اهمیت یادگیری مهارت های زندگی برای کودکان 

متاسفانه خیلی از دلبندان ما آن‌قدر که باید در مهارت های زندگی قوی نیستند؛ با آنکه این برایشان از نان شب هم واجب‌تر است. برای حل این مشکل یا جلوگیری از آن باید چکار کنیم؟ برای این موضوع، در دانزی به مبحث آموزش مهارت های زندگی برای کودکان پرداخته‌ایم.

بگذارید در آغاز این مطلب، سری به یک کشور برتر از نظر تکنولوژی بزنیم، کشور ژاپن. در ژاپن بیشتر خانواده‌ها فرزندانشان را از سنین خیلی پایین به‌تنهایی به دنبال خرید و کارهای دیگر می‌فرستند و این‌ طوری در حالی‌که آن‌ها حتی هنوز سواد خواندن و نوشتن پیدا نکرده‌اند، کلی سواد زندگی کردن یادشان می‌دهند. البته که امنیت بالای این کشور باعث شده که پدر و مادرها بتوانند با خیال راحت، فرزندان خردسالشان را برای کسب مهارت های زندگی راهیِ این‌ور و آن‌ور بکنند، ولی ما هم می‌توانیم دست کم در فضای امن خانه‌مان، بگذاریم که بچه‌ها این مهارت‌ها را یاد بگیرند. 

سال‌ها پیش وقتی دانشجو بودم با هم خوابگاه‌هایی آشنا شدم که متأسفانه به علت اینکه مهارت‌های زندگی را یاد نگرفته بودند نه تنها نمی‌توانستند به راحتی از پس تحصیل بربیایند، بلکه در انجام امورات شخصی هم مانده‌بودند.  به آنها لوس و یا دست و پا چلفتی می‌گفتند، ولی موضوع این نبود، آنها فقط مهارت‌های لازم و اولیه‌ی زندگی را نیاموخته بودند، به نظر من هیچ خانواده‌ای با دادن همه‌ی امکانات و دسترسی‌های ممکن زندگی به بچه‌هایشان لطف نمی‌کند در حقیقت با این کار چیزهای دیگری را از آنها گرفته‌اند. یکی از آنها آموختن مهارت‌های زندگی است.

منظور از مهارت های زندگی برای کودکان چیست؟

مهارت‌های زندگی اصطلاحی است برای اشاره به مجموعه‌ای از مهارت‌های پایه‌ای که آن‌ها را یا از دیگران می‌شود یاد گرفت یا مستقیماً از خود زندگی. این مهارت‌ها به آدم‌ها امکان می‌دهند تا مسائل معمول و روزانه زندگی را به‌شکلی مؤثر مدیریت کنند.

مهارت‌های زندگی شامل این‌ها می‌شوند: خلاقیت، تفکر انتقادی، حل مسئله، تصمیم‌گیری، توانایی معاشرت و همکاری، مسئولیت‌پذیری شخصی و اجتماعی و البته موارد دیگر. به‌عبارتی منظور از آن‌ها، توانایی‌هایی است که با کمکشان می‌توانیم علاوه‌بر اینکه در زندگی شخصی‌مان گلیم‌مان را از آب بیرون می‌کشیم، عضو مفیدی از جامعه هم باشیم.

اهمیت مهارت های زندگی برای کودکان

بچه‌ها برای آنکه زندگی موفقی داشته باشند، باید اهمیت مهارت‌های زندگی را بدانند. البته دانستن کافی نیست و باید این مهارت‌ها را به‌طور عملی در کارهای روزمره جا داد. این‌طوری زندگی ساده‌تر می‌شود و اصطلاحاً روی غلتک می‌افتد. مهارت‌های زندگی به ما یاد می‌دهند که چطور زندگی‌مان را راحت‌تر و ساده‌تر کنیم، چگونه زیست سالمی را در پیش بگیریم و چطور از وقت‌مان به‌درستی استفاده کنیم. در نتیجه، مهارت های زندگی برای کودکان و بزرگسال‌ها ضروری هستند.

ضعفی که نسل‌های فعلی و آینده ممکن است در این مهارت‌ها داشته باشند، حتما باید برطرف شود؛ به‌خاطر آنکه ناتوانی در این‌ زمینه نه تنها به زندگی شخصی آدم‌ها آسیب می‌زند، بلکه روی زندگی حرفه‌ای و کاری آن‌ها هم اثر منفی می‌گذارد.

