بلوغ و مراحل دوران بلوغ

دوران بلوغ یکی از بازه‌های زمانی مهم در سن هر نوجوانی است.  کودک در بلوغ شاهد یک سری تغییرات مهم  طبیعی در بدن خودش می‌شود. در سن بلوغ، کودک با تغییرات جسمی، تغییرات فیزیکی و روانی و عاطفی مواجه می‌شود و این تغییرات شاید برای برخی از والدین، جدید و نگران کننده باشند البته در مقاله نوجوانان در دوران بلوغ از نظر جسمی و ذهنی چه تغییراتی می کنند بطور کاملتر به این موضوعات پرداختیم. در این مقاله می‌خواهیم در مورد ماهیت و کلیت این سیر طبیعی سخن بگوییم. 

در ابتدا این را بدانید که شروع بلوغ از یک کودک به کودک دیگر می‌تواند متفاوت باشد. حتی کودکان یک خانواده نیز ممکن است در یک زمان متفاوت، به بلوغ برسند. 

بلوغ چیست؟

زمانی که بدن کودک به سمت یک سری تغییرات طبیعی و سلامتی مشخص حرکت کند بلوغ رخ می‌دهد. این تغییرات فیزیکی، روانی و عاطفی نشانه‌ی آن است که کودک شما از دوران کودکی وارد بزرگسالی می‌شود. با شروع بلوغ کودک پا به مرحله‌ای می‌گذارد که شاهد تغییراتی در بدن خود می‌شود، این تغییرات شامل کشش جنسی نیز هست مرحله‌ای از رشد آدمی است و در طی آن کودک وارد دوران نوجوانی می‌شود.

تاثیر بلوغ بر بدن انسان

بلوغ در کودکان همراه با نشانه‌ها و تاثیرات مختلفی خواهد بود از جمله:

• رشد و تکامل فیزیکی در داخل و خارج از بدن کودکان
• تغییر در اندام‌های جنسی کودکان
• تغییرات مغزی و ذهنی
• تغییرات اجتماعی و عاطفی

سن بلوغ در پسران و دختران

 به بلوغ رسیدن یک فرآیند طبیعی در بدن است که با تغییرات فیزیکی به وجود می‌آید. در زمان بلوغ، تغییرات در مغز کودکان باعث می‌شود تا هورمون‌های جنسی از طریق غده‌های جنسی شروع به ترشح می‌کنند. هورمون‌های جنسی دختران از تخمدان‌ها و هورمون‌های جنسی پسران از بیضه‌ها ترشح می‌شوند.

سن بلوغ پسرها

سن بلوغ و ترشح هورمون‌های جنسی معمولا برای پسران در سن 11 تا 12 سالگی می‌باشد. اگر پسران در سن 9 تا 14 سالگی به بلوغ برسند، اتفاق بدی رخ نداده است.

سن بلوغ دخترها

سن بلوغ و ترشح هورمون‌های جنسی معمولا در سن 10 تا 11 سالگی در دختران می‌باشد. البته اگر دختران در سن بین 8 تا 13 سالگی به بلوغ برسند، اتفاق بدی رخ نداده است. پس نگران نباشید، این بازه‌های سنی نیز برای بلوغ کودکان، طبیعی هستند. دوران بلوغ در کودکان می‌تواند بین 18 ماه تا 5 سال طول بکشد تا در نهایت کامل شود. 

هیچ راهی برای دانستن زمان بلوغ فرزند شما به صورت دقیق وجود ندارد. زیرا تغییرات اولیه در مغز و هورمون‌های ترشح شده در بدن کودک شما، قابل تشخیص و مشاهده نیستند. به همین خاطر، تشخیص زمان شروع بلوغ برای کودکان، کاری سخت و در عین حال غیر‌قابل انجام است.

علائم و نشانه‌های بلوغ

بلوغ در هر دو جنس با نشانه‌هایی همراه است، به طور مثال در دختران رشد پستان یا عادت ماهانه و در پسران عوض شدن صدا و رشد موهای صورت کاملا واضح است، در ادامه عمومی‌ترین نشانه‌های بلوغ در پسران و دختران را می‌خوانیم.

