بدهد. بااین‌حال نمی‌شود انتظار داشته باشیم فرزندمان کپی خودمان شود؛ چون هرچه نباشد، هم دنیا فرق کرده و هم سلایق و علایق دلبندمان با ما متفاوت است.

برای کشف استعدادهای کودک، قدمی به عقب بردارید و بگذارید او جلو بیفتد. پذیرای ایده‌ها و نظرات فرزندتان باشید؛ حتی اگر شخصا برای خودتان جالب نباشند.

۷. از تلاشش تعریف‌ و تمجید کنید

از تلاش‌های فرزندتان برای پرورش استعدادهایش، در هر سطحی و مرحله‌ای که هست، تعریف‌وتمجید کنید. اما تا جایی که می‌شود از تحسین او به‌خاطر خود استعدادهای ذاتی‌اش دوری کنید؛ چون به‌هرحال استعداد خدادادی که دست خودش نبوده است.

۸. روی تمرین تاکید کنید، نه کمال

به قول معروف «کار نیکو کردن از پر کردن است». به فرزندتان نشان دهید که برای بهبود در یک توانایی یا مهارت به تمرین زیاد نیاز داریم. انتظاراتتان معقول باشد و به‌خاطر داشته باشید که فرزندتان هدفی بلندمدت دارد و این هدف اصلا «کمال» نیست.

۹. تقلید به منظور یادگیری را تشویق کنید

معمولا تقلید در نظر مردم مفهومی منفی دارد، ولی برای یاد گرفتن یک مهارت و پرورش یک استعداد، تقلید از استاد و متخصص ممکن است بهترین گزینه برای فرزندتان باشد.

به فرزندتان بگویید که تقلید لزوما به معنای تقلب و کپی‌کاری نیست. مثلا اگر می‌خواهد بدمینتون یاد بگیرد، تماشای حرکات یک مربی بدمینتون می‌تواند نکاتی را به او یاد بدهد که فرا گرفتنشان بدون آن خیلی سخت یا حتی غیرممکن خواهد بود.

۱۰. شاهد شکوفایی فرزندتان باشید

زمانی که فرزندتان استعدادهایش را کشف کرد، بنشینید و از دور، شکوفایی او را تماشا کنید! اجازه بدهید تمرین و رشد کند و بالنده شود. به صحبت‌هایش گوش بدهید و مثل یک راهنما، به باانگیزه و بااراده ماندن او کمک کنید. از انتقاد دوری کنید و هر زمان که نیاز بود، حمایت خودتان را نشان دهید.

تست های کشف استعداد کودکان

بیش از ۱۰۰ سال است که از تست‌های مختلف برای کشف استعدادهای گوناگون کودکان استفاده می‌شود. با بزرگ‌تر شدن بچه‌ها، نوع آزمون‌های کشف استعداد آن‌ها هم تغییر می‌کند.

بعضی از انواع تست های کشف استعداد کودکان این‌ها هستند:

۱. تست هوش (IQ)

تست‌های هوش جزو معروف‌ترین آزمون‌های استعدادیابی هستند. باآنکه تست‌های ریز و درشت زیادی در اینترنت وجود دارد، آزمون استعداد اصولی را باید روانشناس‌ها یا متخصصین روان‌سنجی انجام دهند. متداول‌ترین انواع تست هوش «تست ضریب هوشی استنفورد بینه» و «مقیاس هوش وکسلر برای کودکان» (WISC) هستند که در مدارس دنیا به‌طور گسترده از آن‌ها استفاده می‌شود.

در آزمون‌های هوش از سنجش معلومات، توانایی حل مسئله، حافظه و منطق، برای تخمین زدن ظرفیت یادگیری کودک استفاده می‌کنند. در این تست‌ها توانایی هنری و خلاقیت مورد سنجش قرار نمی‌گیرد.

۲. تست‌های ویژه دانش‌آموزان ابتدایی

برای بچه‌های دبستانی، معمولا از تست‌های استعداد برای ارزیابی صلاحیت آن‌ها، جهت شرکت در کلاس‌های تیزهوشان و… استفاده می‌شود. تست استعداد زبان مدرن (MLAT)، آزمون ریاضی استنفورد برای کودکان تیزهوش (EPGY) و تست استعداد ریاضیات (SEMAT) از جمله این تست‌ها هستند.

۳. تست‌های متوسطه اول (راهنمایی)

آزمون‌های استعدادیابی در دوره اول متوسطه علاوه‌بر ارزیابی قابلیت‌های تحصیلی، به منظور استعدادیابی شغلی هم انجام می‌شود. تست تشخیص استعداد DAT، که استدلال کلامی، کار با اعداد، سرعت و دقت نگارش متن و… را مورد سنجش قرار می‌دهد یکی از این آزمون‌ها است. آزمون اوسیس (OASIS) هم که برای استعدادهای شغلی است، مورد دیگری است که می‌شود از آن نام برد.

۴. تست‌های متوسطه دوم (دبیرستان)

دانش‌آموزان متوسطه دوم ممکن است علاوه بر تست اوسیس، آزمون‌های دیگری هم برای یافتن علایق و پیش‌بینی آینده شغلی بدهند؛ مثلا در آمریکا تستی با نام ASVAB برای عضویت در نیروهای مسلح داریم. آزمون درک فنی بنت (BMCT) و DAT برای مقاطع بالاتر هم دو نمونه دیگر هستند.

شما چه نظری در مورد کشف استعداد کودکان دارید؟ آیا تجربه‌ای در این زمینه دارید، لطفا در قسمت نظرات برای ما بنویسید.

منابع:

verywellfamily

kidsacademy

raisingchildren

parentingsmart