معرفی موثرترین شیوه‌های آموزش نظم به کودکان

 بر کسی پوشیده نیست که رعایت انضباط شخصی برای کودکان بسیار مهم است. به همین خاطر، باید  به بچه‌ها مهارت‌هایی را یاد بدهیم که برای ایجاد نظم و ‌انضباط به آن‌ها نیاز دارند. در این مقاله  در دانزی می‌خواهیم در مورد بهترین روش‌های آموزش نظم به کودکان صحبت کنیم.  

این مقاله برای من یکی اهمیت زیادی دارد چون اگر در کودکی به من یکی نظم و انضباط شخصی یاد داده بودند اکنون زندگی موفق‌تر و شادتری داشتم، از این‌ها گذشته می‌توانستم سریع‌تر به اهدافم برسم، خب از ما که گذشت امیدواریم مادران بچه‌های این نسل با درک اهمیت نظم در کودکان بتوانند دنیایی بهتر بسازند. با ما همراه باشید.

نمی‌توان گفت که بهترین روش برای یاد دادن نظم به بچه‌ها چیست، هر کودکی شخصیت متفاوت خود را دارد، این بار ما نگاهی گیرا به موضوع آموزش نظم به بچه‌ها در سنین مختلف خواهیم داشت.

چرا آموزش نظم به کودکان اهمیت دارد؟

مطمئنا هدف نهایی فرزندپروری شما باید آموزش خود انضباطی یا همان نظم شخصی کودک باشد. انضباط شخصی به کودک کمک می‌کند تا در مقابل وسوسه‌های ناسالم و اشتباه، مقاومت بیشتری از خودش نشان دهد. 

کودکان با یاد گرفتن نظم شخصی، می‌توانند متوجه شوند که باید ناراحتی‌ها و سختی‌های مربوط به رسیدن به اهداف بلند مدت خودشان را تحمل کنند. از خاموش کردن بازی‌های ویدیویی برای انجام دادن تکالیف تا مقاومت در برابر خوردن یک شکلات اضافی آن هم در زمانی که مادر به کودک هیچ نگاهی نمی‌کند، می‌توانند به کودک کمک کنند تا در آینده مسئولیت‌پذیرتر باشند.

انتخاب رویکرد مناسب برای آموزش نظم به کودکان بسیار مهم است. انضباطی که با کمک پاداش و ستایش بیش از حد به کودکان آموزش داده می‌شود، ممکن است اثربخش باشد و کودکان احساس بهتری داشته باشند؛ اما در واقعیت می‌توان گفت این که این نوع ‌انضباط، ‌انضباط منفی است که فقط در اثر ‌ترس کودکان شکل گرفته است. در صورتی که با این روش نظم به کودکان آموزش داده شود، کودکان در سنین بالاتر، عزت نفس پایین و اضطراب زیادی را تجربه می‌کنند.

آموزش نظم به کودکان زمانی نتیجه می‌دهد که قاطعانه، اما منصفانه باشد. در واقع، شما باید محدودیت‌ها و پیامدهایی را برای رفتار فرزندتان تعیین کنید و در عین حال، با رفتار خوب و دادن پاداش، او را برای رفتار خوبش تحسین کنید. انتخاب بهترین رویکرد برای آموزش نظم به کودکان، بستگی به رفتار کودک شما دارد. 

والدین به عنوان یکی از مهم‌ترین افراد زندگی کودکان، نقش بسیار مهمی در آموزش نظم به کودکان دارند. کودکان با یاد گرفتن مهارت‌های داشتن نظم، می‌توانند در آینده موفق‌تر شوند. بنابراین، آموزش نظم به کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد و نباید والدین این موضوع را فراموش کنند. 

مناسب‌ترین سن برای آموزش نظم به کودکان

انضباط شخصی به کودک شما کمک می‌کند تا یاد بگیرد در چه جایی و چه زمانی چگونه رفتار کند و چگونه رفتار نکند! زمانی که شما با فرزندتان رابطه گرم و محبت‌آمیزی داشته باشید، بهتر می‌توانید آموزش نظم به کودکان را شروع کنید. انضباط به معنای تنبیه کودکان نیست. در واقع، انضباط مثبت، بر اساس صحبت کردن و گوش دادن ایجاد می‌شود و می‌تواند کودک را به سوی اهداف زیر ببرد. 

