بهترین زبان های برنامه نویسی نوجوانان، راهنمای انتخاب بهترین مسیر شغلی

برنامه نویسی بی‌شک جزو مشاغل پرطرفدار و پرتقاضای دنیای امروز است و قاعدتا در آینده هم نقش پررنگی را بازی خواهد کرد. در این میان بهترین زبان های برنامه نویسی که فرزند نوجوانمان می‌تواند سراغشان برود، کدام‌ها هستند؟ در این مقاله در دانزی به سراغ بهترین زبان های برنامه نویسی نوجوانان رفته‌ایم، با ما همراه باشید.

شاید در دوران جوانی ما، یادگیری برنامه نویسی کامپیوتر به این اندازه همه‌گیر نشده بود و زبان‌های برنامه‌نویسی و منابع آموزشی آن‌ها این‌قدر تنوع نداشتند، ولی الان دیگر این‌طور نیست و هر جایی را که نگاه می‌کنیم، گوشه‌ای از ظرفیت‌های شگفت‌انگیز این علم را می‌بینیم. یاد گرفتن برنامه‌نویسی را می‌شود حتی از سنین پایین شروع کرد و اتفاقا خیلی از معروف‌ترین‌های این حوزه در دنیا، یادگیری آن را از کودکی آغاز کرده‌اند؛ تازه با امکانات زمان خودشان که بعضا هنوز اینترنت درست‌حسابی هم وجود نداشت، چه برسد به سایت‌ها، اپ‌ها و کانال‌های یوتیوب بی‌شماری که در این زمانه برای آموزش برنامه نویسی وجود دارند. 

برنامه‌نویسی کار آسانی نیست و با حوصله و فکر زیادی که می‌خواهد، به مذاق هرکسی هم خوش نمی‌آید، ولی ازطرفی برای اهلش چنان لذتی دارد که کمتر جای دیگری می‌شود پیدایش کرد. اگر فکر می‌کنید فرزندتان می‌تواند از یادگیری برنامه‌نویسی لذت ببرد و به دنبال بهترین زبان برنامه نویسی برای نوجوانان هستید، تا پایان این مطلب همراهیمان کنید.

به‌طورکلی زبان‌های برنامه‌نویسی به دو دسته «سطح بالا» و «سطح پایین» تقسیم می‌شوند که البته تقسیم‌بندیِ «صفر و یکی» نیست و بیشتر نوعی «طیف» است. ضمنا در اینجا منظور از کلمه «سطح»، دشواری، باکلاس بودن و این‌جور مسائل نیست؛ منظور، نزدیک یا دور بودن زبان از دستورات قابل درک برای دستگاه است. زبان‌های سطح بالا شباهت بیشتری به زبان‌های ما آدم‌ها دارند و یاد گرفتن آن‌ها هم ساده‌تر است؛ درحالی‌که با دیدن دستورات زبان‌های سطح پایین، مثل اسمبلی و زبان ماشین (همان صفر و یک)، رسماً چیزی دستگیرمان نمی‌شود و تنها متخصص‌های این زبان‌ها، آن‌هم به هزار بدبختی، از آن سر در می‌آورند. در کنار این، سرعت اجرای کد یا برنامه، کاربردهای هر زبان و بسترهای مناسب آن هم با دیگری فرق می‌کنند.

در انتخاب زبان برنامه نویسی باید مسائل مختلفی را در نظر بگیریم: دستگاه مقصد، کاربرد، سادگی، محبوبیت زبان در جامعه، علاقه فرد و کلی عامل دیگر.

در اینجا چند زبان برنامه نویسی پرطرفدار و محبوب ایران و دنیا در سال 2022 را برایتان آورده‌ایم. این زبان‌ها همگی سطح بالا هستند و بنابراین یادگیری آن‌ها آسان یا نسبتا آسان است.