انواع مهارت های زندگی برای کودکان

با وجود اهمیت زیادی که مهارت‌های زندگی دارند، فرزندان خیلی از خانواده‌ها تا زمان نوجوانی یا حتی جوانی، یادگیری آن‌ها را شروع نمی‌کنند و گاهی حتی در سنین بالا نمی‌توانند از پس کارهای معمول خانه و زندگی بربیایند. در خیلی از کشورهای دیگر، بچه‌ها معمولا از این لحاظ زودتر راه می‌افتند و از همان سنین پایین تا حد زیادی مستقل می‌شوند، ولی آنجا هم بعضی از خانواده‌ها در این زمینه به مشکل برمی‌خورند.

به‌ هر حال توصیه می‌کنیم صبر نکنید که دلبندتان به سن گواهینامه رانندگی گرفتن برسد؛ بلکه مهارت‌های زندگی را از همان دوران کودکی یادش بدهید. می‌توانیم بگوییم که بهترین کلاس مهارت های زندگی برای کودکان، خود زندگی و بهترین آموزگاران آن هم خود والدین هستند. نقش والدین در آموزش مهارت های زندگی به کودکان را نمی‌توانیم با نقش هیچ‌کسی مقایسه کنیم.

در پایین، تعدادی مهارت زندگی را فهرست کرده‌ایم که یاد دادنشان به بچه‌ها از نان شب واجب‌تر است. پیشنهاد می‌کنیم با اولین مورد، یعنی مهارت تصمیم گیری، شروع کنید و بسته به سن دلبندتان، رفته رفته موارد بیشتر یا سطوح بالاتری از هر مورد را به او آموزش بدهید.

این‌هم از مورد از مهارت های زندگی برای کودکان:

۱. مهارت تصمیم گیری

تصمیم‌گیری درست مهارتی است که هر کسی باید از سنین پایین آرام آرام یادش بگیرد. در ابتدا تصمیم‌های بچه‌ها در حد خوردن شکلات یا بستنی، پوشیدن کدام جوراب، بازی با کدام اسباب‌بازی و مانند این‌ها است، ولی از سن دبستان، بچه بیشتر به اهمیت تصمیم‌گیری پی می‌برد و کم‌کم می‌تواند پیامدهای خوب و بد تصمیم‌ها را بفهمد.

در روند تصمیم‌گیری، فرزندتان را همراهی کنید. کمکش کنید گزینه‌ها را سبک‌وسنگین کند، مزایا و معایب هرکدام را بیابد، سپس تصمیم نهایی را بگیرد و ببیند که چه می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم در این‌ رابطه مقاله مهارت تصمیم گیری را بخوانید.

۲. بهداشت و سلامت

هیچ وقت برای یاد دادن اصولِ بهداشتی زود نیست. ما همیشه به بچه‌هایمان می‌گوییم که حمام بروند، مسواک بزنند، دست‌هایشان را بشویند و لباس‌های زیرشان را عوض کنند، ولی کمتر پیش می‌آید که دلیلش را برای آن‌ها توضیح بدهیم.

درباره اینکه رسیدگی مرتب به سلامت و رعایت بهداشت چقدر و چرا مهم است، با دلبندتان صحبت کنید. زمانی که کودک در ابتدای راه یادگیری این مهارت قرار دارد، می‌توانید جدولی برایش بکشید و کارهای لازم را در آن بنویسید تا هربار انجامشان داد، رویش تیک بزند. بعد که روند کار عادت کرد، جدول را کنار بگذارید.

۳. مدیریت زمان

پدر و مادرها به‌خوبی می‌دانند که مدیریت زمان چقدر برای هر خانواده‌ای واجب است. بچه‌ها هم عضو خانواده هستند و علاوه‌بر رعایت مدیریت زمان والدین، خودشان هم باید این مهارت را یاد بگیرند.

اگر از سن پایین به فرزندتان یاد بدهید که ساعت را بخواند، حساب زمان را داشته باشد و سروقت به کارها و برنامه‌هایش برسد، زحمت کمتری را متحمل خواهید شد. وقت‌شناس بار آمدنِ کودک، در آینده در زندگی کاری و قرار ملاقات‌ها هم به دردش خواهد خورد.

۴. آشپزی و تهیه وعده غذا

حتی بچه‌های خیلی کوچک هم می‌توانند یاد بگیرند که چطور وعده غذا برای خودشان آماده کنند. البته که منظورمان پلوخورشت و این‌جور چیزها نیست؛ مثلا شما می‌توانید به بچه‌های پیش‌دبستانی یاد دهید که برای خودشان ساندویچ درست کنند یا بچه‌های دبستانی هم می‌توانند به‌شرط رعایت نکات ایمنی، طرز کار با مایکروویو را یاد بگیرند. در مواقعی هم که خودتان بالای سر فرزندتان باشید، او می‌تواند با نظارت شما در آشپزی کمکتان کند.