• کودکان با یاد گرفتن نظم، می‌توانند متوجه شوند که در خانه، خانه دوستان، پیش دبستانی و … چگونه رفتار کنند. 
• کودکان با یاد گرفتن نظم می‌توانند رفتار خودشان را مدیریت کنند. آن‌ها مهارت‌های مهم مانند توانایی خوب بودن با دیگران را نیز یاد می‌گیرند. 
• کودکان با یاد گرفتن نظم، درک بهتری از احساسات پیدا می‌کنند و راحت‌تر می‌توانند احساسات خودشان را بیان کنند. 

بهتر است که کودکان از همان سنین پایین نظم را یاد بگیرند تا بتوانند در سنین بالاتر نیز از مزایای آن بهره بگیرند؛ اما ممکن است نظم در سنین پایین آموزش داده نشده باشد. برای آموزش نظم به کودکان، هیچ وقت دیر نیست و می‌توان در هر سنی نظم را به کودکان آموزش داد. فقط لازم است که برای آموزش نظم به کودکان در سنین مختلف، رویکردهای مختلفی وجود داشته باشند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم. 

آموزش نظم به نوزادان

نوزادان ممکن است برای آزمایش مهارت‌های خودشان، یک سری کارها انجام دهند و همچنین، از ایجاد اتفاقات مختلف لذت ببرند. به عنوان مثال ممکن است کودک شما دوست داشته باشد در سن نوزادی، وقتی موهای شما را می‌کشد واکنش شما را ببیند. اما نوزادان عواقب کارهای خودشان را درک نمی‌کنند و تفاوت بین درست و غلط را نمی‌دانند. بنابراین، تنبیه کردن نوزادان برای آموزش نظم به آن‌ها کارساز نیست. 

در عوض، نوزادان نیاز به مراقبت‌های صمیمانه و محبت‌آمیز دارند تا احساس امنیت پیدا کنند. بنابراین، وقتی کودک شما، موهایتان را می‌کشد، بهتر است به او بگویید «نه» و به او آموزش دهید که چگونه موهای شما را به آرامی نوازش کند. ممکن است برای آموزش دادن نوازش موها، نیاز باشد که چندین بار این کار را انجام دهید. زیرا ممکن است نوزادان در یک بازه زمانی، این موضوع را به یاد نداشته باشند. 

آموزش نظم به کودکان 1 تا 2 ساله (نوپا)

کودکان نوپا اغلب با احساسات بزرگی مانند ناامیدی و عصبانیت دست و پنجه نرم می‌کنند. مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کودکان نوپا تازه شروع به رشد کرده‌اند و ممکن است آن‌ها برای دست‌یابی به استقلال رو به رشد خودشان، کارهای مختلفی انجام دهند. 

شما می‌توانید با هماهنگ کردن احساسات، تغییر محیط پیرامون کودک، پرت کردن حواس کودک و داشتن برنامه‌ریزی از قبل، برای موقعیت‌های چالش برانگیز به فرزندتان کمک کنید تا رفتار خوبی داشته باشد. 

آموزش نظم به کودکان 3 تا 5 ساله (پیش دبستانی)

از سن 3 سالگی، بیشتر کودکان پیش دبستانی شروع به درک رفتارهایی می‌کنند که برخی قابل قبول و برخی غیرقابل قبول هستند. کودکان در سنین 3 تا 5 سال، رفتارهای مختلف را آزمایش می‌کنند و ممکن است بیش از یک بار، با یک روش خاص رفتار کنند تا در مورد عواقب آن‌ها مطلع شوند. 

شما می‌توانید با تعیین حد و مرز و شفاف بودن در مورد رفتارهای خودتان، به کودک خود کمک کنید. 

آموزش نظم به بچه‌های 6 تا 12 ساله

کودکان در سنین مدرسه ممکن است بدانند در مکان‌های مختلف باید چه رفتاری داشته باشند. برای مثال، امکان دارد بچه‌ها در مورد رفتارهای مناسبشان در مدرسه، خانه یا کتابخانه اطلاعات خوبی داشته باشند. اما باز هم کودکان در سنین مدرسه به والدین و بزرگترها نیاز دارند تا به آن‌ها یادآوری کنند چگونه رفتار خوب داشته باشند و به رفتار خوب آن‌ها پاداش دهند. 

در برخی از کشورهای جهان، معلمان روش‌های مثبتی را برای مدیریت رفتارهای چالش برانگیز کودکان در کلاس درس و زمین بازی را اتخاذ می‌کنند. اگر در مورد رفتار فرزندتان نگران هستید، می‌توانید به عنوان اولین قدم با معلم فرزندتان صبحت کنید. 