علائم و نشانه‌های بلوغ پسرها

• رشد موهای ناحیه تناسلی، موهای صورت یا همان ریش و سبیل و سایر قسمت‌های بدن
• بزرگ شدن بیضه و آلت تناسلی
• رشد عضلانی
• رشد سریع بدن
• آکنه
• عوض شدن صدا در پسران و داشتن حالت مردانه در صدا

علائم و نشانه‌های بلوغ دخترها

علائم بلوغ در دختران عبارتند از:

• رشد موهای ناحیه‌ی تناسلی دختران و سایر قسمت‌های بدن مانند زیر بغل
• جهش رشد که شامل بلند شدن قد و رشد جسمانی و عضلات می‌شود.
• رشد پستان
• شروع عادت ماهانه(بعد از اینکه سیر بلوغ به خوبی پیشرفت کرد)
• آکنه

تغییرات بلوغ در پسران و دختران

تغییرات جسمی و فیزیکی بدن در پسران و دختران در عین مشابهت تفاوت‌هایی دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

تغییرات بلوغ در دخترها

سن بلوغ دختران به دو بازه سنی 10 تا 11 سال و 12 تا 14 سال تقسیم بندی می‌شود. تغییرات فیزیکی بدن دختران در این دو بازه سنی بدین شرح است: 

علائم فیزیکی دوران بلوغ دخترانه در سن بین 10 تا 11 سالگی

• در این سن، سینه‌های دختران شروع به رشد می‌کنند. ممکن است سینه‌های چپ و راست دختران با سرعت متفاوتی رشد کنند و این موضوع نباید برای والدین نگران‌کننده باشد. 
• در این سن، یک جهش رشد رخ می‌دهد و ممکن است که قسمت‌های مختلف بدن دختران مانند اندام‌ها، تنه‌، پاها، گردن و … رشد سریع تری داشته باشند. 
• گاهی قسمت‌های مختلف دختران، با سرعت متفاوتی رشد می‌کنند و این موضوع برای آن‌ها دغدغه ایجاد می‌کند. ولی چون این تغییرات کاملا طبیعی هستند، والدین نباید نگران تغییرات جسمی‌‌و فیزیکی دختران خودشان مانند تغییر در سایز اندام‌های مختلف و تغییرات در ظاهر جسم و … باشند.
• در این سن، قد دختران 5 تا 20 سانتی متر رشد می‌کنند. رشد قد دختران در سن 16 یا 17 سالگی معمولا متوقف خواهد شد. 
• شکل بدن دختران در این سن تغییر می‌کند. به طور مثال ممکن است باسن دختران بزرگ تر شود.
• اندام تناسلی دختران شروع به رشد می‌کنند و همزمان با این رشد اندام تناسلی، موهای اندام تناسلی نیز رشد خواهند. به مرور زمان و هر چقدر سن دختران بالاتر می‌رود، موهای ناحیه تناسلی تیره تر و ضخیم تر می‌شوند.

تغییرات فیزیکی دوران بلوغ دخترانه در سن بین 12 تا  14 سالگی

تغییرات فیزیکی در سن بین 12 تا 14 سالگی، حدودا دو سال پس از شروع رشد سینه در دختران اتفاق می‌افتند که این تغییرات شامل موارد زیر هستند. 

• موهای زیر بغل دختران در این سن رشد خواهند کرد.
• ترشحات شفاف یا سفید از واژن دختران حدود چند ماه قبل از شروع قاعدگی دختران، آغاز می‌شود. در صورتی که ترشحات باعث آزار و ناراحتی دختران می‌شوند، می‌توانید به او استفاده از شورت آستردار را پیشنهاد دهید. در صورتی که ترشحات کودک شما بدبو است و یا کودک احساس خارش و سوزش در ناحیه واژن دارد، باید حتما با پزشک متخصص مشورت کنید.
• قاعدگی دختران عمدتا 2 تا 4 سال پس از شروع رشد سینه‌ها، شروع می‌شود. 

تغییرات بلوغ در پسرها

تغییرات فیزیکی خارجی و اصلی در دوران بلوغ پسران، در چهار بازه سنی 11 تا 12 سال، 12 تا 14 سال، 13 تا 15 سال و 14 تا 15 سال شامل موارد زیر می‌باشند. 

تغییرات فیزیکی دوران بلوغ پسرانه در سنین 11 تا 12 سالگی شامل این موارد است:

• در این زمان اندام تناسلی خارجی پسران که شامل آلت تناسلی، بیضه و کیسه بیضه می‌باشند، شروع به رشد می‌کنند. ممکن است یک بیضه، سریع تر از بیضه دیگر رشد کند و این موضوع کاملا طبیعی است. می‌توانید برای رفع نگرانی کودک خود به او اطمینان دهید که اندازه بیضه‌های مردان معمولا یکسان نیست.
• در سن 11 تا 12 سالگی، موهای ناحیه تناسلی پسران شروع به رشد می‌کنند. پس از گذشت زمان، موهای ناحیه تناسلی پسران به مرور ضخیم تر و تیره تر می‌شوند.

