راه های ایجاد و تقویت اعتماد به نفس در کودکان

اعتماد به‌ نفس بالا نعمتی است که در زندگی خیلی به کار می‌آید و مسلما دلبندان ما باید از چیزی به این مفیدی سهمی داشته باشند. ایجاد اعتماد به نفس در کودکان موضوع بحث ما است.

بگذارید صادق باشیم؛ ما یا اعتماد به‌ نفس خوبی داریم یا آنکه کسانی را که اعتماد به‌ نفس بالایی دارند تحسین می‌کنیم (یا آنکه از دستشان حرص می‌خوریم و چه بسا می‌گوییم که ای کاش جسارت و «از خود مطمئن بودنِ» آن‌ها را داشتیم!). به‌هرحال، اعتماد به‌ نفس بالا یک‌جورهایی حسادت‌برانگیز است و پدر و مادر حتی اگر خودشان هم دراین‌زمینه قوی نباشند، دوست دارند که فرزندانشان عزت‌نفس و اعتماد به‌ نفس‌شان سر به فلک بکشد.

در ادامه درباره همین موضوع، یعنی اهمیت و ایجاد اعتماد به نفس کودکان صحبت می‌کنیم.

اهمیت اعتماد به نفس در کودکان

اعتماد به‌ نفس عاملی اساسی در زندگی انسان‌ها است و کلید موفقیت محسوب می‌شود. درمورد کودکان، اعتماد به‌ نفس یکی از عوامل موفقیت تحصیلی است. به‌همین‌خاطر پدر و مادرها باید همیشه تلاش کنند که عزت نفس و اعتماد به‌ نفس فرزندشان را بالا ببرند و همین‌طور برای اطمینان از آینده دلبندشان، فضای آموزشی غنی و سالمی در اختیار او قرار دهند.

ایجاد اعتماد به نفس کودکان چنین فوایدی برای بچه‌ها دارد:

• انجام بهتر کارها، نسبت به بچه‌هایی که ضعف اعتماد به‌ نفس دارند
• بهبود عملکرد تحصیلی و کسب نمرات بالا
• رضایت کودک از کارهایی که انجام می‌دهد و تمایل برای امتحان کردن چیزهای جدید
• تلاش برای درس گرفتن از اشتباهات
• تمرکز بیشتر روی اهداف کاری و شخصی
• لذت بردن از یادگیری و داشتن رویاهای جدید
• و مهم‌تر از همه: احترام قائل شدن برای شخصیت و تصمیمات خود

سن شکل گیری اعتماد به نفس در کودکان

طبق تحلیلی که روی اطلاعات حدود ۱۶۵ هزار شرکت‌کننده انجام شده، اعتماد به‌ نفس از حدود ۴ سالگی شروع به شکل‌گیری و بالا رفتن می‌کند. این رشد تا حدود ۱۱ سالگی ادامه خواهد داشت. بعد از آن از ۱۱ تا ۱۵ سالگی، اعتماد به‌ نفس کم‌ و بیش ثابت می‌ماند. این نتیجه جالب و دور از انتظار است؛ به‌خاطر آنکه بسیاری از متخصصین و همچنین مردم عادی این پیش‌فرض را دارند که عزت‌نفس در سال‌های آغازین نوجوانی دچار افت چشمگیری می‌شود. 

پس‌ از آن اعتماد به‌ نفس تا ۳۰ سالگی افزایش قابل‌ توجهی پیدا می‌کند و سپس در دوران میانسالی با سرعتی پایین‌تر به رشدش ادامه می‌دهد تا در حدود ۶۰ سالگی به اوج برسد و سپس تا ۷۰ سالگی در همان حد باقی بماند. بعدازآن بسیاری از سالمندان رفته‌رفته دچار افت اعتماد به‌ نفس می‌شوند.

راه های ایجاد اعتماد به نفس در کودکان

به‌عنوان پدر و مادر، رسیدگی به اعتماد به‌ نفس بچه‌ها جزو وظایف ما است. کارهای زیادی هستند که می‌توانیم انجام دهیم تا فرزندانمان احساس عزت‌نفس و اعتماد به‌ نفس داشته باشند.

برای ایجاد اعتماد به نفس کودکان این کارها را به شما توصیه می‌کنیم:

۱. بدون قید و شرط به فرزندتان محبت کنید

هر بچه‌ای باید به این باور برسد که چه در زندگی موفق باشد و چه شکست بخورد، پدر و مادرش او را دوست خواهند داشت و حمایتش خواهند کرد. اگر غیر از این باشد، انتظار آسیب‌دیدن اعتماد به‌ نفس او را داشته باشید.