بهترین زبان برنامه نویسی برای نوجوانان را می‌توانید از فهرست زیر انتخاب کنید:

پایتون / Python

زبان پایتون از انتخاب‌های عالی برای ورود به دنیای برنامه‌نویسی است و حتی خیلی از کسانی که از صد کیلومتری برنامه نویسی هم رد نشده‌اند اسمش را شنیده‌اند. آنچه خوبان همه دارند، این زبان همه کاره یکجا در خودش دارد: راحتی یادگیری و استفاده، ساختار ساده و دستورات گویا و خوانا، مجموعه‌ای غنی و کامل از ابزارها و کتابخانه‌های فراوان و امکان ادغام با زبان‌های برنامه‌نویسی پرطرفدار دیگر مثل سی و سی پلاس‌پلاس (کتابخانه به مجموعه کدهایی گفته می‌شود که برای انجام کاری مشخص، توسط یک یا چند برنامه‌نویس آماده شده‌اند و برنامه‌نویس‌های دیگر می‌توانند در برنامه‌هایشان از آن‌ها استفاده کنند). 

در سال‌های اخیر، پایتون همیشه در جداول محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی دنیا، در بین رتبه‌های بالا قرار داشته و چند سالی است که در کشورمان هم حسابی گل کرده و استقبال از آن بالا رفته است. پایتون را می‌توانیم یکی از آینده‌دارترین زبان‌ها بدانیم که همین حالا هم بازار کار خیلی خوبی، فعلا در ایران کمتر و در نقاط دیگر جهان بیشتر، برایش وجود دارد. در بسیاری از کشورها، برنامه‌نویس‌های پایتون سطح درآمد واقعا بالایی دارند و غول‌های فناوری برای کسانی که به آن مسلط هستند سر و دست می‌شکانند.

از پایتون می‌شود در کارهای ساده و پیچیده در حوزه‌های مختلف استفاده کرد؛ به‌ویژه در هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و علمِ داده (استخراج مفهوم و الگو از اطلاعات حجیم) که در آن‌ها عملا یکه‌تاز است. این زبان در تحلیل داده‌ها، استخراج اطلاعات از وب، علوم مختلف ازجمله علوم تجربی، مهندسی نرم‌افزار و ساخت اپ موبایل، برنامه‌نویسی بخش‌های پشت‌صحنه و غیرقابل‌مشاهده صفحات وب (بک‌اند) و اتوماسیون کارهای تکراری، به‌خوبی توانایی‌هایش را نشان داده است. البته برای بازیسازی هم می‌شود سراغ پایتون رفت، ولی دستکم فعلا برای این منظور انتخاب ایده‌آلی نیست و بهتر است دلبندتان دنبال گزینه‌های دیگری باشد.

یک ویژگی پایتون، استفاده آن از کلمات آشنای زبان انگلیسی در قالب دستورات مختلف است که باعث می‌شود تازه‌واردها با آن احساس غریبگی نکنند. درآن‌طرف خیلی از کارهایی را که در زبان‌های برنامه‌نویسی دیگر انجام دادنشان مقداری زمان می‌برد، در پایتون می‌شود با ساده‌ترین، کوتاه‌ترین و گویاترین دستورات به نتیجه رساند. به همین دلیل و دلایل دیگر، این زبان در بین برنامه‌نویسان قدیمی و حتی خیلی از کسانی هم که زبان اصلیشان پایتون نیست، نیز محبوبیت زیادی دارد. 

با توجه به محبوبیت بالای پایتون، منابع آموزشی خیلی زیادی برای آن وجود دارد؛ هم فارسی و هم انگلیسی و هم به کلی زبان آدمیزادی دیگر! کانال‌های یوتیوب، کلاس‌ها و دوره‌های حضوری و آنلاین، وب‌سایت‌ها و اپ‌های زیادی این زبان را آموزش می‌دهند. مثلا اپ معروف سولولرن (SoloLearn) چندین زبان از جمله همین پایتون را به شکل رایگان و تعاملی به کاربر یاد می‌دهد؛ آن‌هم با کمترین زحمت و صرف وقت.