تغییرات فیزیکی دوران بلوغ پسرانه در سنین 12 تا 14 سالگی نیز شامل این موارد خواهد بود.

• پسران در سن 12 تا 14 سالگی، یک جهش رشد را تجربه می‌کنند. قد کودک در این سن بلندتر می‌شود. سینه‌ها و شانه‌های پسران پهن تر می‌شوند. برخی از اندام‌های مختلف بدن فرزند شما (مانند سر، صورت، دست‌ها و …) ممکن است که سریع تر از اندام‌های دیگر و یا حتی تنه رشد کنند. رشد پسران معمولا در سن 18 تا 20 سالگی متوقف خواهد شد. 
• در این سن ممکن است که سینه‌های پسران کمی ‌رشد داشته باشند. در صورتی که کودک شما از این موضوع نگران شده است، به او اطمینان دهید که این موضوع یک سیر طبیعی است و معمولا خود به خود و پس از گذشت مدت زمانی از بین می‌رود. در صورتی که سینه‌های پسر شما به مقدار زیاد و غیر‌طبیعی در حال رشد هستند، بهتر است که با پزشک مشورت کنید. 

تغییرات فیزیکی دوران بلوغ پسرانه در سنین 13 تا 15 سالگی  بدین شرح است:

• در این سن، موهای سایر قسمت بدن پسران رشد می‌کنند. زیر بازوها، روی صورت و بقیه بدن پر مو می‌شوند. معمولا در این موهای پا و موهایی که روی بازو در آمده اند، ضخیم تر می‌شوند. ممکن است رشد موها در پسران تا سن 20 سالگی ادامه داشته باشد.
• در سن 13 تا 15 سالگی پسران، هورمون تستوسترون در بدن تولید و ترشح می‌شود که این هورمون بیضه‌ها را برای تولید اسپرم تحریک خواهد کرد.
• در این زمان ممکن است که آزاد شدن اسپرم، نعوظ و یا انزال در کودک شما رخ بدهد. در این دوره از سن پسران، نعوظ بدون دلیل اتفاق می‌افتد. ممکن است در طول شب و در زمان خواب انزال رخ بدهد که این اتفاق «رویای مرطوب» نامیده می‌شود. باید برای رفع نگرانی خود در این زمان، به کودک خود بگویید که این موضوع یک سیر طبیعی در بلوغ شما می‌باشد و مردم متوجه این موضوع نخواهند شد. 

• در سن 14 تا 15 سالگی، حنجره، جعبه صوتی یا سیب آدم پسران آشکارتر می‌شود. حنجره کودک نیز در سن 14 تا 15 سالگی، بزرگ تر می‌شود. صدای کودک در این سن متفاوت شده و به اصطلاح شکسته می‌شود و در نهایت عمیق تر می‌شود. صدای برخی از پسرها در حین حرف زدن بالا و پایین می‌رود. که تمامی ‌این تغییرات به مرور زمان رفع خواهند شد. 

تغییرات فیزیکی دیگری نیز در دوران بلوغ اتفاق می‌افتند، از جمله:

تغییرات در مغز

رشد مغز کودکان بر رفتار و مهارت‌های اجتماعی دوران نوجوانی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. در سن بلوغ، فرزند شما شروع به رشد خود کنترلی می‌کند. مهارت‌های برنامه‌ریزی، حل مسئله و تصمیم‌گیری از جمله مهارت‌هایی هستند که در سن بلوغ به صورت خود به خودی کسب می‌شوند. روند رشد مغز نوجوانان تا سن 20 سالگی ادامه خواهد داشت.

تغییرات در استخوان‌ها، اندام‌ها و سیستم‌های مختلف بدن

در سن بلوغ، بسیاری از اندام‌های کودک شما بزرگ تر و قوی تر می‌شوند. در این سن عملکرد ریه‌ها بهبود پیدا می‌کنند. اندام‌ها رشد بیشتری پیدا خواهند کرد. ضخامت، تراکم و حجم استخوان‌ها نیز در سن بلوغ افزایش می‌یابند. 