۲. برایش زمان کافی و مفید بگذارید

این تعامل‌ها برای رشد فرزندتان و کیفیت روابط او با دیگران در آینده ضروری هستند. سعی کنید هر روزه زمانی را به دلبندتان اختصاص دهید.

۳. کمک کنید هدف‌های دست‌یافتنی داشته باشد

کمتر چیزی به اندازه موفقیت به افزایش اعتماد به‌ نفس آدم کمک می‌کند. به فرزندتان کمک کنید هدف‌هایی دست‌یافتنی برای خودش تعیین کند و به آن‌ها برسد. با اهدافی شروع کنید که رسیدن به آن‌ها آسان است. این‌طوری او لذت موفقیت را در همان اول می‌چشد. مثلا هدف مناسب برای یک بچه خردسال می‌تواند جمع کردن اسباب‌بازی‌هایش از روی زمین باشد.

۴. پشتکار داشتن را تشویق کنید

موفقیت و پشتکار همراه و لازمه یکدیگر هستند. فرزندتان را به سماجت داشتن تشویق کنید تا راه موفقیت را پیدا کند. زمانی که کودک دارد کار دشواری را انجام می‌دهد و تسلیم نمی‌شود، او را تحسین کنید. برایش الگو باشید و نشانش دهید که چطور می‌شود پشتکار داشت و مثبت‌اندیش بود.

۵. به او قدرت انتخاب بدهید

زمانی که آدم افسار زندگیش را در دست نداشته باشد، اعتماد به‌ نفس داشتن سخت است. با دادن قدرت انتخاب به فرزندتان، به او حس تسلط بر خود بدهید و تشویقش کنید که به قدرت قضاوت خودش اعتماد داشته باشد. این قدرت انتخاب می‌تواند به‌سادگیِ دو گزینه مختلف برای ناهار باشد یا انتخاب لباس برای بیرون رفتن.

۶. کمال‌گرایی را نکوهش کنید

اگر فرزندتان از این چاه بی‌انتها دوری نکند، زمانی که به این واقعیت پی می‌برد که آدمیزاد نمی‌تواند کامل و بی‌نقص باشد ضربه خواهد خورد و عزت‌نفسش خدشه‌دار می‌شود. به او نشان دهید که برای تلاش و پیشرفت ارزش قائل هستید و این‌ها هم از عهده هر کسی برمی‌آید.

۷. بیش‌ از حد تحسینش نکنید

دلبندتان می‌داند که چه زمانی دارید تعریف‌ و تمجید را از حد می‌گذارنید. تعریف بی‌جا می‌تواند به‌ مرور به اعتماد به‌ نفس کودک آسیب بزند. تلاش‌های معقول کودک را تحسین کنید و به‌جای کلی‌گویی سعی کنید به نقاط قوت کار او اشاره داشته باشید. مثلا به‌جای «چه نقاشی قشنگی!» بگویید: «چقدر قشنگ! خوشم می‌آید که چنین رنگ‌های متفاوتی را این‌قدر خوب کنار هم گذاشته‌ای.»

۸. بگذارید فرزندتان تعریف‌ و تمجیدهای‌تان را بشنود

زمانی که بچه‌ها صدای پدر یا مادرشان را بشنوند که دارد پیش فرد دیگری از آن‌ها تعریف می‌کند، اعتماد به‌ نفس‌شان خیلی بالا می‌رود. بچه‌ها همیشه حواسشان به ما هست؛ پس از این ویژگی به نفع خودمان و خودشان استفاده کنیم.

۹. از خودتان خوب مراقبت کنید

با مراقبت درست از خود به دلبندتان نشان می‌دهید که برای خودتان ارزش قائل هستید. این‌طوری او هم به مهم بودن خودش باور پیدا می‌کند و سعی خواهد کرد از خودش مراقبت کند. به او نشان دهید چطور باید اولویت اول خودش باشد.

چگونه اعتماد به نفس کودکان را تقویت کنیم؟

در اینجا به ۱۲ روش اشاره کرده‌ایم که با آن‌ها می‌توانید کاری کنید که فرزندتان احساس قابل بودن بکند و با تقویت اعتماد به‌ نفس خود، بیشترین بهره را از توانایی‌ها و استعدادهای خود ببرد.

