با کودک کنجکاو چگونه رفتار کنیم؟

«من یه بچه‌ی خیلی کنجکاو دارم، چطور باید باهاش رفتار کنم تا به خودش و همینطور خانواده‌مون آسیب نزنم؟» اگر به دنبال جواب این سوال یا سوالات مشابه درباره‌ی کنجکاوی کودکان هستید جای درستی آمده‌اید با دانزی همراه باشید تا همه‌چیز را درباره‌ی علت و روش برخورد با حس کنجکاوی بچه‌ها یاد بگیرید.

حس کنجکاوی کودکان

کودکان به طور طبیعی کنجکاو هستند و همیشه تلاش می‌کنند تا همه چیز را در مورد دنیای اطراف خودشان بدانند. والدین باید به کودکان فرصت دهند تا کنجکاوی کنند و محیط اطراف خودشان را برای رشد و رفاه بیشتر، کشف کنند. چرا که کودکان کنجکاو بیشتر از دیگر کودکان، اطلاعات مختلف را یاد می‌گیرند و حفظ می‌کنند. آن‌ها می توانند عملکرد بهتری در مدارس داشته باشند.  

اهمیت کنجکاوی در کودکان

اگر به کودکان در سنین پایین فرصت کنجکاوی کردن را ندهیم، آن‌ها نمی‌توانند چیزهای زیادی را در این دنیا کشف کنند. کنجکاوی در کودکان به آن‌ها کمک می‌کند تا به رشد کردن، یاد گرفتن اطلاعات جدید و زیر سوال بردن همه آن چیزهایی که در اطراف خودش است، علاقه بیشتری داشته باشد. کنجکاوی می‌تواند باعث ایجاد تخیل و خلاقیت بیشتری در کودکان شود. 

در محیط‌های آموزشی پررقابت امروزی، والدین تمایل دارند که روی مهارت‌های خاص و سخت در رشد فرزندشان تمرکز کنند. خواندن، نوشتن، ریاضیات، علوم و … از جمله مهارت‌هایی‌اند در مدارس به کودکان یاد داده می‌شوند. اما کمتر مدرسه‌ و محیط آموزشی بر روی کنجکاوی و خلاقیت کودکان تاثیر می‌گذارد.

مزایای کنجکاوی برای کودکان

کنجکاوی در کودکان، مزایای بسیار زیادی دارد که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• مقابله با کسالت کودکان 

90 درصد از مشکلات کودکان، با کسالت و خستگی آن‌ها شروع می‌شود. اگر کنجکاوی کودکان سالم باشد، به آن‌ها این توانایی را می‌دهد تا خود را سرگرم کنند. احتمال دارد که گریه کردن کودکان، زمانی که پدر و مادر از کنار او می‌روند، ناشی از وابستگی بیش از حد کودکان برای داشتن و ایجاد سرگرمی‌ با پدر و مادر باشد. 

• پرورش ذهن فعال

   اگر کودک ذهن فعالی داشته باشد و به عبارتی، به دنبال تصورات مختلف باشد، می‌تواند خود را به بیشتر دانستن مشغول و سرگرم کند. کنجکاوی کودکان باعث می‌شود که آن‌ها در موقعیت‌های مختلف، چیزهای مختلفی را کشف کنند. این موضوع باعث تشویق کودکان برای داشتن خودکفایی می‌شود. ذهن فعال که در اثر کنجکاوی ایجاد می‌شود، می‌تواند یک شروع موفقیت آمیز برای کودکان کلاس اولی باشد. چرا که کنجکاوی می‌تواند باعث شود تا کودکان مشکلات خودشان را برطرف کنند. 

• ایجاد مهارت خستگی ناپذیر بودن در کودکان 

زمانی که کودکان نمی‌توانند روش‌های جایگزینی را برای انجام یک کار پیدا کنند، خیلی سریع دست از کار می‌کشند. کنجکاوی کودکان باعث می‌شود تا آن‌ها در مورد چرایی، چیستی و چگونگی اتفاقات اطراف خودشان بیشتر فکر کنند. کودک کنجکاو متوجه می‌شود که تا زمانی که به نتیجه دلخواه خودش نرسیده است، نباید دست از کار بکشد. بنابراین، اگر کودک کنجکاو شما همیشه از شما سوال دارد، به او پاسخ دهید. این موضوع می‌تواند به او کمک کند تا تشویق شود که در آینده تلاش بیشتری برای رسیدن به اهداف خودش داشته باشد. 

