چگونگی شکل گیری شخصیت کودکان

چه مواردی در زندگی یک خانواده باعث شکل گیری شخصیت کودکان در آن خانه می‌شود. در این مقاله در دانزی با موشکافی کامل این قضیه با شما خواهیم بود. با دانزی همراه باشید.

شکل گیری شخصیت کودکان

«چگونه به آدمی‌که امروز هستم تبدیل شده‌ام؟» ممکن است همه شما هر از گاهی، به این سوال فکر کرده باشید. والدین، همسن و سالان، خلق و خو، احساس قوی از خود و تجربیات زندگی، می‌توانند بر روی شکل گیری شخصیت تاثیر داشته باشند و باعث شوند که به انسانی که امروز هستیم، تبدیل شویم. رشد اجتماعی و شخصیتی کودکان، تاثیر بسیار مهم بر روی روابط اجتماعی آن‌ها، نوع رفتار و حتی آینده زندگی آن‌ها دارد. 

بنابراین، بسیار مهم است که در مورد عوامل موثر بر روی شکل گیری شخصیت کودکان اطلاعات کافی کسب کنیم. در این مقاله در مورد تمامی‌عوامل موثر بر روی شکل گیری شخصیت کودکان، به طور کامل صحبت می‌کنیم.  

شخصیت کودکان از چه سنی شکل می‌گیرد؟

کودکان 3 تا 5 سال، تا حدی می‌توانند مقصود خودشان را با کلمات بیان کنند. کودکان پیش دبستانی، خودکنترلی بیشتری پیدا می‌کنند و سعی می‌کنند که به جای تکیه کردن به شما و یا مربیان، به خودشان تکیه کنند. کودکان پیش دبستانی یاد می‌گیرند که وقتی هیجان‌زده و‌ترسیده و ناراحت هستند، چگونه خودشان را آرام کنند و از نظر عاطفی، کمتر از خودشان واکنش نشان می‌دهند.

کودکان پیش دبستانی، در حال افزایش اعتماد به نفس خودشان هستند. آن‌ها در مورد نحوه رفتار با دیگران، اطلاعات و تجربه بسیار زیادی به دست می‌آورند. در سن 5 سالگی، بچه‌ها درک می‌کنند که پدر و مادرهایشان نیز احساسات و نیازهای خودشان را دارند. آن‌ها در این سن، نگران پدر و مادر خودشان نیز می‌شوند. پس از سن 5 سالگی، کودکان راحت‌تر محبت می‌کنند و ممکن است که تمایل بیشتری به همکاری کردن با دیگر اعضای خانواده داشته باشند. 

عوامل موثر در شکل گیری شخصیت کودکان

عوامل زیادی وجود دارند که بر روی شکل گیری شخصیت کودکان، تاثیر می‌گذارند. والدین، تعامل با اجتماع، شخصیت کودک و … از جمله این عوامل محسوب می شوند.

والدین

کودک از بدو تولد خودش، با اولین افرادی که در ارتباط است والدین هستند. همه کودکان دلبسته پدر و مادر خودشان هستند، چون از کودکی از آن‌ها مراقبت کرده‌اند. رابطه بین نوزاد و مادر، تاثیر بسیار زیادی بر روی رشد اجتماعی کودک دارد. همانطور که کودکان بزرگ‌تر می‌شوند و به سنین بالاتر و پیش دبستانی می‌رسند، نحوه رفتارشان با والدین هم متفاوت می‌شود.

درک اجتماعی

همانطور که ذکر کردیم روابط موجود در خانه، می‌توانند به طور گسترده‌ای، باعث ایجاد مهارت‌های اجتماعی، عاطفی و گسترش درک اجتماعی شوند. کودکانی که به درک اجتماعی خوبی می‌رسند، رفتار متفاوت‌تری نسبت به دیگر کودکان دارند. آن‌ها یک بینش آگاهانه‌ای از اطراف خودشان دارند و می‌توانند بهتر از دیگران شرایط را درک کنند. 