این روش‌ها عبارتند از:

۱. خودتان الگوی اعتماد به‌ نفس باشید

سعی کنید سمبل اعتماد به‌ نفس باشید، حتی اگر چنین برداشتی از خودتان ندارید! اینکه بچه‌ها ببینند شما با خوشبینی و آمادگی کافی با مسائل روبه‌رو می‌شوید، الگوی خوبی برای آن‌ها است. لازم نیست کامل باشید؛ نگرانی و اضطراب خود را بپذیرید، ولی روی آن تمرکز نکنید. به‌جایش روی نکات مثبت و کارهایی که برای آماده شدن انجام می‌دهید متمرکز شوید.

۲. نگذارید کودک به‌خاطر اشتباهات سرخورده شود

به فرزندتان نشان دهید که همه اشتباه می‌کنند و مهم این است که از اشتباهات درس بگیریم، نه آنکه خودمان را به‌خاطر آن‌ها سرزنش کنیم. کسانی که اعتماد به‌ نفس دارند نمی‌گذارند ترس از شکست و اشتباه مانعشان شود؛ نه به‌خاطر آنکه از پیروزی مطمئن هستند، بلکه برای آنکه می‌دانند چطور باید با شکست روبه‌رو شوند.

۳. او را تشویق کنید که سراغ تجربیات جدید برود

نگذارید فرزندتان تمام نیروی خودش را صرف مسائلی بکند که در آن‌ها مهارت خوبی دارد. تشویقش کنید که حوزه‌های مختلف را تجربه کند. با یادگیری مهارت‌های متنوع هم اعتماد به‌ نفس او بیشتر می‌شود و هم بهتر می‌تواند به مسائل گوناگون زندگی واکنش نشان بدهد.

۴. بگذارید شکست را تجربه کند

طبیعی است که نخواهید دلبندتان تلخی شکست را بچشد، ولی بچه‌ها با آزمون و خطا یاد می‌گیرند. شکست خوردن ضمن آنکه کودک را به بیشتر تلاش کردن تشویق می‌کند، یادش می‌دهد که موفق نشدن، پایان دنیا نیست.

۵. به پشتکار و سماجت تشویقش کنید

در بخش قبلی هم به این مورد اشاره کردیم. تسلیم نشدن و دوباره ایستادن یکی از مهارت‌های مهم زندگی است. اعتماد به‌ نفس و عزت‌ نفس بالا به معنای آن نیست که همیشه در همه‌چیز موفق شویم؛ بلکه به معنای ایستادگی و استقامت برای ادامه تلاش‌ها و ناامید نشدن است.

۶. کمک کنید علایقش را کشف کند

پیدا کردن علایق شخصی می‌تواند به بچه‌ها کمک کند تا احساس هویت پیدا کنند که برای رشد اعتماد به‌ نفس حیاتی است. البته رشد استعدادها هم عزت‌نفس کودکان را بالا می‌برد.

۷. هدف تعیین کنید

در بالا از این یکی هم صحبت کردیم. تعیین اهداف ریز و درشت و رسیدن به آن‌ها باعث می‌شود که بچه‌ها احساس قدرت کنند. به فرزندتان کمک کنید تا خواسته‌ها و رویاهایش را به اهداف دست‌یافتنی تبدیل کند. برای این منظور، او را تشویق کنید که فهرستی از چیزهایی که دوست دارد انجام بدهد تهیه کند. سپس اهداف بزرگ را به بخش‌های معقولانه و کوچک‌تر تقسیم کنید.

۸. از تلاش‌هایش تقدیر کنید

اینکه از فرزندتان برای رسیدن به هدف‌هایش تمجید کنید خیلی هم خوب است، ولی مهم است که این را هم نشان دهید که صرف‌نظر از نتیجه، شما برای تلاش‌هایش هم ارزش قائل هستید. کسب و تقویت مهارت‌های جدید به زمان و توان زیادی نیاز دارد و فورا به نتیجه نمی‌رسد. بگذارید دلبندتان بداند که قدر زحماتش را می‌دانید؛ چه بحث ساخت خانه با لگوبازی باشد و چه یاد گرفتن ساز موسیقی.

۹. از کودک کمک بگیرید

زمانی که وظیفه‌ای مناسب سن بچه‌ها به آن‌ها سپرده شود، مثل جمع کردن اسباب‌بازی‌ها و کمک در شستن ظرف‌ها یا رفتن به دنبال خواهر-برادر کوچک‌تر و آوردنش به خانه، آن‌ها احساس ارزش و شایستگی بیشتری می‌کنند؛ حتی اگر غرغر کنند و ظاهرشان این‌طور نشان ندهد. درس و مشق سر جایش، ولی هیچ‌چیز جای این احساس را نمی‌گیرد که خانواده روی آدم حساب کند و به او نیاز داشته باشد.