جاوا اسکریپت / JavaScript

احتمالا نام زبان جاوا به گوشتان خورده باشد و شاید احتمال می‌دهید که با جاوا اسکریپت ارتباطی داشته باشد. خب، حق دارید، ولی این دو زبان محبوب، برخلاف شباهت اسمیشان که گویا نوعی ترفند بازاریابی بوده، از زمین تا آسمان با یکدیگر فرق دارند؛ تفاوتی که در ظاهر کدهای نوشته شده به این دو زبان هم به‌خوبی به چشم می‌آید. اینجا فرصت صحبت از تفاوت‌های این دو را نداریم و فقط در همین حد بدانید که اصلا و ابدا یکی نیستند.

کاربرد اصلی جاوا اسکریپت در دنیای وب است و مرورگرهای اینترنتی معروفی که با آن‌ها وب‌گردی می‌کنیم، کدهای این زبان را در جا اجرا می‌کنند. از جاوا اسکریپت برای ساخت صفحات وب و اضافه کردن امکانات به آن‌ها استفاده می‌شود؛ یعنی اضافه کردن محتویاتی مثل: انیمیشن‌ها، افکت‌ها، بخش نظرات، امکان چت داخل سایت، کلیدها و کلا اجزای قابل تعاملی که در وب‌سایت‌ها می‌بینیم (اصطلاحا برنامه‌نویسی فرانت‌اند)، اغلب با این زبان انجام می‌شود. جاوا اسکریپت در ساخت اپ‌های تحت وب و اپ‌های موبایل، ساخت سرور وب و بازیسازی هم کاربرد دارد. طراحی سایت، برنامه‌نویسی وب (فرانت‌اند و بک‌اند)، طراحی رابط کاربری و تجربه کاربری و همین‌طور مهندسی نرم‌افزار، جزو مشاغلی هستند که برنامه‌نویس‌های جاوا اسکریپت می‌توانند به دنبالشان بروند. یادگیری این زبان نسبتا آسان است و می‌شود در ابتدای راه برنامه‌نویسی به سراغش رفت.

جاوا اسکریپت حسابی پرطرفدار است و معمولا در نظرسنجی‌های مورداستفاده‌ترین زبان‌ها، رتبه‌های بالا را با پایتون شریک می‌شود و خیلی اوقات هم جایگاه اول را به دست می‌آورد؛ مثلا در آمارگیری سال ۲۰۲۲ استک اورفلو (Stack Overflow)، وب‌سایتی خوشنام و مخصوص پرسش‌ و پاسخ‌های برنامه‌نویسی که برنامه‌نویس‌های دنیا، از جمله کشور خودمان، ارادت خاصی به آن دارند، جاوا اسکریپت برای دهمین سال پیاپی، رتبه اول را به دست آورد. پس از نظر بازار کار در دنیا با یکی از بهترین‌ها روبه‌رو هستیم. در ایران هم بازار کار خوبی برای این زبان وجود دارد که البته مهارت‌های دیگر طراحی وب‌سایت، مثل زبان‌های HTML و CSS، هم در جذب نیرو تاثیرگذار هستند. می‌گویند که اگر این سه زبان را بلد باشید، بعید است که در ایران بی‌کار بمانید.

مثل پایتون، برای یاد گرفتن جاوا اسکریپت هم کم‌وکسری نداریم و کلی گزینه مختلف در دسترس خودمان و فرزندانمان قرار دارد؛ یکیش همین اپ سولولرن که در بالا درباره‌اش صحبت کردیم.

سی شارپ / C#

خانواده زبان سی در میان برنامه‌نویس‌ها جایگاهی خاص و افسانه‌ای دارد. می‌گوییم خانواده، چون چندین نوع زبان سی داریم که تفاوت‌های چشمگیری بینشان هست. سی همچنین الهام‌بخش خیلی از زبان‌ها بوده و ساختار کدهای آن، نوعی استاندارد در دنیای برنامه‌نویسی محسوب می‌شود. 