شخصیت

چگونگی شکل گیری شخصیت کودکان

رشد اجتماعی و شخصیتی در دوران کودکی، از طریق تعاملات اجتماعی، بلوغ بیولوژیکی و نگرش کودک از جهان اطراف خودش، پدیدار می‌شود. این تعاملات، تاثیر بسیار زیادی بر روی چگونگی شکلگیری شخصیت کودکان و درک اجتماعی آن‌ها دارند. 

برای درک رشد اجتماعی و شخصیتی کودک، باید از سه جنبه به این موضوع نگاه کنیم. اول اینکه محیط اجتماعی که کودک در آن زندگی می‌کند، می‌تواند تاثیر بسیار زیادی روی شکل گیری شخصیت کودکان داشته باشد. دوم، بلوغ بیولوژیکی کودک است که از رشد شایستگی‌های اجتماعی و عاطفی، حمایت می‌کند و اساس خلق و رفتارهای کودک است. سوم، نگرش کودک در حال رشد از خود و دنیای اجتماعی است. 

بنابراین، شکل گیری شخصیت کودکان از تعامل مستمر بین جنبه‌های اجتماعی، بیولوژیکی و نگرش کودک از خود و رشد روانی، رخ می‌دهد. 

نقش والدین در شکل گیری شخصیت کودکان

در حالی که شکل گیری شخصیت کودکان، به صورت خود به خودی و طبیعی شکوفا می‌گردد؛ کارهای زیادی وجود دارند که می‌توانید برای کمک به شکل گیری بهتر شخصیت کودکان خود انجام دهید که عبارتند از:

1. به یاد داشته باشید که فرزند شما منحصر به فرد است 

کودکان شخصیت‌های متفاوتی نسبت به دیگران و حتی خواهر و برادر خودشان دارند. بنابراین، والدین باید با تکیه بر رشد شخصیت سالم بر اساس نوع رفتارهای کودک، نقاط قوت و ضعف آن، کمک به شکل گیری شخصیت کودک کنند. 

2. بازی کردن را تشویق کنید 

بازی تاثیر بسیار زیادی بر روی رشد و شکل گیری شخصیت کودک دارد. کودکان با بازی کردن، می‌توانند شخصیت خودشان را بیشتر از قبل شکوفا کنند. چرا که بازی می‌تواند باعث رشد جسمی، ذهنی و عاطفی کودکان شود. با انواع بازی‌ های دسته جمعی آشنا شوید. 

بازی کردن به کودکان یاد می‌دهد تا در یک گروه همکاری داشته باشند. درگیری‌هایی که در بازی ایجاد می‌شوند را حل کنند. تخیل خودشان را توسعه دهند و نقش‌های مختلف را در بازی امتحان کنند. وقتی بچه‌ها بازی می‌کنند، یاد می‌گیرند که چگونه تصمیم گیری کنند و در صورت نیاز از خودشان دفاع کنند. حتی برخی از کودکان می‌توانند با خلق کردن، کشف کردن و مدیریت کردن بازی، لذت بیشتری از بازی ببرند. 

3. به کودک خود برچسب نزنید

اگر دوست دارید که شکل گیری شخصیت کودکان به صورت خود به خودی باشد و شما و دیگران تاثیری روی شکل گیری آن نداشته باشید، بهتر است که از برچسب زدن به کودک خودتان خودداری کنید. مثلا نیازی نیست که به کودک پیش دبستانی خودتان برچسب رئیس، خشن، لوس و هر چیز دیگری بزنید. 

4. برای کودک خود الگو باشید 

5. به ذات کودک و روش‌های تربیتی خود توجه داشته باشید

هر کودکی ذات و طبیعت خاص خودش را دارد. نیازی نیست که شکل گیری شخصیت کودک خود را به ذات او واگذار کنید؛ یا بالعکس بدون توجه به شخصیت اولیه او، از روش‌های تربیتی مختلف استفاده کنید. هم‌تریبت و هم ذات کودک، بسیار مهم‌اند و می‌توانند باعث شکل گیری شخصیت کودکان شوند. 