• عدم وجود خودپسندی در کودکان

کودکان کنجکاو معمولا از محیط اطراف خودشان آگاهی بیشتری دارند و خود را مرکز توجه نمی‌دانند. آن‌ها همیشه تلاش می‌کنند تا به یک نتیجه بهتر برسند. به همین خاطر، کودکان کنجکاو کمتر از دیگران خودخواه، لوس، حق طلب و مادی گرا هستند. با نحوه رفتار با کودکان لوس آشنا شوید.

• موفقیت بیشتر و تاثیرگذار بودن در آینده

فقط کافیست که به تاریخ نگاه کنید. افرادی که بیشترین تاثیر را در زندگی مردم داشته‌اند، چه کسانی بوده‌اند؟ آن‌ها افرادی کنجکاو بوده‌اند که به دنبال نحوه بهتر ساختن اشیا یا رفع مشکلات مختلف بوده‌اند. شاید بزرگسالانی که کنجکاوی ندارند، بتوانند به‌اندازه کافی خوب عمل کنند؛ اما احتمالا نمی‌توانند بسیار تاثیرگذار باشند. 

افرادی که سوال می‌پرسند و از پذیرش وضعیت موجود خودداری می‌کنند، زندگی پرماجراتری دارند و معمولا شادتر از دیگران هستند. کنجکاوی می‌تواند باعث ایجاد تفاوت‌های بسیار زیادی میان یک فرد با فرد دیگر شود. افراد کنجکاو بیشتر از دیگران تلاش می‌کنند و آن‌ها سعی می‌کنند تا زمانی که به رویای خودشان نرسیده‌اند، دست از تلاش برندارند. 

دلایل کنجکاوی کودکان

شايد با توجه به مزايای کنجکاوی کودکان، احساس کنيد که نياز داريد کودکان را برای داشتن کنجکاوی بيشتر ‌ترغيب کنيد. واقعيت اين است که کودکان ذاتا کنجکاو هستند. بنابراين، رشد مهارت کنجکاوی در کودکان چيزی نيست که از صفر شروع شود. اما والدين می‌توانند در صورت وجود اين مهارت در کودکان، کنجکاوی کودکان را تشويق و تقويت کنند. 

حد و مرز کنجکاوی کودکان

زمانی که کودکان يک رفتار نادرست از خودشان نشان می‌دهند، لازم است که والدين محدوديت‌های مناسبی را برای متوقف کردن رفتار و جلوگيری از بروز مجدد آن‌ها، تعيين کنند. به طور مثال اگر کودک شما دست فرزند نوزاد شما را می‌کشد، می‌توانيد کنار او بنشينيد و به او بگوييد که «می‌دانم می‌خواهی با خواهر يا برادرت بازی کنی؛ اما نبايد دست او را بکشی.» در اين زمان می‌توانيد به کودک خودتان نشان دهيد که چگونه به خواهر يا برادر خودش برخورد کند و دست او را نوازش نمايد. شما بايد به کودک خودتان زمان بدهيد تا به آرامی دست نوزادتان را نوازش کند و او را برای انجام اين کار تحسين کنيد. 

  اگر کنجکاوی کودکان باعث ايجاد مشکل شده است، بهتر است که ابتدا از روش‌های مناسب و بدون تنبيه استفاده کنند. اما در صورتی که از دستورهای شما پیروی نمی‌شود، می‌توانید یک وسیله اسباب بازی مانند گوشی تلفن همراه را از کودک بگیرید و به او بگویید که اجازه بازی کردن با آن را به مدت چند ساعت یا چند دقیقه ندارد. در این صورت به کودک خودتان این موضوع را القا کرده‌ايد که از حد و مرز خودش فراتر رفته است. 

چگونه با تغییر سن، کنجکاوی کودکان تغییر می‌کند؟

هیچ مدرک تجربی وجود ندارد که نشان دهد حس کنجکاوی در کودکان، با افزایش سن یا تحصیلات محو می‌شود. اما به نظر می‌رسد که این حس در بزرگسالی، خفته است. به همین خاطر است که بسیاری از کتاب‌های انگیزشی، به شما توصیه می‌کنند که کودک درون خود را کشف کنید. چرا که کودک درون در بزرگسالی، می‌تواند باعث برانگیختن حس کنجکاوی شود. به نظر می‌رسد که سطح کنجکاوی کودکان با افزایش سن و میزان یادگیری آن‌ها کاهش پیدا می‌کند. 