معروف‌ترین اعضای خاندان سی را می‌توانیم سی (C) و سی پلاس‌پلاس (C++) بدانیم. دراین‌میان سی شارپ درمقایسه‌با آن‌ها زبان سطح بالایی محسوب می‌شود و درنتیجه، یادگیریش نسبت به آن‌ها آسان‌تر است. سی‌شارپ را شرکت پرآوازه مایکروسافت ساخته و بنابراین پشتوانه خیلی محکمی دارد. برنامه‌های نوشته‌شده به سی، ازجمله سی‌شارپ، معمولا نسبت به زبان‌های پایتون و جاوا اسکریپت با سرعت بالاتری اجرا می‌شوند و همین مسئله آن‌ها را به انتخاب ایده‌آلی برای ساخت نرم‌افزارهای کامپیوتر، توسعه اپ‌های موبایل، بازی‌سازی و برنامه نویسی واقعیت مجازی تبدیل می‌کند. البته سی‌شارپ زبانی همه‌کاره است و در کارهای دیگر، مثل توسعه اپ‌های وب، هم کاربرد دارد؛ مثلا فناوری ASP.Net که با سی‌شارپ ساخته شده، برای ساخت وب‌سایت، اپ تحت وب و… استفاده می‌شود. معمولا سی‌شارپ هر ساله در جمع ۱۰ زبانی که بیشترین استفاده را دارند قرار می‌گیرد.

خیلی از بچه‌ها با این امید وارد دنیای برنامه نویسی می‌شوند که روزی بتوانند یک بازی‌ساز شوند. ازاین‌جهت سی‌شارپ می‌تواند بهترین زبان برنامه نویسی برای نوجوانان باشد. سال‌ها است که ساخت بازی یا همان گیم، بیشتر با «موتور بازی سازی» (انجین بازی‌سازی) انجام می‌شود.

موتور بازی‌سازی نرم‌افزاری است که ابزارهای لازم را برای ساخت گیم در اختیار کاربر می‌گذارد و به‌لطف آن، نیازی نیست که چرخ را دوباره اختراع کنیم. مثلا موتور، بسته به نوعش، خودش کار نمایش گرافیک، محاسبات ریاضی و فیزیکی، پخش صدا و کلی کار دیگر را انجام می‌دهد و می‌گذارد که بازیساز روی تولید خود بازی، نه مقدمات و حاشیه‌های آن، تمرکز کند. در این میان اغلب موتورها نیاز به برنامه‌نویسی یا اسکریپت‌نویسی هم دارند تا مکانیزم‌های بازی پیاده شود و اجزای مختلف بازی، هرکدام در جای درست قرار بگیرند. موتورهای بازیسازی زیادی در دنیا وجود دارند که یونیتی (Unity)، آنریل انجین (Unreal Engine)، کرای‌انجین (CryEngine) و گودو (Godot) جزو مهم‌ترین آن‌ها هستند.

خیلی از موتورهای بازیسازی، به‌ویژه معروف‌ترین‌هایشان، یا از زبان‌های سی پشتیبانی می‌کنند یا کدنویسی آن‌ها شباهت‌های زیادی به سی دارد. مثلا در موتور به‌شدت محبوب یونیتی که هر ساله بخش عمده‌ای از بازی‌های موبایل (و با سهمی کمتر، بازی‌های ویندوز و کنسول‌ها) با آن ساخته می‌شوند، برای اسکریپت‌نویسی از سی‌شارپ استفاده می‌شود.

یا کدنویسی بازی‌های آنریل انجین، که این بازی‌ها بیشتر برای کنسول‌های بازی و رایانه عرضه می‌شوند، عمدتا با سی پلاس‌پلاس انجام می‌گیرد. برای هردوی این انجین‌ها، آن‌قدر منابع آموزشی فارسی و انگلیسی، هم رایگان و هم پولی، هست که تمام نیازهای آدم را دراین‌زمینه رفع کند. برای یادگیری سی‌شارپ هم اپ‌ها، ویدیوها، وب‌سایت‌ها و کتاب‌های فراوانی در دسترس است و مانند دو زبان قبلی، از سولولرن هم می‌توانید برای این منظور کمک بگیرید. 