روش‌های آموزش نظم به کودکان 

برای آموزش نظم به کودکان مهم است که از چه روش‌هایی کمک بگیریم. قطعا والدین با اطلاع از بهترین روش‌های آموزش نظم به کودکان، می‌توانند به کودکان کمک کنند تا در آینده مسئولیت‌پذیرتر باشند. از جمله روش‌های مناسب برای آموزش نظم به کودکان عبارتند از:

مورد اول؛ ساختار و برنامه‌ریزی برای کودک ایجاد کنید

هر روز برای کودک خود یک برنامه مشابه ایجاد کنید تا کودک طبق همان روال پیش برود و به آن عادت کند. وقتی کودکان بدانند که قرار است دقیقا چه کاری انجام دهند، کمتر از مسیر خودشان خارج می‌کنند و به دنبال انجام فعالیت‌های دیگر می‌روند. 

یک برنامه صبحگاهی خوب به بچه‌ها کمک می‌کند تا بدانند چه زمانی وقت صبحانه خوردن، شانه زدن موها، مسواک زدن و لباس پوشیدن است. یک برنامه ریزی خوب برای زمان بعد از مدرسه، می‌تواند به بچه‌ها آموزش دهد که چگونه زمان خود را بین کارهای خانه، تکالیف و فعالیت‌های سرگرم‌کننده در اوقات فراغت تقسیم کنند. یک برنامه ریزی منظم قبل از خواب به بچه‌ها کمک می‌کند تا سریع‌تر و منظم‌تر به رختخواب بروند. 

سعی کنید که روال و برنامه‌ریزی زندگی فرزندتان را ساده‌تر نگه دارید. کودک شما با تمرین یاد خواهد گرفت که چگونه بدون کمک شما، این روش‌های برنامه ریزی را اجرا کند و به برنامه خودش پایبند باشد. 

مورد دوم؛ دلیل پشت قوانین خود را توضیح دهید

اگر می‌خواهید به کودکان یاد بدهید که چگونه انتخاب‌های سالمی داشته باشند، یک رویکرد معتبر را دنبال کنید. چون رویکرد مناسب می‌تواند به بچه‌ها کمک کند تا دلایل قوانین وضع شده برای خودشان را درک کنند. به جای این که به کودک خودتان بگویید «فعلاً تکالیف خودت را انجام بده، چون من می‌گویم»، دلیل اصلی این قانون را توضیح دهید.

شما می‌توانید به کودک بگویید: «این انتخاب خوبی است که ابتدا تکالیف خودت را انجام بدهی. پس از انجام تکالیف می‌توانی وقت آزادی داشته باشی تا کارهای دیگری را هم انجام بدهی». توضیح در مورد دلایل قوانین به فرزند شما کمک می‌کند تا دلایل اساسی قوانین شما را درک کند. به جای اینکه کودک شما فقط در ذهن خودش بگوید، چون مادرم گفت تکالیفم را انجام دهم این کار را انجام دادم، او متوجه می‌شود که چرا به او گفته‌اید که این کار را انجام دهد. در واقع، کودک شما متوجه می‌شود که قوانین بر اساس اهداف خاصی تعریف شده‌اند و همگی به نفع او هستند. 

البته باید به این موضوع هم توجه داشته باشید که نباید سخنرانی‌های طولانی را شروع کنید که فرزند شما خسته شود. اما دادن یک توضیح کوتاه و سریع در مورد درست بودن باورهای خودتان، می‌تواند به فرزندتان کمک کند تا انتخاب‌ها را بهتر و درست‌تر درک کند. 

مورد سوم؛ اجازه دهید کودکان عواقب کارهای خودشان را درک کنند

یکی از بهترین روش‌های آموزش نظم به کودکان این است که به او اجازه دهید تا عواقب کارهای خودش را درک کند. گاهی اوقات عواقب طبیعی می‌توانند بهترین درس برای زندگی کودک شما باشند. به طور مثال، اگر یک کودک همیشه فراموش می‌کند قبل از خروج از خانه کت خودش را همراه خودش ببرد؛ نیازی نیست که شما هر روز برای دادن کت به او، راهی مدرسه شوید. شاید اگر کودک بتواند با پیامد رفتار خودش که احساس سرما در زمان استراحت است، مواجه شود بهتر بتواند دلیل اصرار شما برای برداشتن کت را درک کند. احتمالا کودک شما با تجربه سرما، دفعه بعدی کت را همراه خودش می‌برد، چون می‌داند که اگر کت نداشته باشد احساس سرما می‌کند. 