چگونه کنجکاوی ذاتی کودکان را تقویت کنیم؟

همانطور که در این مقاله اشاره کردیم، کنجکاوی کودکان یک مهارت ذاتی است؛ اما این مهارت ذاتی مانند هر مهارت دیگری می‌تواند تقویت گردد. کودکان به طور طبیعی در تلاش‌اند که کنجکاوی خودشان را افزایش دهند و برای این کار از هر تجربه و تعامل اجتماعی استفاده می‌کنند. 

در حالی که کنجکاوی کودک در سنین پایین شکوفا می‌شود، لازم است که شما با حمایت از فرزند خودتان اجازه داشتن تجربیات جدید و ایده‌های مختلف را به کودک خود بدهید. کنجکاوی در کودکان، می‌تواند نقش بسیار مهمی ‌در بهبود روابط کودکان داشته باشد. همانطور که فرزند شما بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود، می‌تواند همه چیز را در مورد دیگران از طریق تعاملات اجتماعی کشف کند. او یاد می‌گیرد که چگونه باید برای روابط خودش حد و مرز ایجاد کند. 

سعی کنید که برای تقویت حس کنجکاوی در کودکان، او را به خلاق بودن تشویق کنید. زمانی که با فرزند خود به بیرون از منزل می‌روید، از او بخواهید که به آسمان نگاه کند و در مورد اینکه هر کدام از ابرها چه شکلی هستند، با شما صحبت کند. می‌توانید از آزمایش‌های مختلف استفاده کنید و در خانه خودتان با بخار آب، ابر درست کنید. از کودک خردسال خود بپرسید که به نظر او چه اتفاقی افتاده است و چرا این اتفاق باعث ایجاد ابر در محیط می‌شود؟ 

شما می‌توانید برای کودک خودتان فرصت‌های خلاقانه ایجاد کنید تا با دوستان خودش خلاقیت بیشتری داشته باشد. به طور مثال، زمانی که دوستان او به خانه شما می‌آیند، برای کودک خودتان یک قلعه ساختگی درست کنید و از دوستان فرزند خود بخواهید تا به این قلعه زیبا بیایند. شما می‌توانید برای جلوگیری از هر گونه اتفاق، نظارت خوبی روی رفتارهای کودک و دوستان او داشته باشید. اما فراموش نکنید که اگر اجازه دهید تا کودک شما با دوستان خود بازی آزادانه‌تری داشته باشد، خلاقیت او را تشویق کرده‌اید. 

چه چیزهایی حس کنجکاوی کودکان را تحریک می‌کند؟

زمانی حس کنجکاوی کودکان تحریک می‌شود که آن‌ها احساس امنیت داشته باشند و در عین حال در مورد یک سری از موضوعات، نامطمئن‌تر باشند. هر یک از کودکان علایق متفاوتی دارند. آن‌ها ممکن است در مورد موضوعاتی که به آن‌ها علاقه دارند، کنجکاوتر باشند و احتمالا سعی می‌کنند که برای کشف موضوعات بیشتر در مورد علایق خودشان، تلاش کنند. 

کودکان ممکن است کتاب بخوانند، از موزه‌ها بازدید کنند و با کارشناسان موزه‌ها صحبت کنند. برخی از کودکان نیز می‌توانند با جستجو در اینترنت به پاسخ سوال‌های خودشان دست پیدا کنند. کودکان کنجکاو هستند و در صورتی که در یک محیط مناسب قرار بگیرند، می‌توانند اطلاعات بهتری را از محیط‌های پیرامون خود بدست آورند. 

البته برخی از کودکان برای سوال پرسیدن، کمی ‌خجالتی به نظر می‌رسند. اگر احساس می‌کنید فرزند شما هم برای سوال پرسیدن کمی ‌خجالتی است، می‌توانید با او صحبت کنید و در مورد سوال‌های او با صدای بلند پاسخ دهید. 

شما به عنوان مادر و پدر فرزند کنجکاو خودتان، می‌توانید یک سفر تاریخی و یا اکتشافی داشته باشید. به طور مثال، به موزه‌ها بروید و یا از غارهای مختلف دیدن کنید. اجازه دهید تا کودکان شما ایده‌های خودشان را در مورد چیزهایی که دیده و تجربه کرده‌اند، به شما بگویند. اما هرگز اجازه ندهید تا اطلاعات زیادی که عمدتا بی‌فایده هستند، ذهن کودک شما را پر کنند. 