برنامه‌نویسی سی‌شارپ در خارج از کشور بازار کار خوبی دارد. خیلی از شرکت‌های بزرگ به اعتبار نام مایکروسافت، نرم‌افزارهای اختصاصی خودشان را به این زبان نوشته‌اند؛ درنتیجه برای توسعه دادن آن‌ها به دنبال نیروهایی هستند که به این زبان تسلط داشته باشد. البته میزان تقاضای بازار کار سی‌شارپ به اندازه پایتون و جاوا اسکریپت نیست. 

در ایران، سی‌شارپ عملا پرطرفدارترین زبان جهت ساخت نرم‌افزار برای کامپیوتر (نرم‌افزار دسکتاپ) محسوب می‌شود. اگر ASP.Net را هم بلد باشید که چه بهتر؛ دستتان در پیدا کردن شغل، بازتر خواهد شد.

سی اس اس و اچ تی ام ال / CSS & HTML

می‌رسیم به دو زبانی که باهم معرفیشان می‌کنیم: اچ‌تی‌ام‌ال (HTML) و سی‌اس‌اس (CSS). HTML زبان استاندارد صفحه‌های وب است و اسکلت صفحات وب‌سایت‌ها را شکل می‌دهد. درآن‌سو CSS زبانی است که با آن به صفحه‌های HTML نما و رنگ‌ولعاب می‌دهیم و عملا مکمل اچ‌تی‌ام‌ال به شمار می‌آید. می‌شود گفت که اولین قدم برای یادگیری طراحی وب‌سایت، یاد گرفتن HTML و سپس CSS است. محبوبیت و کارایی زوج HTML و CSS آن‌قدر زیاد است که در نظرسنجی سال ۲۰۲۲ استک‌اورفلو، بعد از جاوا اسکریپت در رتبه دوم قرار گرفت.

با اینکه خیلی اوقات از HTML و CSS با عنوان زبان برنامه‌نویسی یاد می‌شود، ولی درواقع آن‌ها زبان برنامه‌نویسی نیستند؛ اچ‌تی‌ام‌ال اصطلاحا یک «زبان نشان‌گذاری» است و سی‌اس‌اس هم نوعی «زبان برنامه‌نویسی ظاهری». اچ‌تی‌ام‌ال ساختار کلی صفحه‌های وب را تعریف می‌کند، ولی به‌تنهایی ظاهری نازیبا و خشک به آن‌ها می‌بخشد. با CSS می‌توانیم چیدمان، رنگ‌بندی، فونت‌ها و موارد اینچنینی را در صفحه‌های HTML تعیین کنیم.

یادگیری HTML واقعا آسان است و اصول آن را می‌شود در زمان کوتاهی یاد گرفت. البته CSS به اندازه آن راحت نیست و باوجود سادگی نسبی، کمی قِلِق دارد. یکی از منابع خوب برای یاد گرفتن این دو زبان (البته به انگلیسی)، وب سایت W3Schools است که کلی زبان دیگر را هم آموزش می‌دهد. اپ سولولرن و بی‌شمار منبع دیگر هم برای این کار در دسترس هستند.

اما می‌رسیم به بازار کار. از آنجا که HTML از ارکان کلیدی دنیای وب محسوب می‌شود، حالا حالا ها در خارج و داخل برای آن کار هست ؛ همین‌طور برای CSS، چون هر کدام از این دو بدون دیگری معنا ندارد. اصولا طراح وب‌سایت شدن، بدون این دو زبان ممکن نیست. در کل، جاوا اسکریپت، HTML و CSS سه بازیگر اصلی طراحی و برنامه‌نویسی فرانت‌اند هستند.

یک توضیح درباره تفاوت طراحی سایت و برنامه‌نویسی سایت: طراحی سایت بیشتر روی ظاهر وب‌سایت، چیدمان و ساختار صفحه‌ها، زیبایی و کاربرپسند بودن آن تمرکز دارد (فرانت‌اند)، ولی برنامه‌نویسی سایت علاوه‌بر بخش ظاهری، بخش پشت‌صحنه و مسائل فنی را هم شامل می‌شود (بک‌اند).