6. اجازه دهید که فرزندتان خودش باشد، نه تصویری از شما 

شاید شما برون گر، ساکت یا خجالتی باشید. ممکن است دوست داشته باشید که فرزند شما هم مانند شما رفتار کند. اما بسیار مهم است که اجازه دهید تا فرزندتان خودش باشد و دوستانی را انتخاب کند که خودش به آن‌ها علاقه دارد. 

7. از کودک خود حمایت کنید 

راه‌های مختلف دیگری نیز برای کمک به شکل گیری شخصیت کودکان توسط والدین وجود دارند. برای مثال، می‌توانید برای کودک خودتان کتاب بخوانید و یا زمان مشاهده تلویزیون را برای او محدود کنید. سعی کنید که علایق کودک پیش دبستانی خود را شناسایی کنید و آن‌ها حمایت کنید. تجربیات کودک خود را گسترش دهید. 

نقش دوستان در شکل گیری شخصیت کودکان

روابط والدین و فرزندان، تنها رابطه عاطفی مهم در زندگی کودکان نیستند. روابط میان کودکان و همسن و سال‌ها نیز بسیار مهم‌اند. تعامل کودک با یک کودک دیگر از نظر سنی، مهارت و دانش مشابه است. این موضوع می‌تواند باعث رشد بسیاری از مهارت‌های اجتماعی کودک شود و این مهارت‌ها برای مابقی زندگی کودک بسیار ارزشمند خواهند بود. 

کودکان در روابط میان همسن و سال‌های خودشان، یاد می‌گیرند که چگونه با کودکان دیگر رابطه‌ای را آغاز کنند و در نهایت آن را حفظ نمایند. مهارت‌هایی مانند نوبت گرفتن، سازش کردن با دوستان، چانه‌زنی و … را یاد می‌گیرند تا بتوانند با دوستان خودشان ارتباط داشته باشند. 

در رابطه کودک با همسن و سال‌ها، بازی اهمیت بسیار ویژه‌ای دارد. کودکان یاد می‌گیرند که چگونه با همسن و سال‌های خودشان بازی کنند و اسباب بازی‌های خود را با آن‌ها به اشتراک بگذارند. آنها متوجه می‌شوند که باید در صورت نیاز راه حل‌های جدید برای بازی کشف کنند و هزاران فعالیت دیگر که شاید تا به حال تجربه نکرده‌اند. 

از مهم‌ترین مزیت‌های روابط با همسن و سال‌ها، می‌توان به یاد گرفتن همکاری با دیگران اشاره کرد. کودکان یاد می‌گیرند که در گروه‌های مختلف، با دیگران برای رسیدن به هدف مشترک همکاری کنند و حتی از آن‌ها حمایت نمایند. 

اگرچه روابط میان همسن و سال‌ها، می‌تواند بسیار بر روی شکل گیری شخصیت کودکان تاثیر مثبت داشته باشد؛ اما پذیرفته نشدن توسط همسن و سالان، می‌تواند باعث ایجاد رفتارهای منفی در کودک شود. به خصوص اگر کودک با رفتارهای پرخاشگرانه، طرد گردد. 

مقایسه اجتماعی با همسن و سال‌ها، می‌تواند یک ابزار مهم برای ارزیابی مهارت‌ها، دانش و ویژگی‌های شخصیتی کودکان باشد. اما ممکن است برخی از کودکان احساس کنند که نمی‌توانند مانند دیگران خوب به نظر برسند. 

با افزایش سن و رسیدن به سن نوجوانی، نوجوانان روابط عمیق‌تری را با دوستان خودشان تجربه می‌کنند. در این روابط، شخصیت کودکان برای دوستانشان افشا می‌شود. آسیب پذیری کودک افزایش پیدا می‌کند و احتمال خیانت به دوستان، باعث ایجاد فشارهای روانی در کودک (در بعضی از مواقع) می‌گردد که همگی می‌توانند بر روی دیدگاه شخصیتی کودک از جهان تاثیر بگذارند. 