با کودک کنجکاو چگونه رفتار کنیم؟

باید قبول کنید که کودکان ذاتا کنجکاو هستند به همین علت کار شما به عنوان سرپرست یا والدین آسانتر می‌شود. شما می‌توانید با برخورد مناسب خود همین کنجکاوی ذاتی در بچه‌ها را به خوبی پرورش دهید. از جمله تکنیک‌های رفتاری درست با کودکان کنجکاو، عبارتند از:

• به آن‌ها یاد دهید که چگونه متفکر باشند و برای انجام کارهای خودشان، انعطاف پذیری بیشتری داشته باشند. 
• کودکان را تشویق کنید تا خودشان در مورد لباس‌ها و فعالیت‌های خود، انتخاب کنند. 
• اجازه دهید تا کودکان به ‌اندازه کافی اعتماد به نفس داشته باشند و شایستگی‌های خودشان را کشف کنند. 
• از اکتشاف کودکان حمایت کنید و در این کشف‌ها سهیم باشید. 
• تازگی و چالش‌های جذاب را به رفتارهای خودتان اضافه کنید. 
• برای رشد کنجکاوی کودکان، فرصت‌های مناسبی را در نظر بگیرید. 

  به غیر از تکنیک‌های ذکر شده، کارهای دیگری نیز وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها برای داشتن رفتار بهتر با کودکان کنجکاو کمک بگیرید. 

بازی کردن با کودکان کنجکاو

بازی کردن می‌تواند یک روش برای تقویت کنجکاوی در کودکان باشد. بازی می‌تواند به کودک اجازه آزادی بیشتر بدهد تا برای رسیدن به آن چیزی که می‌خواهد، تلاش کند. در بازی کردن کودکان می‌توانند تجربیات بیشتری از جهان اطراف خودشان داشته باشند. با جذاب‌ترین و مهیج‌ترین بازی‌های دورهمی و دسته‌جمعی کودکان آشنا شوید.

پرسیدن سوال از کودکان 

پرسیدن سوال و ایجاد جرقه در ذهن کودک، می‌تواند یک فرآیند بسیار خوب برای بهبود شرایط کنجکاوی کودکان باشد. با کودک خودتان صحبت کنید و آن‌ها را برای داشتن تجربه جدید، تشویق کنید. به طور مثال می‌توانید از کودک خود بپرسید که «راه رفتن روی چمن چه احساسی به شما می‌دهد؟» با پرسیدن این سوالات، می‌توانید قدرت ذهنی و توانایی استدلال کودکان را تقویت و تشویق کنید. 

تشویق کردن داستان‌گویی فرزندان

علایق فرزندتان را کشف کنید و با اجازه دهید تا کودکان در مورد چیزهای ساده برای شما داستان بگویند. به طور مثال، از کودک خودتان بخواهید که کمی‌ در مورد اینکه قدیمی‌ترین شیء خانه چیست فکر کند. اگر کودک شما در مورد کمد صحبت کرد، از او بخواهید که در مورد اینکه به نظرش چه زمانی کمد وارد خانه شده و یا چه افرادی این کمد را خریداری کرده‌اند، برای شما داستان بگوید. با کمک این کار، اجازه می‌دهید تا کودکان خلاقیت را به داستان‌های خودشان اضافه کنند. 

پاسخ دادن به سوالات کودکان با اشتیاق 

به سوالات فرزند خودتان متفکرانه پاسخ دهید. اگر پاسخ سوال فرزند خود را نمی‌دانید، می‌توانید از اینترنت و یا کتاب‌های مختلف کمک بگیرید. در صورت نیاز حتی از افرادی که اطلاعات کافی در مورد سوال کودک شما دارند، سوال بپرسید. شما با این کار به کودکان اجازه نمی‌دهید تا در مورد ندانستن چیزی احساس ناراحتی کنند، بلکه به آن‌ها یاد می‌دهید تا لذت و هیجان رفع ابهام را بیشتر درک کنند. 

ایجاد تغییرات مثبت در رفتار

اگر کودک شما از بازی کردن با آب لذت می‌برد، به جای اینکه به او بگویید این کار را انجام ندهد، از او بخواهید که در ظرف آب مخصوصی که شما به او می‌دهید، با آب بازی کند. شما می‌توانید با کودک خودتان صحبت کنید تا راه‌های قابل قبول‌تری را برای داشتن یک بازی مفرح و بدون ضرر، انتخاب کند. 