زمانی که مهارت فرزندتان در آشپزی بالا رفت، می‌تواند کارهایی مثل تهیه میان‌وعده مدرسه، پختن غذای ساده روی اجاق‌ گاز با نظارت بزرگ‌ترها و برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی را هم انجام بدهد.

۵. مدیریت مالی

همان‌طور که به بچه‌ها شمارش و جمع و تفریق را آموزش می‌دهیم، می‌توانیم یک گام دیگر هم برداریم و یادشان بدهیم که از همین حالا از این مفاهیم در زندگیشان استفاده کنند. منظورمان مدیریت پول است.

راه‌ورسم پس‌انداز کردن و درست و عاقلانه خرج کردن پول از چیزهایی هستند که در آموزش مالی به کودکان باید یادشان بدهیم. آن‌ها همچنین باید بدانند که پول علف خرس نیست و استفاده از چک، کارت بانکی و اپ‌های بانکی، هزینه به‌همراه دارد و پولشان از آسمان نمی‌آید.

۶. نظافت و تمیزکاری

شاید خیلی اوقات برای پدر و مادرها راحت‌تر باشد که خودشان تمام کارهای خانه را انجام دهند، ولی موضوع فقط این نیست؛ با کمک نگرفتن از بچه‌ها فرصت خوبی را که می‌شود در آن اهمیت تمیز نگه‌داشتن خانه را برایشان جا انداخت، از آن‌ها می‌گیریم. به‌هرحال زمانی که آن‌ها سر خانه‌وزندگی خودشان بروند، این کارها را باید خودشان انجام بدهند؛ پس بهتر است از الان چم‌وخم تمیزکاری دستشان بیاید.

برای شروع، سراغ یاد دادن کارهایی بروید که بچه‌های کم‌سن‌وسال هم از پسشان برمی‌آیند؛ مثل: مرتب کردن رختخواب، خالی کردن ماشین ظرفشویی و گردگیری. به فرزندتان بگویید که ریخت‌وپاش‌های روزانه‌اش را چطور باید جمع کند. اگر یک جدول زمانی برای کارهای خانه تهیه کنید و به او بدهید هم که چه بهتر.

۷. لباس شستن

بچه داشتن یعنی حضور همیشگی انبوهی رخت‌چرک در صف لباسشویی. بنابراین یاد دادن شستن، جمع کردن و تا زدن لباس‌ها به فرزندتان، در کنار بار آموزشیش، زحمات شما را هم کمتر خواهد کرد.

بچه‌های نوپا می‌توانند با کمک در لباس شستن کلی چیز یاد بگیرند؛ مثلا لزوم جدا کردن لباس‌های رنگی از سفید و مشکی و همین‌طور انواع بافت پارچه را. در سنین بالاتر، می‌شود از آن‌ها خواست که لباس‌های کثیف را داخل ماشین لباسشویی بیندازند. بچه‌های دبستانی هم می‌توانند یاد بگیرند که چطور باید با ماشین لباسشویی کار کنند و چقدر پودر یا مایع لباسشویی باید داخل آن بریزند. آرام‌ آرام پهن کردن لباس‌ها، تا زدن آن‌ها بعد از خشک شدنشان و گذاشتنشان داخل کشو و کمد را به فرزندتان یاد بدهید تا بعدا بتواند خودش همه مراحل کار را انجام بدهد.

۸. خرید به‌صرفه

معمولا موقعی که پدر و مادر با بچه‌های کوچکشان به خرید می‌روند، باید برای شنیدن مدام «این رو بخر» و «اون رو بخرِ» آماده باشند. شاید بچه‌ها دلشان بخواهد فارغ از قیمت و ارزش، هرچیزی را بخرند، ولی ما به‌عنوان بزرگ‌ترِ آن‌ها ارزش پول و مقایسه کردن قیمت‌ها را درک می‌کنیم. بااین‌همه اکثرمان از آموزش این مهارت ارزشمند به دلبندانمان غافل می‌شویم.

