والدین سمی چه خصوصیات و ویژگی‌هایی دارند؟

فرزند شایسته بودن و پدر و مادر خوب بودن کار آسانی نیست و کمتر کسی می‌تواند بگوید که رابطه ایده‌آلی با فرزندان یا والدینش دارد. خدا سایه پدر و مادرها را بر سر بچه‌ها نگه‌دارد که بیشترشان هم از هیچ تلاشی برای عزیزانشان دریغ نمی‌کنند. ولی هستند خانواده‌هایی که با معضلی به نام «والدین سمی» دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در مجله‌ی دانزی نگاهی به این مشکل می‌اندازیم، با نشانه‌های آن آشنا می‌شویم و می‌بینیم که چطور می‌توانیم برای بچه‌هایمان والدین بهتری باشیم.

برای اینکه یک والد سمی را شناسایی کنیم به این نشانه‌ها دقت کنید.

نشانه‌های والدین سمی

والد سمی معمولا مجموعه‌ای از رفتارهای ناسالم را در خود دارد؛ ازجمله:

1-غرق در خود بودن

والدین سمی تمایل دارند که خودمحور باشند و خواسته‌هایشان را بر نیازهای فرزندانشان ارجح بدانند. چنین والدینی غرق مسائل خودشان هستند، برای حمایت عاطفی نمی‌توان رویشان حساب کرد و با دیگران همدلی و همدردی نمی‌کنند.

2-تعصب و یکدندگی

آن‌ها به درست بودن نظرات و ارزش‌هایشان اصرار دارند و نظرات مخالف خود را نادرست می‌دانند. این پدر و مادرها فرزندانشان را مجبور خواهند کرد که همین نظرات و ارزش‌ها را داشته باشند.

3- انتقاد ناپذیر بودن

چنین پدر و مادرهایی به‌شدت نسبت به انتقاد حساسیت دارند. هرزمانی که نظرات، ارزش‌ها یا کارهایشان مورد سوال قرار گیرد، ضعف آن‌ها در کنترل احساسات باعث می‌شود که واکنشی شدیدا احساسی و غیرقابل پیشبینی از خودشان نشان دهند. 

4- بی‌ثباتی عاطفی

بعضی از والدین خودشیفته، ناگهان ممکن است از کوره دربروند و خون به پا کنند. قابل پیش‌بینی نبودن چنین پدر و مادرهایی به اندازه‌ای است که ممکن است با کوچک‌ترین تحریکی، رفتاری بسیار تند، خصمانه، تهاجمی و بی‌رحمانه از خودشان نشان دهند.

5- دخالت کردن‌های بیجا

این دسته از والدین رفتارهای مداخله‌جویانه دارند و ممکن است از ابزارهایی مانند به وجود آوردن احساس گناه در فرزندانشان و بی‌اعتنایی نسبت به آن‌ها برای کنترل کردن فرزندان استفاده کنند. آن‌ها همچنین ممکن است برای آنکه به خواسته‌های خود برسند، واقعیت را به نفع خود تفسیر کنند و نقش قربانی را بازی کنند.

6-بد زبانی و فحاشی

آزار کلامی و روانی در خانواده‌های سمی رایج است. در این خانواده‌ها، والدین برای ارتباط برقرار کردن با فرزندانشان به فریاد زدن، جیغ کشیدن و استفاده از القاب توهین‌آمیز متوسل می‌شوند.

چنین والدینی به هرگونه ابراز وجود، اظهار نظر قاطعانه ولو محترمانه، نافرمانی و اشاره به تفاوت‌های فردی، به چشم حمله‌ای همه‌جانبه به خودشان نگاه می‌کنند. آن‌ها برای تربیت بچه‌ها و وادار کردن آن‌ها به رعایت قوانین خانواده دست به تنبیه بدنی می‌زنند.

بعضی از این پدر و مادرها به همین بسنده نمی‌کنند و متاسفانه کودکان آن‌ها ممکن است مورد آزار جسمی یا حتی جنسی قرار بگیرند.