در برخی از مواقع، کودکان نیاز به نتایج منطقی دارند. کودکی که بیش از حد بی‌ملاحظه با لپ تاپ مادرش بازی می‌کند و به آن آسیب می‌زند وقتی لپ‌تاپ خراب شد و دیگر نتواند با آن بازی کند، یاد می‌گیرد که با وسایل این‌چنینی بهتر و ملایم‌تر رفتار کند. یا اگر کودکی صبح‌ها برای بیدار شدن از خواب و رفتن به مدرسه کلی ناراحتی و مشکل مثل خستگی و کلافگی دارد یاد می‌گیرد شب‌ها باید به موقع بخوابد تا صبح قبراق و سرحال از خواب بیدار شود.

شما نباید از قدرت خودتان برای آموزش نظم به کودکان استفاده کنید. تلاش برای وادار کردن کودکتان جهت انجام یک کار، نظم و انضباط را به او آموزش نمی‌دهد. شما می‌توانید به فرزندتان آموزش دهید که اگر انتخاب نامناسبی داشته باشد، چه پیامدهای منفی را تجربه خواهد کرد؛ اما پس از دادن توضیحات، می‌توانید اجازه دهید که فرزندتان انتخاب درستی داشته باشد. 

شما می‌توانید برای آموزش نظم به کودکان جهت جمع کردن اسباب بازی‌ها به او بگویید :«اگر اسباب بازی‌های خودتان را جمع کنید، می‌توانید زمان بیشتری برای بازی کردن در بیرون داشته باشید.» اگر کودکان نپذیرفتند، می‌توانید نتیجه را به آن‌ها نشان دهید. اما نیازی نیست که سر آن‌ها فریاد بکشید و یا سعی کنید که آن‌ها را مجبور به انجام کاری کنید. 

در نظر داشته باشید که بچه‌ها باید یاد بگیرند که چگونه به تنهایی و با بررسی پیامدهای رفتار خودشان، تصمیمات درستی داشته باشند. 

مورد چهارم؛ به رفتار کودک خودتان قدم به قدم شکل دهید

انضباط شخصی یک فرآیند خاص است که ممکن است در طی سال‌ها اصلاح گردد. شما می‌توانید از راهبردهای انضباطی متناسب با سن برای شکل دادن به رفتار کودک خودتان به صورت قدم به قدم استفاده کنید. 

به جای اینکه انتظار داشته باشید تا یک کودک 6 ساله، به طور ناگهانی بتوانید برنامه صبحگاهی خودش را بدون هیچ یادآوری انجام دهد، بهتر است که از یک پوستر دست‌ساز یا مثلا اینفوگرافی تصویری روی دیوار استفاده کنید. در این پوستر می‌توانید به کودک یادآوری کنید که شانه کردن موها، مسواک زدن و لباس پوشیدن را انجام دهد. حتی شما می‌توانید از کودک خودتان در حین انجام هر یک از این فعالیت‌ها عکس بگیرید و این پوستر را با عکس‌های کودک خودتان بسازید. 

در صورت لزوم می‌توانید به کودک خودتان یادآوری کنید تا به پوستر نظمش نگاه کند. به او توضیح دهید که هر زمان بخواهد می‌تواند به پوستر نگاه کند و کارهای خودش را به تنهایی انجام دهد. پس از گذشت مدت زمانی، متوجه می‌شوید که کودکان نیاز به یادآوری کمتری دارند و حتی دیگر نیازی به پوستر نخواهند داشت. 

هر زمان که فرزندتان مهارت جدیدی یاد می‌گیرد یا استقلال بیشتری کسب می‌کند، می‌توانید به او آموزش دهید که هر بار با یک قدم کوچک پیشرفت داشته باشد. 

مورد پنجم؛ رفتار خوب را تحسین کنید

هر زمانی که فرزند شما نظم و انضباط خوبی داشت، او را تحسین کنید. شما می‌توانید به کودک خودتان بگویید که دوست دارید این رفتار را بیشتر در او ببینید. به عنوان مثال، به جای اینکه به کودک بگویید «بهتر بود وقتی عصبانی بودی برادرت را کتک نمی‌زدی.» به او بگویید «بهتر بود که از کلمات برای حل مشکل استفاده کنی.»