پی اچ پی / PHP

در دنیای اینترنت، یکی از زبان‌های محبوب برای برنامه‌نویسی بک‌اند، زبان پی‌اچ‌پی است. پی‌اچ‌پی برای ساخت وب‌سایت‌ها و اپ‌های تحت وب مورد استفاده قرار می‌گیرد و برنامه‌های نوشته‌شده به آن روی سرور (واقعی یا مجازی) اجرا می‌شوند. این زبان آن‌قدر قدرت و کارایی دارد که هسته سیستم مدیریت محتوای وردپرس (WordPress) را با آن نوشته‌اند. همین‌طور وب‌سایت دیجیکالا که قبلا با ASP.NET ساخته شده بود، از چند سال پیش با این زبان بازنویسی شد. کدهای PHP را می‌شود در کد HTML قرار داد، در قالب‌های آماده وب گنجاند و در کنار سیستم‌های مدیریت محتوای تحت وب، استفاده کرد. با آنکه کاربرد اصلی پی‌اچ‌پی در وب و بک‌اند است، ولی این‌طور نیست که مثلا برای ساخت نرم‌افزار کامپیوتر نشود از آن استفاده کرد. البته در مقایسه‌ با زبانی مثل پایتون، طبیعتا کاربردهای PHP خیلی محدودتر است.

پی‌اچ‌پی جزو ده زبان پراستفاده سال ۲۰۲۲ بوده؛ البته اگر راستش را بخواهید، در نظرسنجی استک‌اورفلو دقیقا جایگاه دهم را به دست آورده بود! در دنیای وب، PHP بیشترین میزان استفاده را در بین زبان‌های سمت سرور دارد. می‌گویند که حدود ۸۰ درصد از تمام سایت‌های اینترنتی کم‌وبیش بر PHP متکی هستند. 

پی‌اچ‌پی هم در دسته زبان‌های آسان جا می‌گیرد و برای آنکه سراغ آن برویم نیازی به یاد داشتن HTML نیست، ولی توصیه می‌شود دستکم اصول مقدماتی آن، CSS و جاوا اسکریپت را فرابگیریم. برای یادگیری PHP می‌توانیم از سایت W3Schools، اپ سولولرن و ده‌ها و صدها منبع دیگر بهره ببریم.

بازار کار جهانی PHP شاید به اندازه جاوا اسکریپت و پایتون پرتقاضا نباشد، ولی اگر متقاضی در کنار این زبان، آشنایی خوبی با پایگاه‌های داده (دیتابیس‌ها) و فناوری‌های بک‌اند داشته باشد، در دنیا برایش به اندازه کافی فرصت شغلی هست. اگر برنامه‌نویس اصطلاحا فول‌استک باشد، یعنی هم بر برنامه‌نویسی بک‌اند و هم فرانت‌اند مسلط باشد، هم فرصت‌های کاری خوبی برایش فراهم می‌شود. تا چند وقت پیش، در ایران هم اگر کسی این توانایی‌ها را می‌داشت، می‌توانست به‌راحتی گلیم خودش را از آب بیرون بکشد؛ چراکه خیلی از شرکت‌ها، سازمان‌ها و دانشگاه‌های کشور تا مدت‌ها از PHP استفاده می‌کردند و همچنان استفاده می‌کنند. حقیقتش از وضعیت الان آن اطلاع درستی نداریم، ولی تا همین اواخر که فرصت‌های شغلی حضوری و غیرحضوری برای PHP واقعا رضایت‌بخش بود.

شما چه نظری در مورد زبان‌های مختلف برنامه‌نویسی برای نوجوانان دارید، اگر تجربه یا اطلاعاتی در این زمینه دارید، لطفاً در قسمت نظرات برای ما بنویسید.

منبع: analyticsinsight