نقش محیط‌های آموزشی در شخصیت کودکان

بچه‌ها در چند سال اول زندگی خودشان، با والدین خود زندگی می‌کنند. والدین نیز مانند یک معلم و مربی، کودک خود را تربیت می‌کنند و مهارت‌های ضروری را در کودک شکل می‌دهند. اما پس از اینکه کودک توانایی رفتن به محیط‌های آموزشی مانند مهد کودک و مدرسه را داشت، جنبه دیگری از شخصیت کودک رشد پیدا می‌کند. محیط‌های آموزشی می‌توانند تاثیر زیادی روی شکل گیری شخصیت کودکان داشته باشند که عبارتند از:

محیط آموزشی، فضایی برای رشد تحصیلی کودکان است

در محیط‌های آموزشی، هدف اصلی و پایه این است که فرزندان از نظر تحصیلی، قوی شوند؛ اما دانش آکادمیک، فقط می‌تواند بر روی جنبه‌ای از شخصیت کودک تاثیر بگذارد. کودک با این دانش، می‌تواند از چیزهای اطراف خودش مطلع شود و با دانش سطحی خودش، درک کمی‌ از محیط پیرامون خود داشته باشد. اما تاثیر واقعی رشد تحصیلی در کودک، درک او از محیط پیرامون نیست. 

کودک می‌تواند در مدرسه، صحبت کردن بدون‌ تردید را یاد بگیرد. زمانی که کودک در امتحانات نمره خوبی می‌گیرد، اعتماد به نفسش افزایش پیدا می‌کند. زمانی که از کودک شما درخواست می‌شود تا به یک سوال پاسخ دهد، کودک سعی می‌کند که بر‌ترس و واکنش‌های منفی خودش غلبه کند و به سوال پاسخ دهد. 

با نوشتن شعر، متن و یا نامه، مهارت‌های نوشتاری در کودک تقویت می‌شود. همچنین، کودکان می‌توانند با حل کردن مسئله ریاضی پای تخته، مهارت حل مسئله را در خودشان تقویت کنند.

برای کودکان یک محیط آموزشی ایجاد کنید

زمانی که بچه‌ها به دنیا می‌آیند، یک ذهن مانند تخته خالی دارند که پس از گذشت زمان با چیزهایی که از اعضای خانواده، دوستان و یا والدین یاد می‌گیرند، در این تخته سفید نوشته می‌شوند. زمانی که فرزند شما به مدرسه وارد می‌شود، با محیطی برخورد می‌کند که هر فردی دارای سلیقه و علایق خاص خودش است. بنابراین، کودکان سعی می‌کنند که با این افراد ارتباط برقرار کنند و دانش خود را نسبت به موضوعات مختلف، توسعه دهند. 

کودکان در محیط‌های آموزشی، یاد می‌گیرند که چگونه در یک گروه فعال باشند. دایره لغات و تسلط خودشان را افزایش می‌دهند و می‌توانند شاهد بهبود رشد شخصیتی کودکان خودشان باشند. 

مدرسه‌ی خوب می‌تواند توسعه شخصیت را تضمین می‌کند

شخصیت کودکان، مهم‌ترین بخش رشد اجتماعی آن‌هاست. شخصیت شامل رفتارها و گفتارها در هنگام تعامل با محیط اطراف است. شاید تا به حال شنیده باشید که شخصیت هر فرد زمانی پدیدار می‌شود که در یک موقعیت سخت و دشوار قرار بگیرد. در مدارس نیز کودکان در موقعیت‌های سخت قرار می‌گیرند و سعی می‌کنند که رفتارهای خودشان را کنترل کنند. گاهی اوقات ممکن است که کودکان، الگو گرفتن از دوستان و همسن و سال‌ها و یا حتی معلمان، را انتخاب کنند. 

زمانی که معلمان، شروع به تدریس می‌کنند و یک داستان خوب را برای کودکان می‌خوانند، کودکان ارزش‌های اخلاقی داستان را یاد می‌گیرند. بچه‌ها یاد می‌گیرند که گاهی می‌توانند از دیگران مداد قرض کنند و بعد از اینکه کار خود را انجام دادند، با برگرداندن مداد از دوست خودشان تشکر می‌کنند. 