یک پیشنهاد: دفعه بعدی که در فروشگاه با جنس گرانی روبه‌رو شدید که فرزندتان اصرار دارد آن را بخرید، موبایلتان را دربیاورید و در سایت‌های مختلف به دنبال قیمت آن بگردید. به دلبندتان نشان بدهید که قیمت آن محصول در فروشگاه‌های دیگر چقدر است و چه کالاهای مشابهی هستند که شاید خریدن آن‌ها به‌صرفه‌تر باشد.

۹. سفارش غذا در رستوران

ما پدر و مادرها اغلب سعی می‌کنیم در رستوران‌ها خودمان برای فرزندمان سفارش غذا بدهیم تا کار هم برای او و هم برای کارکنان آنجا راحت‌تر شود. اما اگر بگذاریم دلبندمان خودش سفارش بدهد، علاوه‌بر جذابیتی که این مسئله برایش دارد، عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفسش هم بیشتر خواهد شد.

بعضی رستوران‌ها منوی مخصوص کودک دارند که عکس غذاها رویش چاپ شده تا بچه‌های کوچک هم بتوانند خودشان سفارش غذا بدهند. زمانی که کودک با روند سفارش دادن خوب آشنا شد، می‌تواند غذا و نوشیدنی و… همه را خودش زبانی سفارش بدهد. فقط به او یادآوری کنید که این کار را مودبانه انجام بدهد و یادش نرود از کلماتی مثل لطفا و متشکرم استفاده کند.

۱۰. لباس پوشیدن و آماده شدن

از سنین پایین می‌شود به کودک یاد داد که خودش لباس بپوشد و آماده بیرون رفتن از خانه شود. ما می‌توانیم بگذاریم که فرزندمان قبل از رفتن به رختخواب، لباسی را که فردا می‌خواهد بپوشد انتخاب کند. ساعت زنگ‌داری برایش فراهم کنید که تنظیمش برایش راحت باشد (چرا آلارم موبایل نه؟ چون داشتن موبایل برای سنین پایین توصیه نمی‌شود و ضمنا گذاشتن گوشی در نزدیکی رختخواب، برای سلامتی خوب نیست). مسواک و شانه را هم دم دستش بگذارید. می‌توانید از مجموعه ساعت، لباس‌ها، مسواک، شانه و حتی درب دستشویی عکس بگیرید و چاپ کنید یا آن‌ها را نقاشی کنید تا فرزندتان هر روز با نگاهی به آن، کارهایی را که باید قبل از بیرون رفتن از خانه انجام بدهد یادش بیاید.

۱۱. رسیدگی به خانه و تعمیرات ساده

بعضی بچه‌ها دوست دارند زمانی که بزرگ‌ترهایشان کارهای تعمیراتی خانه را انجام می‌دهند، ور دستشان باشند و کمکشان کنند. سوای تعمیرات، کارهای روتین ساده‌ای هم هست که کودکان می‌توانند با انجامشان کمک بزرگی برای پدر و مادرها باشند؛ کارهایی مثل: گذاشتن کیسه زباله در سطل‌زباله و تعویض کاغذ توالت. بچه‌های بزرگ هم می‌توانند کارهایی مانند: تعویض لامپ، باز کردن لوله فاضلاب و تعویض کیسه جاروبرقی را انجام بدهند. پس این‌ها را یادشان بدهید.

فواید آموزش مهارت های زندگی به کودکان

قوی بودن در مهارت‌های زندگی، فراتر از انتخاب رشته دانشگاه یا کارمند نمونه بودن برای کارفرما، است. این مهارت‌ها پیش‌نیازهای مهمی را برای رشد در اختیار آدم قرار می‌دهند؛ مثل: تفکر مستقل داشتن، شیوه معاشرت و دوست‌یابی و طرز رفتار در شرایط اضطراری و موقعیت‌هایی که بزرگ‌ترها ممکن است همراهشان نباشند؛ مانند: برخورد با یک فرد قلدر یا روبه‌رو شدن با ترس‌ها. 

یاد دادن مهارت‌های زندگی از سنین پایین، در حکم تمرینی برای کودک است تا روی قوه قضاوت خودش کار کند و عادات سالمی برای ثبات زندگی، حفظ سلامتی و موفقیت در طولانی‌مدت در خودش ایجاد کند.

نظر شما درباره‌ مهارت های زندگی برای کودکان چیست؟ اگر این مقاله را مفید یافتید خوشحال می‌شویم که از طریق به اشتراک گذاشتن آن با دوستان‌تان به بهتر دیده‌شدن آن کمک کنید. منتظر نظرات ارزنده‌ی شما هستیم.

منبع:

britishcouncil

ezyschooling

verywellfamily

learningliftoff