کاهش تعادل در کودکان 

کودکان در دوران بلوغ بسیار سریع رشد می‌کنند. همین موضوع باعث تغییر مرکز ثقل کودکان می‌شود و ممکن است که مدت زمانی طول بکشد تا مغز با این تغییر تنظیم شود. بنابراین، ممکن است در دوران بلوغ کمی‌ تعادل کودکان تحت تاثیر قرار گیرد و احتمال آسیب دیدن فرزند شما نیز افزایش پیدا خواهد کرد. 

تغییر در قدرت فیزیکی 

در دوره بلوغ، قدرت و اندازه عضلات کودکان افزایش پیدا خواهند کرد. هماهنگی دست‌ها و چشم‌های کودک به مرور زمان بهتر خواهند شد. مهارت‌هایی که در این زمان رشد می‌کنند شامل گرفتن توپ و پرتاب کردن می‌باشند. 

تغییرات در وزن کودک 

کودک شما در دوران بلوغ، چاق‌تر می‌شود و به غذای بیشتری نیز نیاز دارد. حجم معده و روده نوجوانان در دوران بلوغ افزایش پیدا خواهد کرد. به همین خاطر، نوجوانان به انرژی، پروتئین و مواد معدنی بیشتری نیاز دارند.

در دوران بلوغ بهتر است که کودکان اقدام به مصرف غذاهای حاوی کلسیم و آهن فراوان نمایند تا رشد استخوان‌ها و گردش خون بهبود پیدا کنند. 

تغییر در الگوهای خواب 

در دوران بلوغ، ممکن است که الگوی خواب کودک تغییر کند. بسیاری از کودکان تا دیر وقت بیدار می‌مانند و تا آخر روز و نزدیک ظهر می‌خوابند. 

تغییرات در میزان عرق 

در سن بلوغ، نوع جدیدی از غده عرق در زیر بغل و ناحیه تناسلی ایجاد می‌شود. غده‌ها باکتری‌هایی که در اثر عرق کردن بر روی پوست ایجاد می‌شوند، را تغذیه می‌کنند. همین موضوع باعث ایجاد بوی بد عرق در بدن کودکان در سن بلوغ می‌شود. در این زمان رعایت بهداشت برای کودکان بسیار مهم است. 

تغییرات در پوست و مو 

در دوران بلوغ غدد موجود در پوست صورت، زیر بغل و شانه‌ها فعال تر می‌شوند و چربی بیشتری نیز تولید می‌کنند.  به همین خاطر، برخی از نوجوانان در دوران بلوغ شاهد بیماری‌های پوستی مانند آکنه‌های پوستی می‌باشند. اگر نگران پوست کودک خودتان هستید، بهتر است که ابتدا در مورد جوش و آکنه‌های ایجاد شده بر روی پوست کودک با کودک خودتان صحبت کنید. در صورتی که کودک شما نیز مانند خودتان از وجود جوش و آکنه نگران است، بهتر است که با پزشک متخصص مشورت کنید. 

در این سن ممکن است که کودکان متوجه چرب شدن سریع موهای خودشان بشوند. به همین خاطر، علاقه مند هستند که زود به زود به حمام بروند. 

تغییرات در دندان‌ها 

در حدود 13 سالگی، دندان آسیاب دوم کودک در می‌آید. دندان آسیاب سوم که به دندان عقل معروف است، ممکن است در سن 14 سالگی تا سن 25 سالگی در بیاید. ممکن است دندان‌های عقل به صورت تکی، جفتی و یا به صورت 4 تایی ظاهر شوند. احتمال اینکه دندان‌های عقل اصلا در لثه ظاهر نشوند نیز وجود دارد. 

دندان‌ها و لثه‌های سالم برای کودکان و نوجوانان ضروری هستند. بنابراین، مراقبت از دندان‌های نوجوانان بسیار مهم است. 

بلوغ زودرس

بلوغ زودرس به علت‌های مختلفی از جمله چاقی و ژنتیک خانوادگی بروز پیدا می‌کند. بلوغ زودرس به ندرت ناشی از عدم تعادل هورمونی در بدن کودکان می‌باشد. لازم به توضیح است که برای اکثریت کودکان به ویژه دختران، هیچ علت مشخصی برای بلوغ زودرس یافت نمی‌شود. 

کودکانی که بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند، ممکن است احساس‌های زیر را نیز تجربه کنند. 