زمانی که بچه‌ها برای ورود و خروج به کلاس، اجازه می‌گیرند؛ ارزش رضایت دیگران را بیشتر درک می‌کنند. زمانی که در یک مسابقه در مدرسه شرکت می‌کنند، ارزش موفقیت را درک می‌کنند و اگر موفق نشوند، متوجه می‌شوند که باز هم دوستان و معلمان، آن‌ها را دوست خواهند داشت.  

محیط یک مدرسه‌ی مناسب باعث بهبود شرایط بدنی کودک می‌شود

برای شکل گیری شخصیت کودکان، رشد ذهنی کافی نیست. وضعیت جسمی ‌نیز تاثیر بسیار زیادی بر روی شخصیت کودک شما دارد. به طور مثال، در مصاحبه‌ها، تمرکز اصلی مصاحبه کننده‌ها بر روی زبان بدن داوطلب است تا بتوانند تفاوت میان یک فرد مطمئن و عصبی را تشخیص دهند. 

بسیاری از فعالیت‌ها در مدرسه، به بچه‌ها کمک می‌کنند تا وضعیت جسمی ‌و بدنی بهتری داشته باشند. ورزش یکی از بهترین این فعالیت‌هاست که به بچه‌ها امکان کشف کردن انواع تکنیک‌های موثر بازی را می‌دهد. 

نقش الگوسازی رفتاری در شکل گیری شخصیت کودکان

تقلید، یکی از روش‌های یادگیری نحوه تعامل با دیگران و رفتار در جهان برای فرزند شما خواهد بود. فرزندتان، رفتار شما را زیر نظر می‌گیرد و از شنیدن حرف‌های شما، الگو می‌گیرد. روانشناسان رشد، همواره بر این واقعیت که کودکان رفتارهای خودشان را از والدین خود الگو می‌گیرند، تاکید داشته‌اند. بنابراین، این یک فرصت عالی برای شما خواهد بود تا رفتارهای مثبتی را از خود برای فرزندتان نشان دهید. 

بسیاری از افرادی که در گروه مراقبت کنندگان از کودکان قرار می‌گیرند، همیشه به دنبال رفتارهای خوب برای الگوسازی برای کودکان هستند. مربیان و معلمان، سعی می‌کنند تا به هر کودک نشان دهند که به نگرانی‌های دیگران توجه کنید و انگیزه‌ها و خواسته‌های دیگران را نیز درک کند. این روش تربیتی، باعث می‌شود که کودک در زمان بزرگ شدن، بیشتر در مورد اینکه چگونه به حرف‌های دیگران گوش دهد و با آن‌ها همدلی کند، یاد گرفته باشد. 

گاهی اوقات خوب است که اگر کار اشتباهی انجام داده‌ایم، از کودکان عذرخواهی کنیم. با این کار بچه‌ها یاد می‌گیرند که همیشه اشتباه کردن، کار بسیار بدی نیست. ممکن است همه ما اشتباه کنیم؛ اما باید اشتباهات خود را بپذیریم و عذرخواهی کنیم. بعد از آن هم، باید تلاش کنیم تا اشتباهاتمان اصلاح شوند. 

بزرگسالان می‌توانند به دانش آموزان و کودکان خودشان کمک کنند تا مفاهم اساسی بیشتری را درک کنند. به طور مثال، می‌توانند با بلند و رسا صحبت کردن، به آن‌ها یاد دهند که با اعتماد به نفس صحبت کنند. والدین می‌توانند در مورد خاطرات و رفتارهای مثبت خودشان، بیشتر با کودکان صحبت کنند. بیشتر کودکان به شنیدن داستان‌های والدین و بزرگسالان علاقه زیادی نشان می‌دهند و حتی می‌توانند از آن‌ها الگو بگیرند. 

بنابراین، سعی کنید که به عنوان پدر و مادر، یک الگوی مثبت برای زندگی و رفتارهای کودک خودتان باشید. اگر در مدارس و مهدکودک‌ها، رویکردهای خوبی برای الگوسازی کودکان در نظر گرفته می‌شوند، شما نیز می‌توانید به عنوان والدین کامل‌کننده آن‌ها باشید. 