7- کنترل‌گری شدید

پدر و مادرهای سمی تشنه کنترل کردن هستند. سبک فرزندپروری آن‌ها اغلب مستبدانه و سلطه‌جویانه است. این تمایل در آن‌ها وجود دارد که از ترس به‌عنوان ابزاری برای جلب موافقت دیگران استفاده کنند.

خواسته‌های نامعقول چنین والدینی می‌تواند عواقبی برای فرزندانشان داشته باشد که حتی در بزرگسالی هم رهایشان نکند. دراین‌میان بعضی والدین کنترل‌گر می‌خواهند زندگی نداشته خودشان را به‌واسطه حضور فرزندانشان تجربه کنند.

8-مقصر دانستن همه به‌جز خود

والدین خودشیفته هیچ‌وقت مسئولیت کارهای خودشان را نمی‌پذیرند و عملاً منکر همه‌چیز می‌شوند. آن‌ها بابت مشکلات و ناراحتی‌های پیش‌آمده در خانواده، تقصیر را تماما متوجه اطرافیان خود می‌دانند. 

والدین سمی چه کسانی هستند؟

اصطلاح والدین سمی برای پدر و مادرهایی استفاده می‌شود که خواسته یا ناخواسته با روش‌های تربیتی نادرست و رفتارهای ناسالم، به فرزندانشان آسیب می‌زنند. والدین سمی فضایی منفی و مسموم را بر خانه حاکم می‌کنند. آن‌ها از ترس، احساس گناه و تحقیر برای رسیدن به خواسته‌های خود و کنترل رفتار فرزندانشان بهره می‌برند. چنین پدر و مادرهایی اغلب از مسائل فرزندان غفلت می‌کنند، حمایت عاطفی لازم را از بچه‌ها ندارند و گاهی بدزبان و فحاش هستند. آن‌ها خواسته‌ها و نیازهای خود را بر نیازهای فرزندان مقدم می‌دانند. کودکانی که در چنین محیطی بزرگ می‌شوند، استرس ناسالم و ناراحتی‌هایی هرروزه را تجربه می‌کنند.

بسیاری از والدین سمی هیچ‌وقت حاضر نیستند بپذیرند که روش تربیتی آن‌ها اشتباه، مضر یا آسیب‌زا است. زیاد پیش می‌آید که پدر و مادرها روی سبک فرزندپروری خودشان اصرار داشته باشند و مرتبا تاکید کنند که این به نفع کودک است یا اینکه شیوه تربیتی آن‌ها همین است و کاری نمی‌شود کرد. رفتارهای تند چنین والدینی علاوه‌بر تأثیرات منفی کوتاه‌مدت، می‌تواند در بزرگسالی فرزندانشان هم اثرات سوء بگذارد.

در روان‌شناسی اصطلاحی که برای والدین سمی استفاده می‌شود «والدین خودشیفته» است. در بعضی موارد، چنین افرادی خودشان از اختلال‌های شخصیتی مانند اختلال خودشیفتگی رنج می‌برند.

تاثیرات والدین سمی بر کودکان

مسمومیت رابطه والد و فرزند می‌تواند تاثیرات منفی قابل‌توجهی بر رشد بچه‌ها به‌جا بگذارد. فرزندان والدین بدسرپرست ممکن است در کودکی و بزرگسالی، در این موارد با مشکلاتی روبه‌رو شوند:

• سلامت روانی

داشتن استرس طولانی‌مدت در کودکی می‌تواند روی رشد مغز کودکان تاثیر منفی داشته باشد و به سلامت جسمی و روانی آن‌ها آسیب بزند.

فرزندان والدین خودشیفته معمولاً بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی قرار دارند. نداشتن مهارت‌های کافی برای تسلط بر احساسات هم مشکل شایع دیگری است که در این افراد دیده می‌شود. آن‌ها همچنین احتمال بیشتری دارد که در آینده دچار اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD) شوند.

• سلامت جسمی

علاوه‌بر اثرات روانی، کودکانی که در خانه‌ای زندگی می‌کنند که فضای آن آکنده از بدرفتاری و بی‌توجهی است، احتمال زیادی دارد که به ضعف سیستم ایمنی دچار شوند.