ایجاد محیطی امن برای رشد کنجکاوی کودکان

کودکان کنجکاو همیشه دنبال کاوش در محیط اطراف خودشان هستند. اگر در مورد کنجکاوی کودکان خود نگران هستید، باید ایمنی خانه و محیط‌هایی که فرزندتان در آن جا زندگی می‌کند را بالاتر ببرید. پریزهای برق را بپوشانید. داروها و مواد شیمیایی را از دسترس کودکان دور نگه دارید. اشیاء تیز و سطوح داغ، نباید در نزدیکی و دردسترس فرزند شما باشند. 

فراهم کردن یک محیط آرام و منظم برای شکوفایی کودکان

کودکان در یک زندگی خانوادگی آرام و منظم، شکوفا می‌شوند. کودکان قبل از اینکه به مدرسه بروند، نمی‌توانند درک خوبی از زمان داشته باشند. اما برنامه‌های منظم، تاثیر زیادی روی رفتارهای کودکان دارند. وقتی زندگی کودکان استرس‌زا می‌شود، کودکان کنجکاوی کمتری پیدا می‌کنند و خلاقیت آن‌ها نیز کاهش پیدا خواهد کرد. خشونت، بلایای طبیعی، جنگ و … می‌توانند باعث از بین رفتن حس کنجکاوی در کودکان شوند. 

فراهم کردن ابزارهای بازی مناسب

کودکان عاشق بازی کردن هستند. بازی کردن با سیستم‌های کامپیوتری و گوشی تلفن همراه، نمی‌تواند بر روی حس کنجکاوی کودکان تاثیر بسیار زیادی داشته باشد. اما بلوک‌ها، جعبه‌ها، پازل‌ها و مواد هنری می‌توانند باعث تقویت حس کنجکاوی و خلاقیت کودکان شوند. دلیل این موضوع هم این است که کودکان قادر به دستکاری کردن این وسایل بازی هستند. 

دادن اجازه به کودکان برای جمع کردن وسایل مختلف از محیط 

قرار دادن ابزارهای مناسب برای کشف و یادگیری

اجازه دهید تا کودکان کنجکاو برای اکتشاف و یادگیری، ابزارهای مناسبی داشته باشند. یک سطل ماسه، ذره بین، نوار‌ اندازه‌گیری، خاک رس، ماسه، آب و فنجان‌اندازه‌گیری، همگی می‌توانند به کودکان اجازه خلاقیت بیشتری را بدهند. 

کنجکاوی کودکان باعث می‌شود تا آن‌ها سوالات مختلف را از شما بپرسند. به طور مثال، آن‌ها می‌گویند که تلفن همراه چگونه کار می‌کند؟ برای پختن کیک می‌توانیم از تخم مرغ استفاده نکنیم؟ پاسخ دادن به سوالات کودکان باعث می‌شود تا آن‌ها کاوش‌های دقیق‌تر و خلاقیت بیشتری داشته باشند. 

چه چیزهایی حس کنجکاوی کودکان را از بین می‌برد؟

همانطور که حس کنجکاوی در کودکان می‌تواند مفید و موثر باشد، سرکوب کردن و از بین بردن آن نیز به ضرر کودکان است. عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند حس کنجکاوی کودکان را از بین ببرند که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• اگرچه نمی‌توان به طور قطعی بیان کرد، اما ایجاد محیط‌های یادگیری نامناسب می‌تواند باعث سرکوب شدن حس کنجکاوی در کودکان شود. 
• ترس از عدم تایید بزرگسالان و والدین، دلیل دیگری برای از بین رفتن حس کنجکاوی کودکان است. کودکان دائما در حال فکر کردن هستند و برای اینکه با عدم تایید والدین خودشان مواجه نشوند، کنجکاوی خود را با بزرگسالان در میان نمی‌گذارند. 
• کودکانی که برای پرسیدن سوال و کاوش کردن احساس امنیت نمی‌کنند، نمی‌توانند قدرت کنجکاوی زیادی داشته باشند. بچه‌ها باید با مقداری بلاتکلیفی هم مواجه شوند و یاد بگیرند که چگونه با عدم اطمینان راحت باشند و در عین حال چگونه ابهامات خودشان را برطرف کنند.  

شما چه راهکار دیگری برای حمایت از کنجکاوی کودکان می‌شناسید، برای ما از نظرات و تجربیات خود بنویسید.

منابع:

jackrabbitcare

parentcircle

mayoclinichealthsystem

today

lanekids