باورهای اشتباه در مورد شکل گیری شخصیت کودکان

تا به اینجای مقاله، در مورد عوامل موثر بر روش شکل گیری شخصیت کودکان، صحبت کردیم؛ اما فارغ از این موضوعات، باید به باورهای اشتباهی که در مورد شکل گیری شخصیت کودکان وجود دارند نیز بپردازیم که عبارتند از:

اینکه کودک فرزند چندم است، تاثیر بسیار زیادی روی رشد روانی آن‌ها دارد

یکی از باورهای اشتباه در مورد شکل گیری شخصیت کودکان این است که برخی تصور می‌کنند بچه‌های اول، یا دوم و … شخصیت متفاوتی از دیگر بچه‌های یک خانواده دارند. در یک مطالعه در سال 2015 که بر روی بیش از 20000 نفر انجام شد، مشخص شد که هیچ ارتباطی میان‌ترتیب تولد کودکان و نحوه شکل گیری شخصیت آن‌ها وجود نداشت. 

فرزند وسط اجتماعی‌تر از دیگر فرزندان است

یکی دیگر از باورهای اشتباه در مورد شکل گیری شخصیت کودکان، رفتارهای فرزند وسط خانواده است. برخی از افراد به اشتباه تصور می‌کنند که همه فرزندان وسط خانواده‌ها، روابط دوستانه بیشتری دارند و نسبت به سایرین، اجتماعی‌تر هستند. 

بر اساس‌ترتیب تولد، شخصیت فرزندان متفاوت‌اند 

نه تنها‌ترتیب تولد، تفاوت قابل توجهی را در شخصیت کودکان نشان نمی‌دهد، بلکه هیچ تفاوتی حتی جزئی را نشان نخواهد داد. این یعنی اینکه اگر 3 نفر را مقابل هم قرار دهید، نمی‌توانید از روی رفتارهای آن‌ها تشخیص دهید که کدام بچه اول، کدام بچه دوم و کدام بچه سوم است. 

یک همبستگی ژنتیکی طبیعی بین‌ترتیب تولد کودک و هوش ذاتی او وجود دارد

برخی از افراد بر این باورند که میزان هوش ذاتی بچه‌های اول نسبت به دیگر بچه‌ها، بالاتر است. نادرست بودن این گفته و باور نیز اثبات شد. البته تفاوت امتیاز هوش ذاتی یا IQ در کودکان اول و دوم، 1 بوده است. اگرچه این عدد ناچیز است؛ اما باعث شده که بسیاری از محققان و دانشمندان، به دنبال دلیل به وجود آمدن این موضوع باشند. به نظر می‌رسد که نحوه تربیت و پرورش کودکان در خانواده، باعث ایجاد تفاوت در میزان IQ کودکان می‌شود. 

من باید سبک فرزندپروری خود را متناسب با‌ترتیب تولد فرزندانم تغییر دهم

برخی از والدین تصور می‌کنند که باید پس از هر بار به دنیا آمدن فرزندان خودشان، سبک فرزندپروری خود را نیز کاهش دهند. اما واقعیت این است که نیازی به اصلاح روش‌های تربیتی میان کودکان اول، دوم و یا سوم وجود ندارد. اما اگر احساس می‌کنید که در گذشته، یک سری رویکردهای اشتباه تربیتی را دنبال کرده‌اید، می‌توانید آن‌ها را کنار بگذارید و روش‌های تربیتی خود را اصلاح کنید. 

فرزند من باید خانواده کوچک‌تری داشته باشد 

این نیز یک باور اشتباه است. اگرچه بچه‌های اول یک خانواده، ضریب هوش نسبتا بیشتری نسبت به بچه‌های بعدی دارند؛ اما بودن خواهر و برادر برای یک کودک، مطلقا به ضرر آن‌ها نیست. کودکان نیاز به معاشرت با خواهران و برادران خودشان دارند. چرا که خواهران و برادران، مهم‌ترین تاثیر را بر روی رشد فرزندان یک خانواده می‌گذارند. 

نظر شما در مورد روند شکل‌گیری شخصیت کودکان چیست؟ لطفا برای ما در مورد ایده‌ها و تجربیات خود در این زمینه در قسمت نظرات بنویسید.

منابع:

wannabees

nobaproject

webmd

therealschool