گاهی اوقات رفتارهای خوب کودکان مورد توجه قرار نمی‌گیرند و این موضوع برای کودکان و آموزش نظم به کودکان، مطلوب نیست. تحسین کردن رفتارهای بچه‌ها می‌تواند باعث شود که کودکان آن رفتار خوب را بیشتر تکرار کنند. 

زمانی که کودکان کارهای خودشان را بدون نیاز به یادآوری انجام می‌دهند، شما می‌توانید آن‌ها را تحسین کنید. به آن‌ها بگویید :«خیلی عالی است که قبل از اینکه ما به شما بگوییم، کارها و تکالیف خودتان را انجام می‌دهی.» یا مثلا به او بگویید «من خیلی به تو افتخار می‌کنم که امروز تصمیم گرفته‌ای به تنهایی اتاقت را تمیز کنی.»

اگر از شستن ظرف‌ها توسط کودک خودتان لذت می‌برید، می‌توانید به او بگویید که این خیلی خوب است که پس از خوردن غذا، ظرف‌ها را می‌شویید. 

مورد ششم؛ به کودک خودتان مهارت حل مسئله را آموزش دهید

کودکان می‌توانند برای حل مسائل مختلف با همدیگر همکاری کنند. گاهی اوقات پرسیدن از بچه‌ها در مورد اینکه فکر می‌کنند چه چیزی مفید است، می‌تواند یک چشم‌انداز خوب ایجاد کند تا راه حل‌های خلاقانه داشته باشند همینطور به تقویت خلاقیت کودک نیز کمک میکند. 

ممکن است یک راه حل نسبتا ساده برای یک مشکل رفتاری کودک وجود داشته باشد. به طور مثال، کودکی که برای پوشیدن به موقع لباس برای مدرسه تلاش می‌کند، می‌تواند با انتخاب لباس خودش شب قبل، در زمانش صرفه جویی کند. 

اما مشکلات پیچیده‌تر ممکن است نیازمند یک سری مداخلات از نوع آزمون و خطا باشند. نوجوانانی که تکالیف خودشان را انجام نمی‌دهند، ممکن است برای اینکه انگیزه بیشتری جهت انجام تکالیف داشته باشند، نیاز به تغییر چندین چیز هم داشته باشند. سعی کنید که ابتدا یک امتیاز را حذف کنید و یا به او بگویید تا بیشتر در مدرسه بماند و تکالیف خودش را انجام دهد. به تلاش برای پیدا کردن راه حل‌های مختلف ادامه دهید تا بتوانید در نهایت بهترین راه را پیدا کنید تا کودک شما با کمک آن، نظم بیشتری پیدا کنید. 

مورد هفتم؛ کودکان از شما الگو می‌گیرند

بچه‌ها با تماشای بزرگسالان در مورد رفتارها الگو می‌گیرند. اگر فرزندتان متوجه شود که شما به جای شستن ظرف‌ها دارید تلویزیون می‌بینید، قطعا برایش جا می‌افتد که نظم چندان مهم هم نیست، بچه‌ها می‌بینند، الگو می‌گیرند و همینطوری عمل می‌کنند. بنابراین، الگوسازی برای آموزش نظم به کودکان را در اولویت قرار دهید. بهتر است که اگر عادت بدی دارید، آن را رفع کنید و به کودک خودتان بگویید که به دنبال بهتر شدن هستید. 

مورد هشتم؛ به رفتار خوب پاداش دهید

دادن پاداش می‌تواند مشکلات رفتاری کودکان را رفع کند. کودک پیش دبستانی که شب‌ها زود به رختخواب می‌رود، می‌تواند با داشتن یک جایزه‌ی کوچک مثل خریدن یک صفحه استیکر مورد‌علاقه‌اش، انگیزه بهتری برای رفتن به رختخواب بگیرد. دقت داشته باشید که دادن پاداش به کودک باید کوتاه مدت باشد و شما پس از آموزش نظم به کودک خودتان، آن را حذف کنید. 

به خاطر داشته باشید که پاداش‌های زیادی وجود دارد که هزینه‌‎ای را به دنبال ندارند. از امتیازات اضافی مانند اجازه دادن برای بازی کردن بیشتر  برای ایجاد انگیزه در فرزندتان برای مسئولیت پذیری بیشتر استفاده کنید.

شما چه نظری درباره‌ی روش‌های دیگر یاد دادن نظم به کودک می‌دانید، نظرات و تجربیات خود را با ما و خوانندگان دانزی به اشتراک بگذارید.

منابع:

verywellfamily

raisingchildren