ساختار زیستی بدن ما در سال‌های اول زندگیمان شدیدا از محیط اطراف تاثیر می‌پذیرد. کودکانی که در فضای مسموم زندگی می‌کنند احتمال بیشتری دارد که به آسم و تنگی‌نفس، فشارخون بالا، چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی دچار شوند.

• عواقب دیگر

بچه‌هایی که در خانواده‌های بدسرپرست بزرگ می‌شوند، مستعد آن هستند که عزت‌نفس پایینی داشته باشند. آن‌ها همچنین احتمال زیادی دارد که به انواع اختلالات رفتاری دچار شوند. در سنین نوجوانی هم آن‌ها در معرض خطر مصرف موادمخدر، رفتارهای ضد اجتماعی و بزهکاری قرار دارند.

ازآنجاکه این افراد از داشتن رابطه عاطفی سالم با پدر و مادر محروم مانده‌اند، ممکن است در بزرگسالی در ایجاد روابط صمیمانه و عاشقانه یا حفظ آن‌ها با مشکل روبه‌رو شوند.

چگونه والدین سمی نباشیم؟

اگر جزو افرادی هستید که بیش‌ازحد از خودشان برای دیگران مایه می‌گذارند یا از کسانی که به‌جای خودشان صرفا به دیگران تکیه می‌کنند، مستعد آن هستید که در دام فرزندپروری سمی بیفتید. ولی اگر بدانید به دنبال چه‌چیزی هستید، می‌توانید از این اتفاق جلوگیری کنید و رابط خوب و سالمی با فرزندان خود داشته باشید. بعضی کارهایی که با آن‌ها می‌توانید از والدین سمی شدن جلوگیری کنید از این قرارند:

۱. فرزندتان را تشویق کنید که خودش باشد

بچه شما همانی است که هست؛ نه تصور شما از اینکه باید چگونه باشد. تحمیل خواسته‌هایتان به فرزندتان می‌تواند به خودشناسی و احساس او درباره خودش آسیب بزند. پس بهتر است بگذارید لباسی را که می‌خواهد بپوشد، حتی اگر به‌نظرتان زشت باشد. اجازه دهید خودش انتخاب کند که سراغ چه کار و فعالیتی برود؛ چه برنامه‌نویسی رایانه باشد، چه فوتبال، رقص یا شطرنج. و در نهایت اینکه از او حمایت کنید و تشویقش کنید تا بداند به انتخابش احترام می‌گذارید.

۲. اجازه دهید کودک رازهایی برای خودش داشته باشد؛ درصورتی‌که خطرناک نباشند

والد سمی کسی است که جایگاه خود را به‌عنوان پدر یا مادر فراموش می‌کند و مانند یک دوست مدام از فرزندش می‌خواهد که همه‌چیز زندگیش را برای او تعریف کند. نیازی نیست که از جزئیات تمام افکار و کارهایی که کودک یا نوجوانتان انجام می‌دهد باخبر باشید. اینکه بچه‌ها رازهایی برای خودشان داشته باشند و با آن زندگی و دنیای خودشان را بسازند، نشانه سلامتی است. درصورتی‌که راز فرزندتان موجب آسیب دیدن خودش یا دیگران نمی‌شود، به او اجازه دهید که بعضی اتفاقات را در دل خودش نگه‌دارد یا مثلا در دفترچه خاطرات خود، مخفیانه بنویسد.

۳. بگذارید بچه اشتباه کند

وقتی که فرزندتان اشتباهی مرتکب می‌شود با او چه برخوردی می‌کنید؟ والدین سمی عصبانی یا ناامید می‌شوند و فرزندانشان را سرزنش می‌کنند. ولی انسان جایزالخطا است و اشتباه می‌کند. باید بگذارید دلبندتان هم مثل باقی انسان‌ها اشتباه کند. ضمنا این کار کمک می‌کند که او درنهایت موفق شود.