۱۰. کاستی‌ها را بپذیرید

این همان مورد دوری از کمال‌گرایی افراطی است. ما بزرگ‌ترها می‌دانیم که کمال‌گرایی، عاقلانه و عملی نیست؛ پس بچه‌ها هم بهتر است هرچه زودتر به این واقعیت پی ببرند. بگذارید فرزندتان متوجه شود که این برداشت که دیگران همیشه خوشحال و سرحال و موفق هستند، سرابی بیش نیست و می‌تواند برایش خیلی مضر باشد. به او یادآوری کنید که انسان کامل نبودن هیچ مشکلی ندارد.

۱۱. برای موفقیت آماده‌اش کنید

به چالش کشیده شدن و زحمت کشیدن برای بچه‌ها مفید است، ولی آن‌ها باید فرصت‌هایی هم داشته باشند که مطمئن باشند می‌شود در آن‌ها به موفقیت رسید. به فرزندتان کمک کنید در کارهایی شرکت کند که احساس آرامش و اعتماد به‌ نفس کافی به او می‌دهند تا بعدا سر فرصت دنبال یک چالش بزرگ‌تر برود.

۱۲. محبتتان را نشان دهید

دوست داشتن بی‌قید و شرط را که در بالا توضیح دادیم. حتی وقتی از دست کودک عصبانی هستید، طوری رفتار کنید که بداند او و توانایی‌هایش را تحسین می‌کنید.

نقش والدین در تقویت اعتماد به نفس کودکان

بگذارید از نقش والدین در بالا بردن اعتماد به‌ نفس بچه‌ها یک جمع‌بندی داشته باشیم.

پدر و مادر با رعایت این نکات می‌توانند به ایجاد اعتماد به نفس کودکان و تقویت آن در فرزندانشان کمک کنند:

• پرهیز از تعریف‌وتمجید بیجا: همان‌طور که گفته شد، هر اندازه که تحسین بجا از کودکان خوب و مفید است، تحسین افراطی و بیجا تاثیر مخرب دارد. اگر به فرزندمان بگوییم که همین حالا هم فلان کار را خیلی خوب انجام می‌دهد، سعی نمی‌کند که در آن بهتر شود و ممکن است درجا بزند.
• تشویق کودک به دنبال کردن علایق و لذت بردن از سرگرمی‌ها: والدین باید کودک را به دنبال کردن علایقش و دستیابی به اهداف مختلف در این راه، تشویق کنند. سرگرمی‌ها یا دل‌مشغولی‌های خاص کودک هم می‌تواند چنین حکمی داشته باشد. به‌همین‌خاطر پدر و مادر باید بگذارند که فرزندشان به سرگرمی‌ها و تفریحات خاص خودش هم برسد و او را به درس خواندن محدود نکنند.

• توجه کردن به کودک: هر بچه‌ای نقاط ضعف و قوت خودش را دارد. کشف و سبک‌سنگین کردن این ویژگی‌ها بر عهده پدر و مادر است. آن‌ها باید به کارهایی که فرزندشان انجام می‌دهد و از آن‌ها لذت می‌برد توجه کنند؛ ضمن آنکه حواسشان باشد که فرصت‌های کافی در اختیار دلبندشان قرار بدهند تا او بتواند نقاط قوتش را تقویت کند. والدین باید نگاهی هم به حوزه‌هایی داشته باشند که کودک در آن‌ها ضعف دارد و در آن زمینه‌ها به او کمک کنند.
• یاد دادنِ کمک کردن و بخشیدن، به کودک: والدین باید به فرزندشان درباره بخشیدن و کمک کردن به دیگران آموزش بدهند. این کار باعث می‌شود تا کودک با اخلاقیات و ارزش‌های اجتماع آشنا شود و در کنار آن، احساس رضایت و مفید بودن بیشتری داشته باشد.
• فضایی سالم و مثبت در اختیار کودک بگذارید: مهم است که بچه‌ها محیط آموزشی غنی و سالمی داشته باشند. کودکان زمانی که در چنین محیطی هستند و به رقابت سالم می‌پردازند، اعتماد به‌ نفس‌شان بالا می‌رود.

منابع:

ezyschooling

time

childdevelopmentinfo

childmind