• مسخره شوند. 
• احساس نیاز به خودآگاهی و خودشناسی می‌کنند.
• احتمالا خویشتن شناسی ضعیف تری دارند. 
• به احتمال زیاد زودتر شروع به کاوش جنسیت خودشان می‌کنند. 
• در اوایل سن نوجوانی و کودکی خودشان، نسبت به همسن و سال‌های خود، قد بلندتر هستند. همین موضوع باعث می‌شود که بزرگسالان و حتی کودکان به عنوان افراد بزرگسال با کودکان رفتار کنند. این کودکان بعد از اتمام زمان رشد هم قد همسن و سال‌های خودشان می‌شوند. 
• کودکان دارای بلوغ زودرس ممکن است در معرض علاقه جنسی دیگران که سن بالاتری دارند، قرار گیرند. 

بلوغ زودرس در دختران شایع تر از پسران است. دخترانی که زودتر از موعد به بلوغ می‌رسند، مهارت خویشتن شناسی کمتری دارند. همچنین، میزان افسردگی، اضطراب و اختلال در غذا خوردن آن‌ها نسبت به دیگران بیشتر خواهد بود. 

پسرانی که زودتر به بلوغ می‌رسند، مهارت خویشتن شناسی بالاتری دارند. این پسران معمولا محبوبیت بیشتری در بین همسن و سال‌های خودشان دارند.

بلوغ دیررس

بلوغ دیررس بیشتر به دلیل ژنتیک خانوادگی ایجاد می‌شود. اگر شما یا سایر اعضای خانواده، بلوغ دیررس را تجربه کرده باشید، احتمال اینکه فرزند شما نیز بلوغ دیررس را تجربه کند، افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین، بلوغ دیررس می‌تواند ناشی از سبک زندگی و مسائل اجتماعی مختلف مانند تغذیه نامناسب، استرس شدید، اختلالات خوردن و … باشد. 

بیماری‌های مزمن، شرایط هورمونی و برخی از اختلالات ژنتیکی از جمله عوامل موثر دیگری هستند که می‌توانند باعث بلوغ دیررس شوند؛ اما شیوع کمتری دارند. در صورتی‌که شما و یا فرزندتان در مورد بلوغ دیررس نگران هستید، بهتر است که با یک پزشک عمومی‌ یا متخصص بهداشت صحبت کنید. 

نوجوانانی که بلوغ دیررس را تجربه می‌کنند، معمولا نسبت به همسن و سال‌های خودشان دیرتر شروع به رشد می‌کنند. ممکن است که نوجوانان به این خودآگاهی رسیده باشند که با مشکل بلوغ دیررس مواجه شده اند؛ اما در صورتی‌که این خودآگاهی برای کودکان به وجود نیاید، ممکن است آن‌ها به دلیل رشد کندتر نسبت به همسن و سال‌های خودشان، خجالت زده شوند. 

به عنوان مثال، پسرانی که دیرتر به بلوغ می‌رسند، نسبت به دیگر پسران همسن و سال خودشان، احساس اعتماد به نفس کمتری دارند. شما والدین عزیز می‌توانید با فرزندتان در مورد بدن و احساساتش صحبت کنید. به او اطمینان دهید که در نهایت به اندازه همسن و سال‌های خودش رشد می‌کند و مشکلی وجود ندارد. در نظر داشته باشید که ممکن است شما بلوغ دیررس را از زبان متخصصین بهداشت با نام «تاخیر قانونی» بشنوید.

کودکانی که نیازهای اضافی (کودکانی که دارای بیماری، مشکلات جسمی ‌و … هستند) دارند، احتمالا مانند بقیه کودکان شاهد تغییرات فیزیکی در دوران بلوغ نیز می‌باشند. اما برخی از کودکان ممکن است به دلیل داشتن مشکلات مزمن و بیماری، شاهد به تاخیر افتادن رشد فیزیکی خودشان باشند. برای کاهش نگرانی در زمینه بلوغ دیر‌رس کودکان خود می‌توانید با یک متخصص بهداشت صحبت کنید.

در پایان اگر دچار نگرانی‌هایی در زمینه‌ی بلوغ برای فرزندان‌تان شدید توصیه می‌کنیم حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. شما چه نکات یا تجربیاتی در مورد دوران بلوغ کودکان دارید، با نوشتن در کامنت با دیگران به اشتراک بگذارید

منبع: raisingchildren

nichd