۴. انتظارات متناسب با سن از فرزندتان داشته باشید

لازم است که انتظارات منطقی از فرزندتان داشته باشید. والدین بدسرپرست انتظاراتی از بچه‌هایشان دارند که بسیار فراتر از سن‌وسال آن‌ها است. مثلا نمی‌شود از بچه‌ای که در اوایل ۲ سالگی است انتظار داشت خودش به‌تنهایی به دستشویی برود یا آنکه بچه نوپا موقع غذا خوردن، تمام‌مدت آرام سر سفره بنشیند. درباره رفتارهای مناسب سن کودک مطالعه کنید و با او صبورانه رفتار کنید.

۵. با فرزندتان صحبت کنید

وقتی که می‌بینید کودک آن‌طور که می‌خواهید رفتار نمی‌کند، به‌جای آنکه سرش فریاد بکشید سعی کنید او را گوشه‌ای بنشانید و با او صحبت کنید. اگر کودک ناگهان کنترل رفتارش را از دست داده است، شاید مسئله چیزی بیشتر از آن باشد که مثلا اسباب‌بازی دلخواه‌اش را برایش نخریده‌اید؛ شاید هم نباشد و صرفا کودک باید یاد بگیرد که ناکامی هم بخشی از زندگی است و احساس رنجش داشتن چیز بدی نیست. والدین سمی در این موقع به زمین‌وزمان بدوبیراه می‌گویند، بدون آنکه به کودک فرصت دهند ماجرا را از زبان خودش تعریف کند. بچه‌ها حرف‌های زیادی برای گفتن دارند و هم‌صحبتی با آن‌ها می‌تواند نتایج بسیار خوبی داشته باشد.

۶. مشکلات خودتان را بر دوش آن‌ها نیندازید

یکی از ویژگی‌های بارز والدین سمی آن است که انتظار دارند به‌جای آنکه خودشان از کودکشان مراقبت کنند، کودک مراقب آن‌ها باشد. قرار نیست بچه درک کند که پول اجاره از کجا می‌آید یا آنکه فلان عمو چرا رابطه خوبی با خانواده ندارد. به‌خاطر داشته باشید که بچه‌ها از زاویه‌دید ما به دنیا نگاه نمی‌کنند و مشکلات کوچک ممکن است برای آن‌ها بزرگ به نظر برسد. آن‌ها قرار نیست بار مسئولیت‌های خیلی بزرگ را به دوش بکشند.

۷. مراقب جایزه‌ها و اقلام تشویقی باشید

اینکه به کودک بابت آنکه خودش به دستشویی رفته است شکلاتی بدهید، مشکلی ندارد. ولی اینکه از او بخواهید در عوض گرفتن پول یا اسباب‌بازی، آرام باشد یا رازی را بازگو نکند، رفتاری سمی محسوب می‌شود.

۸. بند وابستگی را قطع کنید

فرزند شما روزی بزرگ خواهد شد و در آن زمان هرقدر هم که برایتان سخت باشد، باید بگذارید که سر خانه و زندگی خودش برود. مقدمات این لحظه از سنین پایین شکل می‌گیرد؛ زمانی که به او اجازه می‌دهید بدون حضور شما، در خانه دوستش بماند و بازی کند یا وقتی که او را به کلاسی می‌رسانید و همین‌طور زمانی که شرایطی را فراهم می‌کنید تا او خودش به‌تنهایی به خانه بازگردد. وظیفه شما در جایگاه والدین این است که فرزندی را تربیت کنید که بتواند یک بزرگسال مستقل باشد؛ نه آنکه در آستانه سی سالگی برای کارهای روزانه‌اش به شما نیاز داشته باشد.

۹. به حریم کودک احترام بگذارید

بچه‌ها از زمانی که بسیار کوچک هستند، حریم و مرزی برای خود تعیین می‌کنند. والدین سمی بدون توجه به این حریم، دائما وارد آن می‌شوند و نمی‌گذارند فرزندشان زمانی که به تنهایی و سکوت نیاز دارد، در خلوت خودش باشد که میتواند منجر به بی احترامی فرزندان به والدین شود.

شما چه تجربه‌ای در مورد والدین سمی دارید؟ با نوشتن در قسمت نظردهی، تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.

منبع:

romper

parentingforbrain